Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş dördüncü ayını doldururken, Avrupa Birliği (AB) net bir siyasi ileti vermek istiyor: 23-24 Haziran tarihlerinde yapılacak AB başkanlar doruğunda Ukrayna ve Moldova için adaylık statüsü tanınması öngörülüyor. Rus işgali göz önünde bulundurulduğunda, yaklaşık sekiz yıl evvel AB mutabakatlarına imza atan her iki ülke için de AB perspektifi sunulması güçlü sembolik mana taşıyan tarihi bir karar olacak.
27 ülkeli AB’nin oybirliği ile karar alması gerekiyor. Her iki ülkeye de aday statüsü verileceğine kesin gözüyle bakılıyor. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İtalya başbakanı Mario Draghi ve Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis 16 Haziran tarihindeki Kiev ziyaretleri sırasında esasen adaylık lehine açıklamalarda bulundular. AB Parlamentosu ve AB Komitesi da Ukrayna ve Moldova’nın üyeliğe kabul edilmesi tarafında tavsiye bulundu. Fakat üyelik sürecinin ilerlemesi birtakım somut şartlara bağlandı. AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen Ukrayna’nın da, Moldova’nın da “önemli reformları” uygulamak zorunda olduğunu söyledi.
Avrupa yanlısı çizgi
AB üyesi Romanya hududunda olan Moldova AB üyeliği için resmi başvuruyu Mart 2022’de yaptı. Artık bu küçük ülkenin hayalini gerçekleştirip gerçekleştirmemek AB’ye kalmış durumda. Kasım 2020’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Rus yanlısı aday Igor Dodon’a karşı zafer kazanan Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu maksatlarını DW’ye anlatmıştı. Ülkesinin yolsuzluk ve makus idareden kurtulmasını istediğini söyleyen Sandu, bağımsız yargı ve hukukun üstünlüğü prensiplerine bağlı kalacağını ve “Avrupa’ya entegrasyonun cumhurbaşkanı” olacağını söylemişti. Bundan altı ay sonra Batı yanlısı partisi PAS genel seçimlerde yüzde 52 oy alarak zafer kazanmıştı.
Moldovalılar AB’ye vizesiz seyahat edebiliyor
Doğuda sağlam bir ortak
Moldovalılar adaylık statüsünün AB’ye süratli bir girişi garanti etmediğini biliyor. Fakat birçoğu için AB, hükümetin ıslahat siyaseti açısından büyük ehemmiyet taşıyor. Moldova Cumhurbaşkanı Sandu Avrupa Parlamentosu’nda 18 Mayıs’ta yaptığı ateşli konuşmada ülkesinin başvurusu için takviye istedi. Sandu, AB sürecinin demokrasi ve özgürlüklerini korumak isteyen Moldovalıların faydasına olacağını söyledi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve ülkesinin savaşa yakınlığı göz önünde bulundurulduğunda Moldova’nın AB üyeliğinin, doğusunda istikrarlı ve muteber bir ortağa sahip olacak AB’nin de faydasına olacağını kelamlarına ekleyen Sandu büyük alkış aldı.
Moldova Parlamento Lideri Igor Grosu da DW’ye verdiği söyleşide ülkesinin izlediği tavrın AB’nin “medeniyet modeli” çizgisinde olduğunun altını çizdi. Grosu “24 Şubat 2022’den bu yana dünya dramatik bir biçimde değişti. Şu an önümüzde iki tane net şablon var. Biri Rusya’nın Ukrayna işgali ile şahit olduğumuz üzere demokratik pahalar, çoğulculuk, muhalefeti dikkate almayan ve saldırgan. Oburu ise Avrupa’nın barışçıl ve refaha dayanan medeniyet modeli” sözlerini kullanarak Moldovalıların büyük çoğunluğunun Avrupa modelini seçtiğini söyledi.
Transdinyester sorunu
Düşünce kuruluşu WatchDog.MD tarafından son yapılan bir anketin sonucu da Moldova Cumhurbaşkanını destekliyor. Ankete nazaran Moldovalıların yüzde 55’i ülkelerinin AB’ye iştirakini desteklerken, yüzde 22’si ise Rusya liderliğindeki Avrasya Birliği’ne iştirakten yana. Fakat anket Avrupa yanlısı diasporayı ya da Transdinyester’deki Rusya yanlısı ayrılıkçı nüfusu içermiyor.
Rus ordusunun hala Transdinyester’de konuşlu olması Moldova’nın AB üyeliğini kolaylaştırmıyor. Moldova 1994 tarihli anayasasında tarafsızlığını korusa da Transdinyester konusu hala tahlilsiz durumda. Memleketler arası hukuka nazaran Gürcistan’a ilişkin olan Abhazya ve Güney Osetya bölgelerindeki durum buna örnek gösteriliyor. Gürcistan da AB üyeliği için başvurmuştu fakat adaylık statüsünün onaylanması daha ileri bir tarihe kalacak üzere görünüyor.
Batı dayanışması ve Rusya’nın suçlamaları
Uluslararası toplumun Moldova’ya bakış açısı ise Ukrayna savaşı başladıktan sonra değişti. Berlin’de Nisan ayında yapılan milletlerarası bağış konferansında üç AB ve NATO üyesi ülke, Almanya, Fransa ve Romanya Moldova’nın yanında olmak için bir takviye platformu fikrini ortaya attı. 30 ülke ve yedi memleketler arası kuruluştan ülkeye 700 milyon Euro takviye kelamı çıktı.
Batı ülkelerinin Moldova ile gösterdiği dayanışma Moskova’nın reaksiyonuna yol açtı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov AB’yi “saldırgan ve militan bir aktör” olmakla suçladı. Lavrov Rus televizyonuna verdiği demeçte Batı’nın Moldova’yı “ikinci bir Ukrayna’ya” dönüştürmek istediğini öne sürdü. Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu’nun yanıtı ise kısa lakin netti: “Moldova bağımsız ve hâkim bir devlettir. Vatandaşlarımız, kendilerine hürmet duyulan ve refahın inşa edilebileceği özgür bir ülkede yaşamayı seçmiştir.”
Şimdi Moldova ve Ukrayna’ya aday ülke statüsü verme kararı AB’de. Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock iki ülkeyi 23-24 Haziran’daki AB doruğuna davet etmemek “ölümcül bir kusur olur” dedi.