2 Temmuz 1993’te Sivas’ta Madımak Oteli’nde 33 aydının yakılarak öldürüldüğü katliamın üzerinden 29 yıl geçti.
Hafızalara bir katliam tarihi olarak kazınan 2 Temmuz günü, Pir Sultan Abdal Şenliklerine katılmak için Sivas’a giden aydın ve sanatkarlardan 33’ü ile iki otel vazifelisi otelin yakılması sonucu hayatını kaybetti. Olaylarda iki gösterici de öldü.
TIKLAYIN – 25 soruda Sivas Katliamı ve yargı skandalları: UnutMADIMAKlımda…
Aydınlar, sanatkarlar ve şairlerden oluşan bir küme, dört günlük şenlik programına katılmak için o günlerde Sivas’a gitti.
1 Temmuz’da şenliğin açılışında konuşanlardan biri de müellif Aziz Nesin‘di. Behçet Aysan, Metin Altıok, Uğur Kaynar, Hasret Gültekin, Nesimi Çimen, Asım Bezirci de kente gidenler ortasındaydı.
33 kişinin en yaşlısı 66 yaşındaki Asım Bezirci, en genci ise folklor gösterisi için Sivas’a giden 12 yaşındaki Koray Kaya‘ydı. Hollanda vatandaşı Carina Cuanna Thedora Thuys katliamın tek yabancı kurbanıydı.
Katliamdan iki gün evvel kentte bir bildiri dağıtılmıştı. Bildiride Aziz Nesin’in o sırada başyazarı olduğu Aydınlık gazetesinde yayımlanan Salman Rüşdi‘nin “Şeytan Ayetleri” kitabından bahsedilmiş, Nesin gaye gösterilmişti.
Bildiride periyodun Sivas Valisi Ahmet Karabilgin‘in şenliklere konut sahipliği yapması eleştirilmiş, Nesin için “Şehirde adeta Müslümanlarla alay edercesine gezebilmektedir” sözü kullanılmıştı.
2 Temmuz günü Cuma namazının akabinde aktifliklerin yapıldığı kültür merkezinin önüne bir yürüyüş başladı. “Sivas laiklere mezar olacak” atılan sloganlardan biriydi. Saldırgan kümenin bir kısmı yeni dikilen “Halk Ozanları” heykelini yıkıp, yerde sürüklerken; bir kısmı Valilik önünde Ahmet Karabilgin’i protesto etti.
Valinin katliam sonrası İçişleri Bakanlığı’na gönderdiği rapora nazaran, saldırganların sayısı her saat sayısı artıyordu. Tekrar birebir rapora nazaran, akşam saat 18.00’de Madımak Oteli’nin önünde o ana kadar hiçbir evrede dağıtılmamış 15 bin kişi vardı. Otel önündeki araçlar ve sürüklenen heykel ateşe verildi, otelin camları kırıldı.
Yaklaşık 2 saat sonra otel ateşe verildi, saldırgan kalabalık sloganlarına devam etti.
Madımak Oteli’nin önünden çekim yapan İhlas Haber Ajansı’nın imgelerinde otelin etrafını kuşatanların sloganları yanında kelamları de duyuluyordu. Biri otelin birinci katına çıkan saldırgana “Lan yakın” diye seslenirken, bir oburu birinci alevin görünmesiyle “Cehennem ateşi işte” diye sesleniyordu.
Katliamın telsiz konuşmaları
Katliam sonrasında ortaya çıkan polis telsiz konuşmalarının dökümü ise güvenlik önlemlerindeki yetersizliği ortaya koydu. O anlar, devrin Sivas Valisi ile Emniyet Müdürü’nün de yer aldığı konuşmalara şöyle yansıdı:
Saat 19:00: Merkez, heykeli yakıp sürükleyerek meydana götürüyorlar.
19:05: 33 10 merkez (Emniyet müdüründen) 3210 (valiye) Tugay’dan kuvvet gönderin, biz güç durumdayız.
