ANKARA – Danıştay 10. Daire, kamuoyunda İstanbul Mukavelesi olarak bilinen ‘Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararıyla çıkılmasının iptali istemiyle açılan davalar hakkında kararını verdi.
Savcı Aytaç Kurt’un TBMM tarafından onaylanan kontratın Cumhurbaşkanı kararıyla feshedilemeyeceği tarafındaki mütalaasına rağmen mahkeme, İstanbul Sözleşmesi’nin feshi kararının iptali talepli müracaatları oy çokluğuyla reddetti.
TÜRKİYE’NİN İSTANBUL KONTRATI KARARI VE DANIŞTAY SÜRECİ
Türkiye, 2011 yılında birinci imzacısı olduğu İstanbul Sözleşmesi’nden 20 Mart 2021’de Cumhurbaşkanlığı kararı ile çekildi. Bu karar üzerine çok sayıda sivil toplum kuruluşu, bayan örgütleri ve barolar yürütmenin durdurulması ve kararın iptali talebiyle Danıştay’da dava açtı.
Danıştay 10. Dairesi, 29 Haziran 2021’de yürütmenin durdurulması istemini oy çokluğuyla reddetti, bu karara yapılan itirazın da 18 Kasım 2021’de Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası tarafından reddine karar verildi.
Sözleşmenin feshi kararının iptali talepli açılan 10 davayı birleştirerek 28 Nisan’da duruşmalı yargılama yapan Danıştay 10. Dairesi, birebir bahisteki 60’ın üzerindeki davayı da haziran ayı boyunca üç farklı duruşmada ele aldı.
Savcı Aytaç Kurt’un mütalaasında TBMM’nin onayına bağlı milletlerarası bir mukavelenin kaldırılmasının, yeniden TBMM’nin tasarrufuyla mümkün olabileceğini savunurken, mukavelenin feshi kararının iptalini talep etti.
SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK?
Danıştay 10. Daire, 23 Haziran’da yapılan son duruşmadan 26 gün sonra kararını açıkladı. Müracaatçı taraflara bildirim edilen kararda; İstanbul Sözleşmesi’nin feshi kararının iptali talebiyle açılan davaları oy çokluğuyla reddetti. Mahkeme, fesih kararının anayasaya uygun olduğunu savundu.
Kararda, “Anayasa tarafından verilen temsil yetkisi ve 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde verilen yetkiye istinaden tesis edilmiş olan dava konusu Cumhurbaşkanı Kararında hukuka terslik bulunmadığı ve davanın reddine karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır” denildi.
3 üye iptal istemini reddederken, 2 üye karara şerh düştü.
Danıştay’ın belgeleri reddetmesinin akabinde atılacak adımların hazırlıkları da yapıldı. Davacılar bu kararı Danıştay Dava Daireleri Kurulu’na taşıyacak. Bu kademede itirazların incelenme süreci başlayacak.
Daha evvel İstanbul Sözleşmesi’nin feshine ait açılan yürütmenin durdurulması davasında ret kararı veren İdari Dava Daireleri Konseyi, temele ait müracaatlara da ret kararı verirse Anayasa Mahkemesi’ne ‘Anayasaya aykırılık’ gerekçesiyle müracaat süreci işletilecek. Buradan da red sonucu çıkarsa iç hukuk yolları tükenmiş olacak. Böylelikle süreç Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılacak ferdî müracaatlar ile devam edecek.
‘DURUŞMA SALONLARI BÜYÜDÜĞÜNDE HUKUKUN YOK OLDUĞUNA 12 EYLÜL’DE TANIKLIK ETMİŞTİK’
Danıştay’ın bu kararını ‘hukuk garabeti’ olarak kıymetlendiren Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu Lideri Canan Güllü, mukavelenin feshine ait kararın çok açık bir biçimde anayasaya alışılmamış olduğunu, Danıştay Savcısı Aytaç Kurt’un da bu tarafta mütalaa verdiğini hatırlattı. Güllü, “Taraflı, erkek yargının bir örneğini daha yaşıyoruz” diyerek şöyle konuştu:
“Verilen bu karar Türkiye’de bir hukuk sistemi olmadığı istikametinde bir sonucu karşımıza çıkarmaktadır. Açıkça anayasaya ters olan bir fesih süreci iptal edilmedi, müracaatlar reddedildi. Bu karar aslında mahkeme heyetinin başından bu yana duruşmalarda takındığı ölçülü hallerini da açıklıyor. Duruşma salonları büyüdüğünde hukukun yok olduğuna biz 12 Eylül devirlerinde tanıklık etmiştik. Münasebetiyle bu sürecin geldiği nokta da hukuksuzluktur. Demek ki hukuktan vazgeçen bir kısım ismi hukuk insanı olan bireyler talimatla yönetilmektedir. Danıştay yargıçları kendi özgür iradelerinin dışında karar almaktadırlar. Yürünecek çok yol var. Nefesimiz yettiği yere kadar çabayı sürdüreceğiz.”
