Arif Ay
Geçtiğimiz aylarda Yazılı Kâğıt Yayınları art geriye iki kitap yayımladı. Bunlardan biri Ümit Yıldırım’ın hazırladığı “Abdülkadir Budak Şiiri / Irmağın Bakışları”, öteki kitap ise, Ali Asker Barut’un “Kalbim, Cümle Şair Dostlar Bahçesi / Şair ve Şiir Yazıları”.
Önce “Irmağın Bakışları”ndan başlayalım. Ümit Yıldırım bu kitapta, şair, müellif ve eleştirmenlerin Abdülkadir Budak’ın şiiri üzerine yazdıkları yazılardan bir seçme yapmış. Kitaba girmeyen yazıları da kitabın sonuna kaynakça olarak eklemiş. “Irmağın Bakışları isimli bu yapıtta, şairin 1970’den 2022’nin sonuna kadar yayımlanmış şiir kitapları üzerine şair, müellif ve eleştirmenlerce çeşitli müddetli yayınlarda yayımlanan yazılar derlenerek bir ortaya getirildi. Fakat onun hakkında yazılmış yazıların bu kitapta yer alanlarla sonlu olmadığını da belirtmeliyiz” diyen Ümit Yıldırım, hoş bir çalışma ortaya koymuş. Kırk dokuz şair, muharrir ve eleştirmenin yazılarına yer vermiş kitapta. Abdülkadir Budak’ın şiirinin farklı bakış açılarıyla değerlendirildiği, irdelendiği kelam konusu yazılarda ortak tespitleri görünce sevindim. İşte bu ortak tespitlerden kimileri:
Mehmet H. Doğan: “1970’lerin sonunda sloganlaşmaya giden bir siyasi şiir akımının dışında, küçük Anadolu kentlerinden gelen yöntem sesli bir şiirdi bu. O denli, dağlar, yangınlar, acılar, kocaman yürek, umut vb. moda sözcükler yoktu onda. O çok eski deyişle, gülden bülbülden, gülün her çeşidinden, havadan sudan kelam açan Garip’in edasına emsal tertemiz bir sese sahipti.”
Adnan Binyazar: “Budak, şiirlerini hangi biçime sokarsa soksun, halk anlatısının bezeksiz dolaksız, zaten oluşuveren lokal havası tesirini duyumsatıyor.”
Necmiye Alpay: “Budak’ın şiirleri, öyküleme taklidi yapan tatlı anlatımıyla, yinelemeleri ve uyaklarıyla, her vakit sürükleyici, klâsik şiir tadıyla okunabilen, lakin çoklukla hiç kolay olmayan şiirlerdir.”
Nihat Işıklan: “Abdülkadir Budak’ın şiirlerinde öbür şairlerin şiirlerinde az gördüğüm bir ‘ahenk’ var.”
Yusuf Alper: “Budak’ın temel özelliklerinden biri kırgınlıktır. O birinci şiirlerinden beri ‘bir kırgının şarkısını’ söylemektedir. Bu bir aşk kırgınlığı değil tüm insan bağlarını, yakın çevreyi de kapsayan bir kırgınlıktır.”
Ali Asker Barut: “Bir yandan yeni ve çağdaş şiirlerle şiirinin bağını kurarken, halk şiirinde halk şairlerinin de sıklıkla kullandığı av-avcı, hançer, çöl, kul, gül, bağ, bahçe ve bahçıvan üzere ortak sözlere başvurup halk şiirinden besletip bir yandan, bir yandan da ‘çağın ruhuna uygun bir söyleyişi, bakışı, edayı’ kovalayarak sağlam ve kopmaz ilmikler atar şiirine.”
Haydar Ergülen: “Kayseri’de yaşayıp yazarken de şimdilerde Ankara’da yaşayıp yazarken de taşraya karşı ve özellikle İstanbul taşrasına, en geniş manada Anadolu’nun lisanıyla ve Türkçesiyle görkemli bir şiir oluşturmayı başardı.”
Yücel Kayıran: “Abdülkadir Budak’ın şiirlerinin oluşturduğu tinsel cihan, daha evvel semantik bağlamda işaret ettiğim üzere, kaynakları ve motifleri bakımından klâsik yazına ilişkin bir cihandır.”