19:05: Madımak Oteli’ne 5-10 kişilik kuvvet gönderdik.
19:05: 33.10’un (emniyet müdürünün) buyrukları, cop kullanabilirsiniz.
19:05: 33:10-32:10( emniyet müdürü ve valiye) Otele 5 metre arada kaldı, topluluk denetimden çıktı, çabuk kuvvet gönderin.
19:05: Merkez, işhanı çatısından aşağıya taş atıyorlar.
19:05: 33 10 Merkez, itfaiyeye söyleyin, buraya gelsin. Tazyikli su sıksın.
19:40: İtfaiye araçları buradan ayrıldı, bilginiz olsun.
19:45: Elektrikler kesildi.
19:45: Merkez, otelin içine girdiler.
19:45: Merkez, kalabalık denetimden çıktı, otel önünde otolar yanıyor.
19:45: Merkez, itfaiye araçları art tarafa gitti.
19:50: 32:10 merkez, (valiye) Asker yetişmezse burası harap olur.
19:50: 32:10 Dayan müdür Beyefendi dayan, Tugay’dan asker gelecek. Artık buradan geçti, asker geliyor, bilginiz olsun.
19:50: Merkez itfaiye çalışamıyor, vatandaşlar müdahale ediyor. İtfaiye gidemeyeceğini söylüyor.
19:50: 33:10 Merkez, olaylar çığırından çıktı, müdahale edemiyoruz, yangın otelin içine dışına dağıldı.
19:50: Merkez, Madımak Oteli önünde ve içinde yangın var, içinde vazifeliler var, dışarı çıksınlar.
19:50: Merkez çıkamıyoruz dışarı, bilginiz olsun.
19:50: 33.20 merkez, Madımak Oteli’nde son durum nedir?
Valinin yaptığı son anonsa ise karşılık veren olmadı.
Turgut Özal‘ın vefatından sonra Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel’in yerine DYP Genel Lideri seçilen ve Başbakan olan Tansu Çiller misyonu devralalı şimdi bir hafta olmuştu. Çiller’in Madımak Oteli’nde yaşananların akabinde söylediği kelamlar tartışma yaratacaktı: “Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir ziyan görmemiştir.”
Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise olayın münferit olduğunu ve “Alevi-Sünni çatışmasına dönüşmemiş olmasını” vurguladı:
“Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş… Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır… Karşılıklı kümeler ortasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından ötürü can kaybı vardır.”
İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu ise Aziz Nesin’i “Aziz Nesin’in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek reaksiyon göstermiştir” sözleriyle maksat gösterdi.
Aziz Nesin, ilerleyen günlerde Gazioğlu’nun “yalancılıkla” suçladı.
Koalisyon ortağı SHP’nin eski genel lideri, devrin başbakan yardımcısı Erdal İnönü, olaylar sırasında Aziz Nesin’le telefonla görüşerek “en kısa vakitte destek güç gönderileceğini, kimsenin kılına dahi ziyan gelmeden kurtarılacağını” söyledi. İnönü, katliam akabinde SHP’ye ve kendisine yönelik tenkitlere, “Ne yapayım, yetkim yoktu” yanıtını verdi.
Madımak Oteli’nden sağ kurtulan Aziz Nesin, Temel Karamollaoğlu’nu ‘Gazanız mübarek olsun’ diye seslenerek saldırgan kümesi kışkırtmakla suçladı.
O periyot birtakım gazetelerde aracın üzerine çıkıp konuşma yapan ve daha sonra Nesin, itfaiye merdiveniyle otelden çıkartılırken onu tartaklayan bir kişinin fotoğrafları yayımlandı.
Gazeteler, “provokatör” olarak nitelendirdikleri bu kişinin Belediye Lideri Karamollaoğlu olduğunu öne sürdü.
Karamollaoğlu, yangını başlatan kalabalığı azmettirdiği argümanlarını hiçbir vakit kabul etmedi.
