Derek Lemoine
ABD ve Avrupa anakarasında bulunan kentler rekor düzeyde sıcaklıklara maruz kalırken, yüz milyonlarca insan bunaltıcı bir yaz sıcağı dalgasının ortasında serinlemek için çaba ediyor. İngiltere’de, termometreler 19 Temmuz 2022’de 40 santigrat dereceyi aştı ve şu ana dek kaydedilen en yüksek bedele ulaştı. Tüm bu kavurucu ısı mutlaka ferdî düzeyde acı verici olsa da, daha geniş bağlamda iktisat üzerinde de büyük tesirlere sahip. Hava ve iklim değişikliğinin tesirlerini inceleyen bir ekonomist olarak, ısıyı ekonomik sonuçlarla ilişkilendiren geniş bir araştırma kümesini gözden geçirdim. İşte, çok sıcaklığın iktisatta ziyana neden olmasının dört yolu:
BÜYÜME DARBE ALIR
Yapılan araştırmalar, çok seviyedeki sıcaklığın ekonomik büyümeye direkt ziyan verebileceğini ortaya çıkardı. Örnek vermek gerekirse, 2018’de gerçekleştirilen bir araştırma, ABD’deki eyaletlerin ekonomilerinin sıcak yazlarda nispeten daha yavaş bir süratte büyüme eğilimi gösterdiğini ortaya koydu. Eldeki datalar, yıllık bazdaki ekonomik büyümenin, bir eyaletteki ortalama yaz sıcaklığının olağanın üzerinde seyrettiği devirlerde her 0.56 santigrat derece için 0.15 ilâ 0.25 puanlık düşüş yaşadığını gözler önüne seriyor.
İnşaat üzere hava şartlarına direkt maruz kalan sanayi alanlarında çalışan emekçiler, hava daha sıcak olduğunda daha kısa mesailer yaparlar. Bununla birlikte, daha yüksek yaz sıcaklıkları, perakende, hizmet ve finans dahil olmak üzere kapalı yerlerde sürdürülen çalışmaları içerme eğilimi taşıyan pek çok bölümde yaşanan büyümeyi de yavaşlatır. Dışarıda hava daha sıcaksa çalışanlar daha az üretken olurlar.
TARIM ESERLERİNDEKİ RANDIMAN DÜŞER
Tarım, açık biçimde hava şartlarına maruz kalır: Sonuçta, ziraî eserler açık havada yetişir. Yaklaşık 29 ilâ 32 santigrat derece ortasında seyreden sıcaklıklar, mahsullerin büyümesi için faydalı olabilirken, hava sıcaklığı daha da yükseldiğinde randıman keskin bir biçimde azalır. Bu çeşit çok sıcaklardan olumsuz etkilenebilecek eserlerden kimileri mısır, soya fasulyesi ve pamuktur. Randımanda görülen bu düşüşler ABD tarımı açısından maliyetli olabilir.
Mesela, kısa müddet evvel sonuçlandırdığım bir araştırma, fazladan 2 santigrat derecelik global ısınmanın, doğu ABD’deki ortalama bir dönümlük tarım yerinden elde edilen kârı ortadan kaldıracağını ortaya çıkardı. Bu sıkıntının göze çarpan bir örneği, ülkenin yaşadığı 2010 sıcak dalgasına cevap olarak dünyadaki buğday fiyatlarını yükseltecek biçimde Rus buğday hasadında yaşanan çöküştü.
ENERJİ KULLANIMI ARTAR
Elbette, hava sıcak olduğunda, beşerler ve işletmeler klimalarını ve öbür soğutma araçlarını tam kapasitede çalıştırırken güç kullanımı da artar. 2011 yılında gerçekleştirilen bir araştırma, 32 santigrat derecenin üzerindeki sıcaklıklarda, sadece fazladan bir günün yıllık hane halkı güç kullanımını yüzde 0,4 yükselttiğini ortaya çıkardı. Daha yeni tarihli araştırmalar, muhtemelen daha fazla hanede klima bulunduğu için daha sıcak olma eğilimi taşıyan bölgelerdeki güç kullanımının en yüksek seviyede arttığını ortaya koyuyor.
