Yükseköğretim Kurumları İmtihanı (YKS) sonuçlarının açıklanmasıyla, vakıf üniversitelerinde ‘tanıtım günleri’ başladı. Yükseköğretim Konseyi’nin (YÖK) yayınladığı Vakıf Yükseköğretim Kurumları Raporlarına (2021) nazaran, Nişantaşı Üniversitesi’nin reklam ve tanıtıma 4.615.588,4 TL harcama yaptığını aktaran Evrensel’den Ekinsu İhtilal Danış, birçok vakıf üniversitesinde akademisyenlerin düşük fiyatlarla misyon tarifi dışında işler yapmaya zorlandığını yazdı.
Danış, “Vakıf Üniversitelerinde reklam (tercih) periyodu sömürüsü” başlıklı yazısında şu sözleri kullandı:
“Geçtiğimiz günlerde 60’ın üzerinde akademisyeni ikale kontratı ile işten çıkaran İstanbul Aydın Üniversitesi kurucusu Mustafa Aydın, Dünya Gazetesi müellifi Yasemin Salih’e verdiği röportajda yükselen enflasyondan yakınarak “gidere nazaran artırım yapsak vakıf üniversitelerinde öğrenci kalmaz!” demiş. Konuşmasının devamında ise üniversitenin artan gelir kalemlerinden yakınarak akademik işçiye verilen fiyatların yüksekliğinden şikâyet ediyor. Yasemin Salih şu halde aktarmış: “Sorun ise artan masraflarda.” “Bugün SGK’sını ödeyemeyen üniversiteler var” derken, birinci dikkat çektiği mevzu işçi masraflarındaki artış oluyor Mustafa Aydın’ın. Bir yıl evvel vakıf üniversitelerine getirilen fiyat skalası uygulamasının sisteme ziyan verdiği görüşünde. Uygulamaya nazaran tıpkı devletteki üzere vakıf üniversitelerine de akademik işçi için bir fiyat tarifesi getirildi. Burada da devlet üniversitelerindeki aylık maaşlar kıstas alındı. Mustafa Aydın’a nazaran bu; vakıf üniversitelerini memur zihniyetine sokma eforu.
‘VAKIF ÜNİVERSİTELERİ, SÖMÜRÜ SİSTEMİ AÇISINDAN BİR TURNUSOL’
Kâr marjındaki azalmayı üniversite bünyesinde çalışan 60 akademisyeni tek seferde işten çıkarmakla dengeleyen Mustafa Aydın, elbette bir istisna değil. Tersine, üniversiteyi özgür ve bilimsel bir bilginin üretildiği kurumlar olarak değil; ticarethane olarak gören, öğrenciye müşteri olarak yaklaşan tipik bir vakıf üniversitesi işvereni. Dolayısı ile bir yandan akademisyenler çeşitli mazeretlerle işten çıkarılıyor başka yandan ise reklam ve tanıtıma milyonlar harcamaktan imtina edilmiyor. Geriye kalan az sayıda akademisyen ise “ne ders olsa veririz” mecburiyeti ile sıkıştırılıyor.
Tercih devirlerinin vakıf üniversitelerinin sömürü tertibi açısından bir turnusol olduğunu söylemiştik. YÖK’ün yayınladığı Vakıf Yükseköğretim Kurumları Raporlarına (2021) nazaran, Nişantaşı Üniversitesi’nin öğretim elemanına ödenen fiyatların (38.526.639,1) toplam sarfiyata oranı yüzde 23 görünüyor. Tıpkı üniversite, reklam ve tanıtıma ise toplam 4.615.588,4 TL harcama yaparak 72 vakıf üniversitesinin içinde birinci 10’a girebilmeyi başarmış. Akademisyene “0 zam” reva gören bu üniversite, kanuna dayanarak fiyatlarının yükseltilmesini talep eden akademisyenleri işten çıkarmıştı.
