Yöneylem Toplumsal Araştırma Merkezi Araştırmalardan Sorumlu Genel Koordinatörü Doç. Dr. Derya Kömürcü geçtiğimiz hafta yaptıkları anketlere nazaran, AK Parti’nin 2 puana yakın oy kaybederek yüzde 22,5’a kadar gerilediğini duyurdu. Kömürcü, AK Parti’nin kendi seçmeni için büyüsünün bozulmaya başladığına dikkat çekti.
Evrensel’den Davet Sarı’nın sorularını yanıtlayan Derya Kömürcü, AK Parti’nin çekirdek takımının ideoloji/dünya görüşü, dini inanç, etnik aidiyet üzere kolay değişmeyen etkenlere sahip seçmen kitlesinin içinde de çözülmeler başladığına dikkat çekti. Bu durumun kıymetli bir eşik olduğuna işaret eden Kömürcü bunun nedenini de “ekonomik krizi de içinde barındıran ancak ondan çok daha büyük bir idare krizi” olarak açıkladı.
Derya Kömürcü’nün sorulara verdiği karşılıklar şu halde:
‘SON İKİ AYDA ÖTEKİ BİR EVREYE ULAŞTI’
İktidarın anketlerde son altı ayda oy kaybettiğini duyurdunuz. “Kur muhafazalı mevduat atağı sonrası” diye de özel bir not düştünüz… O ana kadar anketlerde AKP’nin durumu nasıldı? Kur Muhafazalı Mevduat açıklaması nasıl etkiledi?
İktidarın oy kaybı aslında iki yıla yayılan bir süreçte küçük küçük lakin istikrarlı bir biçimde gerçekleşti. “Kur muhafazalı mevduat” atılımı, 2021 yılı içindeki en önemli düşüşün yaşandığı kasım ayı sonrasında bir can simidi oldu iktidar için. Hatta doların 18 lira düzeyinden 11 lira düzeyine gerilemesiyle birlikte “iktidarın oy oranında da bir toparlanma yaşanır mı, yine seçimi kazanma ihtimali belirir mi?” tartışmalarının başladığını hatırlıyorum. Bunda natürel o tarihte taban fiyata yapılan “yüksek” orandaki artırım da tesirli olmuş, seçim iktisadı yorumları yapılmıştı. Lakin yaşayarak gördük ki bir toparlanma olmadığı üzere oy kaybı devam etti. Son iki ayda da öteki bir evreye ulaştı.
Bu ay 2 puan kaybı olduğunu vurguladınız. 2 puan yüksek bir oran. Bu ayın özelliği neydi? Neden bu kadar düşüş yaşandı sizce?
Bu ayın özelliği, bence rastgele bir özelliği olmaması. Yani bu oy kaybını kıymetli ve kritik kılan, buna sebep olacak özel bir durumun, seçmenin reaksiyon vermesini gerektiren özel bir gelişmenin yaşanmamış olması. Bundan evvel küçük oy kayıpları dışında daha manalı kopuşları gözlemlediğimiz aylar daima yangınlar, sel felaketleri, Türk lirasındaki çok bedel kaybı, yönetememe krizine işaret eden skandallar üzere somut gelişmelere seçmenin verdiği yansıdan kaynaklanıyor, akabinde muhakkak oranda bir toparlanmayı beraberinde getiriyordu. Alışılmış ki bu ay da evvelki aylarda olduğu üzere temel belirleyen olarak ekonomik krizin, vatandaşların giderek berbatlaşan hayat şartlarının altını çizmek gerekir. Bugün geldiğimiz nokta, krizin olumsuz tesirine karşın AKP ve MHP’ye oy verme eğilimi devam eden sadık seçmen kümesinin oy davranışında bir değişim olabileceğini düşündürtüyor. Hasebiyle uzun bir sürece yayılan birikimin sonunda iktidar seçmeninde bir inanç yitimi yaşanmaya başlandığını söyleyebiliriz.
‘BU SEÇMENLER İÇİN İKTİDARIN BÜYÜSÜ BOZULMAYA BAŞLADI’
Diğer anketlere de baktığımızda genel oranlar, kararsızlar dağıtıldığında dahi AKP’nin yüzde 30’un altında kalacağı tarafında. İktidar çekirdek seçmeni kaybediyor tespiti yapılabilir mi? Şayet öyleyse, bu çekirdeği dahi kaybedecek kadar ne olmuş olabilir?