Sıcak günlerde elektrik kullanımında yaşanan bu artış, geçmişteki sıcak hava dalgaları esnasında Kaliforniya ve Teksas’ta görüldüğü üzere, insanların ziyadesiyle bağımlı olduğu elektrik şebekelerini zorlar. Depolardaki besin eserleri ve öbür mallar bozulabileceği ve pek çok işletme jeneratörleri çalıştırmak ya da üretimi durdurmak zorunda kalabileceği için elektrik kesintileri iktisat açısından yüksek maliyetli olabilir. Mesela, 2019’da Kaliforniya’da yaşanan elektrik kesintileri tahminen 10 milyar ABD dolarına mal oldu.
ÖĞRENİM VE ÇIKARDA SORUN YARATIR
Giderek daha fazla ısınan havanın uzun vadeli tesiri, çocukların öğrenme yeteneklerinin ve hasebiyle gelecekte elde edecekleri yararların nasıl etkileneceğini de içerir. Araştırmalar, sömestr mühletince maruz kalınan sıcak havanın, imtihan puanlarını düşürdüğünü gözler önüne seriyor. Hava sıcaklığı 21 santigrat derecenin üzerine çıktıkça, matematik puanları daha fazla azalır. Okuma alanındaki puanlar, bu araştırmanın beynin farklı bölgelerinin ısıya nasıl reaksiyon verdiğiyle dengeli olduğunu düşündüren biçimde, yüksek sıcaklıklar karşısında daha dirençlidir.
Yapılan bir araştırma, kliması olmayan okullarda tahsil gören öğrencilerin, okul yılının ortalama sıcaklığında görülen her 0.56 santigrat derecelik artış için yüzde 1 oranında daha az şey öğrendiklerini sav ediyor. Bunlara ek olarak, azınlık kümelerden olan öğrencilerin okullarında klima olmaması ihtimalinin daha yüksek olması nedeniyle, daha sıcak geçen yıllardan bilhassa etkileniyor olduğunu da ortaya koydu.
Öğrenim alanında yaşan bu kayıp, hayat uzunluğu çıkarda düşüşe neden olur ve geleceğin ekonomik büyümesine ziyan verir. Çok sıcaklığın gelişim üzerindeki olumsuz tesiri, aslında daha biz doğmadan başlıyor. Araştırmalar, fetüs devrinde çok sıcağa maruz kalan insanların hayatları boyunca daha az para kazandıklarını ortaya koyuyor. Ortalama sıcaklığı 32 santigrat derecenin üzerinde olan her fazladan gün, 30 yıl sonra yararı yüzde 0,1 oranında azaltır.
Klima, bu tesirlerin bir kısmını dengeleyebilir. Mesela, yapılan araştırmalar, çalışır durumdaki bir klimaya sahip olmanın, daha az insanın ölmesi, öğrenci tahsilinin tehlikeye girmemesi ve hamilelik sırasında dışarıdaki çok sıcağın fetüslere ziyan vermemesi manasına geldiğini açığa çıkardı.
Diğer yandan, bilhassa de Oregon üzere eyaletlerde ve İngiltere üzere daha ılıman bir iklime sahip olan fakat son vakitlerde alışılmadık seviyedeki yüksek sıcaklıklara maruz kalan ülkelerde herkesin kliması yoktur. Ve pek çok insan bunlardan bir tane almayı karşılayamaz. 2017 yılında toplanan araştırma bilgileri, ABD’nin Pasifik kuzeybatısında bulunan hanelerin yaklaşık yarısının klimadan mahrum olduğunu ortaya koydu. Ve Amerikan okullarındaki sınıfların yaklaşık yüzde 42’sinde klima mevcut değil.
Isı dalgalarının daha fazla haneyi klima kullanmaya zorladığı aktarılsa da, her kaygıya deva olmuyor. 2100 yılına gelindiğinde, daha yüksek orandaki klima kullanımı, dünya çapında konutlardaki güç tüketimini yüzde 83 oranında artırabilir. Şayet bu güç fosil yakıtlardan sağlanırsa, birinci evrede daha yüksek talebe neden olan ısı dalgalarını da sertleştirebilir.
Ve her yerde klima kullanılan ABD’nin güney bölgelerinde, olağandan daha sıcak geçen yazlar, eyaletlerin ekonomik büyümesinde hâlâ en büyük ziyana neden oluyor. Farklı biçimde söylersek, ısı yükseldikçe ekonomiler ziyan görmeye devam edecek.
Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)