TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Bursa Şubesi, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 23’üncü yıl dönümünde Bursa’da Zelzele Gerçeği Paneli düzenledi.
BURSA (İGFA) – İMO Bursa Şubesi tarafından 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 23’üncü yıl dönümünü anmak ve sarsıntı gerçeğini hatırlatmak için bir dizi aktiflik düzenlendi. Şube Konferans Salonunda gerçekleştirilen “Bursa’da Zelzele Gerçeği Paneli”nde akademik bakış açısı ile kentin sarsıntıya ne kadar hazır olduğu ele alındı. Panele, İMO Bursa Şube Lideri Dava Küçükkayalar, İdare Konseyi Üyeleri ve davetliler katıldı.
Bursa Uludağ Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Livaoğlu’nun moderatörlüğünde gerçekleştirilen panelde Bursa Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eyübhan Avcı, Eskişehir Teknik Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü Dr. Öğretim Üyesi Muammer Tün, geoteknik ve jeofizik bilimleri açısından Bursa’nın depremselliğini değerlendirdiler.
Açılış konuşmasını gerçekleştiren İMO Bursa Şube İdare Konseyi Lideri İdeal Küçükkayalar, Marmara Depremi’nin yıl dönümünde, akademik bakış açısıyla kentin durumunu gözler önüne sermenin kıymetli olduğunu belirterek, panelden çıkacak sonuçların ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının faydalanabilecekleri halde hazırlanıp sunulacağını söyledi.
TÜN: BURSA’DA TAŞ TAŞ ÜSTÜNDE BIRAKMAYAN FAY ÇİZGİSİ YERİNDE
Ardından birinci sunumu gerçekleştiren Eskişehir Teknik Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Muammer Tün, Bursa’nın tektonik ve jeofizik açıdan ne durumda olduğunu, AFAD ile birlikte yürütülen çalışmalarını anlattı. Bursa ve etrafında canlı fay sınırları ile ilgili araştırmalar yürüttüklerini kaydeden Tün, Bursa’daki en büyük sismik tehlike Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun en güney kolu, Bursa 1855 yılında yaşanan sarsıntı Hasanağa’dan başlayan ve Kestel’e uzanan noktada taş taş üstünde kalmamış. Ağır yıkımlar olmuş. Bu hasarı meydana getiren fay MTA Canlı Fay Haritasında yok. Bunun ile araştırmalar geçmişten günümüze yapılmış. Biz de bu bulgulardan yola çıkarak çalışmalar yaptık. 2020 yılında Ankara Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi ve Eskişehir Üniversitesi işbirliğinde AFAD ve Lokal İdarelerin katkılarıyla saha çalışmaları yaptık. Bu fay çizgisinin yerinde olduğunu tespit ettik” dedi.
TÜN: RİSK İDARESİ ETABINDA MEYYİT TOPRAĞI SERİLMİŞ BİR COĞRAFYA GİBİYİZ
Bu fay çizgisinin belirlenip yapıların buna nazaran tasarlanmasının değerli olduğunu vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Tün, “Risk idaresi basamağında harcadığımız emek, kaynak, kriz anındaki harcayacağımız 7 ünitelik kaynağın içinden 1 ünite ediyor. Fakat risk idaresi evresinde meyyit toprağı serilmiş bir coğrafya üzereyiz. Biz o bir ünitesi istiyoruz bunun için kaybedecek bir saniyemiz yok. Krizde 7 ünitenin karşılamayacağı can kayıpları yaşayabiliriz. Örneğin tespit edilen fay sınırı Acemlerdeki köprünün altından geçiyor. Köprüler bir afet anında can damarı özelliği yaşıyor ulaşım için kritik. O köprü ayakta kalmazsa Bursa’nın can damarlarından birisi kesilecek. Bursa’da zelzele tehlikesi var mı? Birtakım araştırmacılara nazaran 2 bin yıl sarsıntı olmayacak, Kimi araştırmacılara nazaran her an 7 büyüklüğünde zelzele olabilir. Bursa bir havza bu nedenle etrafındaki fay sınırlarının da önemli bir yer reaksiyonu tesiri olacak. Biz neye nazaran risk idaresi yapmalıyız bu gün 7 büyüklüğünde sarsıntı olacakmış üzere risk idaresi yapmalıyız” diye konuştu.