Fikret Demirağ: “Onun, halk duyarlığından yola çıkan, lirik bir söylemi seçmiş şairler yelpazesi içinde yer alan, bireşimci bir şair olduğu manasına geliyor. Şiirinde, ince bir dere suyu şırıltısı duyulur daima. Lakin, o ince şırıltının art planında da hoyrat bir hayatın uğultusu.”
Atalay Saraç: “A. Budak, Türk şiirinde gelenekle bir bağlantı ve bağ kurmaktan çekinmeyen ve bundan kaçınmayan bir şairdir. Bilhassa Halk şiiri başta olmak üzere, Divan şiiri, 2.Yeni, Toplumcu gerçekçiler ve bireyin iç dünyasını temel alan şairler ile kimi vakit yan yana, kimi vakit sırt sırta, kimi vakit da iç içe göstermekten gocunmayan bir şairdir.”
Abdülkadir Budak’ın şiirini, Behçet Necatigil, Ziya Osman Saba, Turgut Uyar, Cahit Külebi, Gülten Akın üzere şairlerin şiiriyle akraba gören genel kanaatın dışında, Sevinç Aksakal’ın, Hüseyin Avni Cinozoğlu’nun ve Ümit Yıldırım’ın, onun kimi şiirlerini Necip Fazıl’ın, örneğin “Kaldırımlar”, “Otel Odaları”, “Zindandan Mehmed’e Mektup” şiirleriyle ilişkilendirmelerini farklı bir bakış açısı olarak değerli bulduğumu da belirtmeliyim.
Bir de yakın etrafının, meskenin yani hane halkının Budak’a bakışı vardır. Örneğin, kızı Emel Güz, “Eve Dön Baba!” başlıklı yazısına: “Bir şair, meskenini neden deşifre eder? Zira şairin meskeni ruhudur. Bunun ruhsal altyapısı nelerden oluşur? Abdülkadir Budak’ın kızı olarak diyebilirim ki ‘Ev Zamanı’ babamın kitapları içerisinde beni en çok acıtandır. Zira bu kitaptaki şiirlerde ‘ev’den kastedilen konutun insanlarıdır” diyerek başlar ve şu değerli değerlendirmeyi yapar: “Baba kimliği ile şair kimliği ortasına sıkışıp kalmış olmanın şaire yaşattığı çelişik ruh durumları doğaldır ki bir vakit sonra meskenin beşerlerine da yansımış ve onları da şair karşında bölmüştür. Şair ve baba mıdır, yoksa baba ve şair midir? ‘Şair üzere yazıp da şair üzere yaşamadığından’ duyduğu derin kahırla sıkça lisana getirdiğine bakılırsa Abdülkadir Budak evvel şairdir. Baba ve koca olmak onun istemediği halde omuzlarına yüklenmiş toplumsal rollerdir ve bu roller artık şair tarafından lanetlenmektedir.”
Aslında Emel Güz’ün bu tespitleri yalnızca Budak’la sonlu değil, bütün baba şairler için de geçerlidir bence.
Kitapta yer alan yazımda da belirttiğim üzere Budak’ın şiirinin gelenekle sıkı bir bağı vardır. Bu bağ durağan değildir elbette. O, şiirini hem biçim, hem içerik hem de söyleyiş olarak daima yeniler. Bunu klasik şiirimizin motifleri üzerinden yapar. Onları dönüştürerek yeni imgeler oluşturur. Bu dönüştürme süreci onun şiirinin ‘dip ses’ini oluşturur. Bu ses, insanın insanlığını terk etmekte oluşuna karşı bir ihtardır. Bir ‘sessiz çığlık’tır. Bu çığlık tıpkı vakitte yok olan hoşluklara duyulan hasretin de bir karşılığıdır. Kelam konusu yazımda şunu da vurgulamıştım: Abdülkadir Budak’ın şiiri, sistemin dışladığı, tertibe eklemlenememiş insanların, Oğuz Atay’ın romanının ismiyle söylersek “tutunamayanların” şiiridir.