Mustafa Aydın ile yapılan röportaja geri dönelim. Konuşmasının devamında Aydın, “Öyle herkese birebir fiyat olmaz; performans sistemine nazaran hak edene hak ettiği fiyat verilir” diyor. ‘Bizde ölçülebilirlik var, performans sistemi var. Bu nedenle dünya üniversiteler sıralamasına Türkiye’den daha çok vakıf üniversiteleri girebiliyor. Akademik yüke, yetkinliğe, üretkenliğe nazaran fiyat veriyoruz. Bende profesörden daha fazla fiyat alan tabip var. 50 bin TL maaş alan hocam var benim. Yoksa o yüksek potansiyeldeki bilim insanını elinizde tutamazsınız. Artık devlet hiç yayın yapmasa da şu fiyatı vereceksin diyor. Testiyi getirenle kıranı bir tutamazsın. Yeni kural o denli yapacaksın diyor. Bu uygulama bizim maliyetlerimizi minimum yüzde 50 artırıyor. Külliyen yanlış.” Yasemin Salih’in gazetecilik anlayışı öbür bir yazının gündemi olsun. Lakin Mustafa Aydın’ın sözlerinin altına bütün vakıf üniversitesi işverenlerinin imza atacağı bir gerçek. Artık biraz da “testiyi getiren ile kıranı bir tutamazsın” sözündeki testiyi kıranlara çevirelim istikametimizi. Kim bu testiyi kırıp da düşük fiyatı hak edenler, performansı düşük olanlar?
AKADEMİSYENLER, DAVET MERKEZİ PROGRAMINDA ÇALIŞTIRILYOR
Tercih periyodunda VÜDAM’a her gün onlarca ileti geliyor. Vakıf üniversitesinde çalışan akademisyenler tercih periyodunda zorla kendilerine üniversitenin reklamını yapan tişörtler giydirildiğinden, bilgisayar laboratuvarlarına indirilip davet merkezi elemanı olarak çalışmaya zorlandıklarından, üniversitenin mütevelli liderini özel Instagram hesabını takip etmeye zorlandıklarından bahsediyorlar. Dahası var! Akademisyenlerin beğendiği her gönderi, performans ölçüm sisteminde puan olarak onlara geri dönüyor. Yani Mustafa Aydın ve vakıf üniversitesi işverenlerinin ‘performans’, ‘ölçülebilirlik’ diye yakındığı fiyat tarifesi, akademisyenlerin akademik üretim yapan bilim işçilerinden fazla alelade bir işyerinin ortalık elemanına dönüştüğü kuralsız, teminatsız, esnek çalışma sürecinin muhtaçlığıdır. Bunun en büyük örneği üniversitelerdeki tercih devrinde gerçekleşen ‘call center’ süreci.
Araştırma vazifelileri üniversite imtihan puanları açıklanmadan birkaç gün evvel bilgisayar laboratuvarlarına indiriliyor. Üzerlerinde numaralı ve giymeleri mecburî olan Nişantaşı Üniversitesi tişörtleri ile bilgisayara şurası olan davet merkezi programının başında üç hafta aralıksız (Cumartesi-Pazar dahil) çalıştırılıyorlar. Her laboratuvarın başında bir sorumlu var ve araştırma vazifelilerinin konuşmalarının içeriğini, müddetlerini denetliyor. Şayet ki ortalamaya nazaran kısa konuşuyorsanız ilgili şahıs tarafından uyarılıyorsunuz. Arayan aday öğrencilere fiyat bilgisi vermenin, fiyat pazarlığı yapmanın bir akademisyenin asli vazifesi olmadığını tabir edenlere ise kapı gösteriliyor: “Mutsuzsanız çalışmak zorunda değilsiniz hocam.” İşte performansı düşük, çürük elmalar tam olarak bu bireyler oluyor…
‘AREL, ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİNE ORTACILAR ÜZERE DAVRANIYOR’
İşten çıkarılma tasasını ve güvencesizliği tahakküme dönüştüren bu baskıcı-despotik uygulamaların bir öteki adresi ise Arel Üniversitesi. Burada çalışan akademisyenler de yeri geliyor arşiv odalarında paklık yapıyor, yeri geliyor tanıtım masalarında üniversiteyi pazarlamaya zorlanıyor. Akademisyenlerin üniversiteye giriş-çıkış saatleri kart basma sistemi ile denetleniyor. VÜDAM’a ulaşan bir akademisyen şöyle demiş: “Arel Üniversitesi araştırma görevlilerine akademisyen üzere bakmak bir yana konfeksiyonlardaki ortacılar üzere davranıyor”. Vakıf üniversitesindeki garantisiz ve ağır çalışma şartlarının baskıcı bir emek rejimi ile destekleniyor oluşunun sıkça merdiven altı dokuma atölyelerine benzetiliyor olması da değerli bir noktaya işaret ediyor. Vakıf üniversitesi işçileri kendi sınıfını biliyor.
Görünen o ki vakıf üniversitesi işçileri ile işverenleri ortasındaki bu sınıf savaşı vites artırarak devam edecek.
Sahi, vakıf üniversiteleri için ‘kar etmeyen kurum’ mu demiştiniz?” (HABER MERKEZİ)