Deprem tehlikesi yüksek vilayetlerde bilgilerin bir an evvel hazırlanması gerektiğini söz eden Tün, dirençli binalar ve dirençli yapılar için daima birlikte çalışmaya davet etti.
AVCI: YER İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER ES GEÇİLİYOR
Bursa Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eyübhan Avcı, Bursa’nın yer yapısı ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu. Kentin ayrıntılı bir yer haritasını oluşturmak için çalışmalar başlattıklarını anlatan Avcı, kentsel dönüşüm ve yeni yapılar için yol haritası olabilecek çalışmalar yürüttüklerini kaydetti. Bursa’da sarsıntı durumunda külfetli olan taban özellikleri olduğunu lisana getiren Avcı, kentin sıvılaşabilir ve yumuşak kil yerine sahip olduğunu vurguladı.
Doç. Dr. Eyübhan Avcı, eğimli topraklarda ve düz yüzeylerde sıvılaşabilecek bir tabana sahip Bursa’nın bilhassa eski yapılarında, 99 öncesi yapılarında taban iyileştirmeleri yapılmadığı için risk olduğunu belirterek, “Eski yapılarımızın durumu nedir? Bununla ilgili çok büyük belirsizlik var. Yerle ilgili değerlendirmeler es geçiliyor. Yapı sıvılaşabilir bir zonun üzerine oturduysa ne yapılacak? Üst yapının da performansı berbatsa zelzele anında kaçınılmaz bir hasar oluşturacaktır” dedi.
AVCI: YALNIZCA ÜST YAPININ DEĞİL YERİNDE DÜZGÜN TASARLANMASI GEREKLİ
1964’te Japonya Niigata’da meydana gelen zelzeleden örnekler veren Doç. Dr. Avcı, sıvılaşmanın yaşandığı yerlerde üst yapılarında yeterli durumda olmadığı düşünüldüğünde hasar ve kayıpların artacağına dikkat çekti. Bursa’nın sıvılaşabilecek bir yere ve inançsız üst yapılara sahip olduğunu hatırlattı. Avcı, üst yapıların tasarımı için günümüzde muhakkak bir yol alındığını tabir ederek şunları söyledi:
“Sadece üst yapının değil tabanında güzel tasarlanması gerekli. Bursa eğimli yerler üzerine heyeti ve çok sayıda istinat duvarı var. Uygulamalar gerçek yapılmazsa bir sarsıntı anında yıkılması kelam konusu. Yamaç molozunun üzerine yapılmış yapılarımız var. Zelzele anında sıvılaşma ile birlikte heyelanlar artabilir. Bu nedenle ayrıntılı taban haritasının çıkartılması gerekli, üst yapının uygun tasarlanması kâfi değil tabana de hakim olmanız gerekli. Bursa’nın taban haritasının oluşturulması için çalışmalar başlattık. Ankara Yolu’nun üst kısmında kalan Hürriyet Mahallesi’nden Gürsu’ya kadar Osmangazi – Yıldırım Belediyesi ve Büyükşehir Belediyesi’nin katkıları ile yer haritalarını oluşturmaya başladık. Yeni yönetmelik ile yeni yapılarda iyileştirmeler yapılıyor ancak kaçak yapılarda yer ile ilgili sorun olursa ne olur bunu görmek istedik. Çalışma sonunda bunu kentin geneline yaymak istiyoruz. Haritayı çıkarttıktan sonra geliştirdiğimiz bor temelli bir materyal ile taban güzelleştirmeyi sağlamak istiyoruz. Bu materyal taban içindeki boşluklara yerleşiyor tabanı katı bir kütle haline getirip sıvılaşmayı önlüyor. Maliyet güzelleştirme için değerli bu nedenle ekonomik bir tahlil üretmeye çalıştık ayrıyeten etraf dostu doğal madenlerden elde edildiği için yer altı suyuna karıştığında tehlike oluşturmayacak.”