KALBİM, CÜMLE ŞAİR DOSTLAR BAHÇESİ
Ali Asker Barut’un şairler ve şiir üzerine bilgece kaleme aldığı kısa, özlü ve özgün yazılardan oluşan bir kitap: “Kalbim, Cümle Şair Dostlar Bahçesi”
Abdülkadir Budak’ın dediği üzere “şair elinden çıkmış” bu yazılar, Ali Asker Barut’un şiire ve şairlere dair değerlendirmelerini, tespitlerini, tanıklıklarını, müşahedelerini, yaşanmışlıklarını hatta hayallerini içerir. “Ufuk açıcı olumlu-olumsuz kanıları ile fikirlerime katkı veren, zenginleştiren ve şiiri geniş bir gökyüzüne çeviren cümle şair dostların her birinin yürüdüğü yola hürmet ve gönül selamıdır bu yazılar” diyen Ali Asker’in engin gönüllüğünün, vefalı bir dost oluşunun delilidir bu kitap.
Ali Asker Barut’un şiire ait fikirlerini okuyunca, şiire dair ne çok ortak yanlarımız olduğunu gördüm bu kitapta. Sözgelimi, günümüz şiirinin çıkmazı konusunda birebir şeyleri düşünüyoruz. Şunu diyor Ali Asker Barut: “İkinci Yeni şiirinin ve şairlerinin gölgesinden bir an önce çıkmalı günümüz şiiri. Günümüz şiiri üzerinden İkinci Yeni Şiiri’nin bu gölgesi kalkmadıkça yeni şiirler okuma bahtımız yok. O kadar hırpalandı ki söyleyiş, o kadar hırpalandı ki imgeler, kabak tadı vermeye ve karikatürleşmeye başladı şiir. Kimliksiz, karaktersiz, İkinci Yeni kopyası ve zayıf bir şiir yazılıyor.”
Bu çıkmazda, şairlerin kendi şiir köklerimizden kopmalarının da hissesi yok mu? Var elbette. Şiirimiz ışık kaynağını kaybetti. Ne hoş der Barut: “Arkamızda kalan ışık önümüze düşen karanlığı artırır.” Dolaysıyla, ışığını kaybeden şiir, Barut’un dediği üzere sesini de kaybeder.
Kendisiyle birlikte on beş şaire dair şiirce metinlerin dışında bir mektubun, bir söyleşinin, bir duşun yer aldığı kitapta yer yer şairin ‘ah’ları da yankılanır. Bu ‘ah’lardan biri de Cahit Zarifoğlu ile ilgilidir. Tümüyle alıyorum buraya:
“Cahit Zarifoğlu: İçimde Bir Büyük Ahğ Olan Şair
Belki seninle Beşiktaş’tan Üsküdar’a geçen bir motorda yan yana oturduk. Tahminen Mihrimah Sultan Camii’nin avlusuna yaz gölgesini yayan ağacın altında birbirimize sırtımız dönük tasayla yaktık sigaramızı, tahminen omuzlarımız değdi Üsküdar’ın bir dar sokağında birbirine, ‘Affedersiniz’ diyerek, bir gülümsemeyle uğurladık birbirimizi konutumuza, tahminen senin Beylerbeyi’nde beklediğin Küplüce otobüsünden telaşla indim ben; sen elinde bir gazete içinde ekmeğin binerken. Ahğ Zarifoğlu: Ahğ hayatın da şiirin de en şığı, ben sana bütün ahğlardan akrabayım. ‘Affedersin’ seni kaçırdığım için ‘yüzü’ bütün kuşlardan bir stant olan şairim.”
Kitaptaki söyleşiden yürek yakan bir alıntı: “Son vakitlerinde nenem ağzında ‘Çîranû bar kerdê şîyê’ (Komşular taşınıp gittiler) cümlesi ile meskenin içinde büyük bir dalgınlık içinde gezer, sonra oturur gözyaşlarını silerdi bir köşede.”
Evet, komşular taşınıp gittiler. Bari dostlar gitmese.
“Kalbim, Cümle Şair Dostlar Bahçesi”ni okursanız, “ahğ”lar kadar umutların da sizi sarıp sarmaladığını göreceksiniz.
Kalemin hiç yorulmasın Ali Asker dostum.