‘YARGI ELİYLE DE ANAYASA’NIN GASPI HALİNİ YAŞADIK’
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Ceren Kalay Eken de anayasaya karşıtlığının bu kadar net olduğu bir belgede Danıştay’ın ret kararı vermesini ‘hukuk garabeti’ olarak açıkladı.
Danıştay’ın, kontratın feshine karşı açılan davaların önüne geldiği birinci anda yürütmenin durdurulması kararı vererek kapatması gerektiğini söz ederek, “Yargı eliyle de Anayasa’nın gaspı halini yaşadık. Danıştay’ın tüm herkesin bildiği cumhurbaşkanının keyfi, emelinin ne olduğu belirli olmayan bu kararını iptal edilmesi gerekliydi” dedi.
Danıştay kararının akabinde hukuk gayretinin devam edeceğinin altını çizen Eken, bu kademeden sonraki sürecin nasıl ilerleyeceğini şöyle anlattı:
“Şimdi Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na başvurulacak. Orada da ret kararı alınırsa Türkiye’nin bu kararını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne kişisel olarak taşımaya devam edeceğiz. Bu sürecin sonucunda da Türkiye’nin mahkûm olacağını düşünüyoruz.”
Ne olursa olsun bayan hakları çabasından vazgeçmeyeceklerini tabir eden Eken, şunları söyledi:
“Mücadele her vakit devam edecek. Bu kararlar küçük duraksamalardır; lakin gidilecek tek istikamet vardır. Bayan hakları nasıl 300 yıl evvelkinden daha yeterli durumdaysa 100 yıl sonra da bu yıllar kara leke olarak hatırlanacak. Bizler bayan hakları gayretini her vakit sürdüreceğiz. Ne haklarımızdan ne de İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçmeyeceğiz.”
‘BU KARAR TÜRKİYE’NİN İNSAN HAKLARI HUKUKUNA DAYALI BİR ÜLKE OLMAKTAN ÇIKACAĞI MANASINA GELİR’
Eşitlik İçin Bayan Platformu (EŞİK) üyesi Berrin Sönmez’e nazaran de bu karar büsbütün siyasi. Danıştay’ın ret kararının Türkiye’nin insan hakları hukukuna dayalı bir ülke olmaktan çıkacağının da göstergesi olduğuna vurgu yapan Sönmez, “Artık otoriterleşmeden diktatörlüğe gerçek giden bir sürece gidiyoruz. Bu duruma da yargıçlar eliyle taban hazırlanıyor. Tüm bunlara karşın asla ne İstanbul Sözleşmesi’nden ne de bayan uğraşından vazgeçmeyeceğiz” dedi.
Bu çerçevede de davaların reddedilmesinin bayan uğraşını aksatmayacağına dikkat çeken Sönmez, şu tabirlere yer verdi:
“Kadınlar tüm hukuk yolunu kullanacak. AYM’ye oradan da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gideceğiz. Türkiye’nin bu türlü bir riski almaması gerekirdi. İstanbul Sözleşmesi’nin kararlarının uygulanması için çalışacağız. 6284 sayılı kanun yürürlükte. Davalarımızın reddi, Türkiye’nin insan hakları hukukuna dayalı bir ülke olmaktan çıkacağının yargı tarafından tescil edilmesi manasına geliyor.”
‘İSTANBUL MUKAVELESİ’NDE RET KARARINA MÜNASEBET YARATMA HAMLESİYDİ’
Danıştay’ın kararını açıklamasından kısa müddet evvel (8 Temmuz’da evraka girdi) birinci sefer bir dernek cumhurbaşkanı kararının iptal edilmemesi istemiyle Cumhurbaşkanlığı’nın yanında davaya müdahillik isteminde bulundu. Yargıçlar Sendikası’nın kararın iptal edilmesi istemiyle açtığı davaya “müdahale talebinde bulunan” Hukukçu Bayanlar Derneği, bir sayfalık dilekçe ve İstanbul Mukavelesi Raporu sundu. Hukukçular bu talebi, “ret kararına münasebet yaratma adımı” olarak nitelendirmişti.