LİVAOĞLU: BURSA SARSINTIDAN KORKMALI
Bursa Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Livaoğlu, araştırmaları süren Bursa’daki fay çizgisi ile ilgili değerlendirmede bulunarak, “Bir fayın fay sayılabilmesi için MTA’nın haritasına girmesi gerekli Muammer Tün hocamızın araştırdığı fay sınırı MTA’nın haritasında olması gerekli. Bu araştırma yapılarımızın tasarımı için değerli mevcut risklerin içine bir risk daha konulmuş olacak. Marmara’da oluşan faylanma nedeniyle de Bursa tehlike altında, daima İstanbul’u konuşuyoruz lakin Bursa daha büyük tehlike altında. Bursa sarsıntıdan korkmalı” diye konuştu.
LİVAOĞLU: ZELZELEYE HAZIRLIK KONUSUNDA SORUN UYGULAMADA
‘Riski oluşturan şeyler insanların yaptıkları eserler, zelzelenin neden olduğunu biliyoruz lakin insan ögesinin devreye girmesiyle sarsıntıda kayıplar yaşıyoruz’ diyen Prof. Dr. Livaoğlu şöyle devam etti:
Biz tedbir almadığımız için ekonomik kayıplar yaşıyoruz. Tehlike var olduğunu sarsıntıdan sonra görüyoruz. Sarsıntıdan evvel görmediğimiz için bu tehlikeleri fark edemiyoruz. Fay sistemleri üzerindeki zelzeleleri, neler yaşandığını görüyoruz mühendislik açısından ne yaptık? derseniz. Evrak üzerinde hoş şeyler yaptık. 1945 yılından 2018 yılına kadar sarsıntı haritalarına baktığımızda büyük farklılık yok. Araştırmalar yapıldıkça tehlike haritaları geliştirildi. Ana tehlikeleri biliyoruz lakin bizim sorunumuz uygulamada. 1972 yönetmeliğine nazaran yapılmış bir yapının 99 zelzelesini ayakta atlatması mümkün. Bizim kusurumuz uygulamada. Yapının yönetmeliğe uygun yapılıp yapılmadığında. Yazılı metinde sıkıntımız yok, uygulamada ve uygulamaların denetlenmesinde sıkıntılar var. Türkiye’de insanların en ağır yaşadığı bölgelerde yaşıyoruz. Pekala Bursa’da durum ne? Bir öğrencimiz tez evresinde 2018 yılında Kentsel dönüşüme başvurmuş 2 bin 244 yapının içinden rastgele seçilmiş 500 adet yapı üzerindeki istatistikleri araştırdı. Osmangazi- Yıldırım- Nilüfer’den rastgele seçilen yapılardan 303’ü Nilüfer’deydi. Seçilen yapıların yüzde 55’inin ruhsatı var, yüzde 35’i kaçak, yüzde 10’u projeye uygun yapılmış. İmal yılına nazaran baktığımızda yapıların en ağır tekabül ettiği yıllar 94 ile 98 ortası aslında nispeten yeni yapılar. Kat yükseklikleri birçoklarının 5 katlı. Yer etüt raporları ile evraktaki yapıların beyan edilmiş yer sınıflarına ne kadar uyduğuna baktık. Birçok uygun değil. Projelerin beton basınçlarını ve donatı sınıflarını, oranlarını incelendiğinde yılların bize bir şey öğretmediğini görüyoruz.”
Livaoğlu, durum değerlendirmesinin akabinde 2018 yılında çıkan Zelzele Yönetmeliği ile gelen yenilikleri aktardı.
Panel, İMO Bursa Şube İdare Heyeti Lideri İdeal Küçükkayalar’ın akademisyenlere teşekkür plaketlerini sunmasıyla son buldu.