Her partinin çekirdek seçmeni, son derece katı, nüfuz etmesi çok kolay olmayan bir seçmen kümesi. Partilerin farklı oranlara denk gelmekle birlikte çabucak hepsinin çekirdek seçmeni var. Bu seçmen kümesinin oy davranışı üzerinde tesirli olan temel belirleyicinin ne olduğunu incelediğimizde ideoloji/dünya görüşü, dini inanç, etnik aidiyet üzere kolay değişmeyen etkenlerin öncelikli olduğunu görüyoruz. Ülkede tüm olup bitenlere karşın AKP’nin muhakkak bir düzeyin altına düşmüyor olmasının nedenini ben burada arıyorum. Ülkenin makus yönetildiğini düşünen, parlamenter sisteme geri dönmek isteyen, pek çok mevzuda muhalefetin görüşüne daha yakın hisseden lakin AKP ve MHP’ye oy vermeye devam etme eğiliminde olan seçmenler olduğunu biliyoruz. Artık sanırım bu seçmenler için iktidarın büyüsü bozulmaya başladı. Problemlerin çözüleceğine dair inanç yittiğinde, ömrünüz da her gün biraz daha çekilmez bir hal alıyorsa, buna reaksiyon göstermemeniz çok güç.
İktidarın kaybettiği seçmen, kararsızlarda mı kalıyor, muhalefet seçmen kazanabiliyor mu?
İkisi de gerçek. Kararsızlar ve oy kullanmayacakların değerli bir kısmı iktidara oy vermiş olanlar. Ancak muhalefete geçiş olmadığını söylemek yanlış. Hem CHP’ye hem GÜZEL Parti’ye hem de oy oranları daha düşük düzeylerde kalan başka partilere bir geçiş olduğunu görüyoruz. Zati AKP ve MHP’den kopanlar yalnızca kararsızlar içinde kalıyor olsaydı kararsızların oranının bugün ölçtüğümüzden en az on puan daha fazla çıkıyor olması gerekirdi.
‘SEÇMEN U DÖNÜŞLERİNİ GÖRÜP DE…”
Son periyot çeşitli atılımlar yapıyor Erdoğan. Örneğin dış siyasette U dönüşleri yaşanıyor. NATO’da İsveç ve Finlandiya’nın üyeliğini veto ederken, birden muahede imzalıyor. BAE ya da Suudi Arabistan üzere ülkelerle büyük tansiyonlar yaşanırken, birden bahar havası esiyor. Bu üzere atakların halktaki tesiri nasıl oluyor. Seçmenin oy tercihini etkiliyor mu?
Seçmenlerin oy tercihlerini etkileyen faktörleri tekil olaylar üzerinden anlamak pek mümkün değil. Kesinlikle siyasal tercih ve tavırları etkileyen ögeler içinde dış politikayı da saymak gerekir lakin bu etkenlerin birbiriyle nasıl eklemlendiğini anlamak daha değerli. Yani muhakkak bir anda, diyelim iktisadın seçmen tarafından son derece âlâ olduğunun hissedildiği, ruhsal üstünlüğün iktidarda olduğu bir atmosferdeki “güçlü lider”, “dünya lideri” imajının siyasal tercihlere tesiriyle bugün içinde bulunduğumuz şartlardaki tesiri epeyce farklı olabiliyor. Bugün bu atılımların zati inanmaya hazır olanların inancını tazelemenin ötesinde bir tesiri olduğunu düşünmüyorum. Lakin karşıtından bakacak olursak, seçmenlerin değerli bir kısmının bizim altını çizdiğimiz U dönüşlerini görüp de oy tercihini değiştirdiğini söylemek de mümkün değil.
‘SADECE EKONOMİK DEĞİL DAHA BÜTÜNLÜKLÜ BİR REAKSİYON VAR’
Seçimler yaklaşırken, ek göstergenin onaylanması ya da taban fiyat artışı üzere adımlar atacağını biliyorduk. Bu üzere ekonomik ‘iyileştirme’ler kaybettiği seçmeni geri çağırıyor mu?
Bu soru farklı biçimlerde sıklıkla lisana getiriliyor. Özünde bir çeşit seçim iktisadının seçmenlerin oylarını satın almaya yetip yetmeyeceğine dair bir çıkarımda bulunmaya çalışıyoruz. Birincisi, iktisattaki durum düzelmediği sürece, öbür bir deyişle verdiğinden fazlasını artırımlarla, hayat pahalılığıyla almaya devam ettiği sürece bu cins atılımların iktidarın oy oranına artış olarak yansıması kolay değil. Bugün sokaktaki vatandaş fiyat artışları karşısında, “bana da artırım yapma, yediklerime de” diyecek noktaya geldiyse kaybedilen seçmenleri geri kazanmanın çok da mümkün olmadığı görülüyor. İkincisi, Türkiye’nin sorunu ekonomik krizi de içinde barındıran fakat ondan çok daha büyük bir idare krizi. Sağlıktan, eğitime, adalet sisteminden doğal afetlere müdahaleye kadar çabucak her alandaki durum bize devlet kapasitesinde bir aşınma olduğunu gösteriyor. Tam da bu yüzden yalnızca ekonomik ögelerle açıklayamayacağımız daha bütünlüklü bir reaksiyon olduğunu düşünüyorum, iktidara, başkanlık sistemine ve onun uygulayıcısı Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik.” (HABER MERKEZİ)