İlerleyen günlerde fotoğraflarda görülen ve halka “Gazanız mübarek olsun” kelamlarını sarf eden kişinin Sivas Belediye Meclisi’nin Refah Partili üyesi Cafer Erçakmak olduğu ortaya çıktı.
Karamollaoğlu’nun ilerleyen yıllarda, baştan itibaren olayları yatıştırmaya çalıştığını ve ölümlere çok üzüldüğünü söylemekle birlikte olayları katliam olarak nitelememesi ve oteldekilerin pencereleri açmamalarını vurgulaması tartışma yarattı.
Karamolaoğlu, 24 Haziran seçimleri öncesinde Artı TV’de katıldığı programda Sivas’la ilgili bir soru üzerinde şunları söyleyecekti:
“Katliam olarak vasıflandırmadım. Bu üzücü bir hadisedir. Bu, gerçekten çok acı olarak tanım edilir. Lakin; katliam demek kasıtlı olarak ben bu insanları öldürmek için şunu yaptım denirse olur. Onun ismi katliam olur. Lakin orada bir hadise meydana gelmiş; oteldeki perdeler yakılmış, otomobiller yakılmış.. Ardında da ateş bacayı sarmış. İçerideki beşerler da benim hala anlayamadığım, pencereleri açmadıklarından ötürü beşerler ölmüş.”
Çeşitli mahkemelerde başlatılan soruşturmalar o periyot kapatılmamış olan Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde (DGM) son buldu. Mahkeme ise misyonsuzluk kararı vererek belgeyi Yargıtay’a gönderdi. Yargıtay ise belgeye bakması gereken yerin Ankara DGM olduğuna karar vererek belgeyi geri gönderdi.
Ankara 1 Nolu DGM’ye sunulan iddianamede olayların nedeni, “şenliklere katılanlar” olarak gösterildi, Aziz Nesin’in varlığı “eylemin hazırlayıcı sebepleri” ortasında sayıldı.
İddianamede şu sözler yer alıyordu:
“Hele hele Aziz Nesin’in İslam Dini’ne karşı tavır ve davranışları ve açıklamaları, kapalı bir salonda düzenlenen toplantıda terör örgütü militanları için hürmet duruşunda bulunulması, hareketin hazırlayıcı nedenleri ortasında sayılabilir.”
DGM Başsavcısı Nusret Demiral dava şimdi sonuçlanmadan, “Olayda örgüt yok, tahrik var” açıklaması yaptı. Görülen davanın karar metninde de buna paralel bir yaklaşım göze çarpmıştı. Gerekçeli kararda Aziz Nesin vurgusu vardı:
“…Sivas olaylarının devlete ve laik nizama yönelik olmadığı, Aziz Nesin’in Şeytan Ayetleri kitabını yayınlamasına duyulan öfke, kin ve nefretin oluşturduğu tahrik sonucu ve Aziz Nesin’e yönelik bir aksiyon olduğu, kast edilen Aziz Nesin olmasına karşın gayede sapma sonucu 37 temiz insanın vefatı ile sonuçlanan bu olayların…”
Kararla birlikte 22 sanık hakkında 15’er yıl, 3 sanık hakkında 10’ar yıl, 54 sanık hakkında 3’er yıl, 6 sanık hakkında 2’şer yıl mahpus cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi. Lakin bu karar temyiz edildi.
Uzun süren hukuk süreci 2001 yılında sonuçlandı. Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nin onadığı karar uyarınca, Cumhuriyete karşı örgütlü kalkışma teşebbüsünde bulunan sanıklardan 33’ü mevt cezası aldı; dördü 20 yıl, biri 15 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Süren davalar, temyizler, müdahil avukatların talepleri yıllarca devam etti. Sivas Katliamı davası 20 yılın akabinde geçen yıl vakit aşımı gerekçesiyle kapatıldı.
Aralarında katliamda yakınlarını kaybedenlerin aileleri başta olmak üzere, sivil toplum kuruluşları ve partiler “insanlık hatalarında vakit aşımının kaldırılmasını” talep etti lakin talepleri bir karşılık bulmadı.