Dün dünya iktisadında çok farklı gelişmeler yaşandı. Rusya-Ukrayna savaşının birinci günlerinde varil fiyatı 130 doların üzerine çıkan petrol yüzde 10’a yakın bedel kaybederek 102 dolara gerilerken, ons altının fiyatı 1800 dolardaki ruhsal direnci kırarak 1760 dolarlara düştü.
Bu ortada Avrupa Birliği’nin parası Euro, dolar karşısında son 20 yılın en düşük düzeyine, Japon parası Yen ise son 24 yılın en düşüğüne geriledi.
Bunların hepsinin birebir gün içinde olması başlı başına değişik. Neler oluyor? Neler olduğunu anlamak için düşüşlerin gerisindeki nedenlere bakalım.
Aslında hepsinin gerisinde tıpkı iki neden var. Birincisi, FED’in (Amerikan Merkez Bankası) yüksek oranlı faiz artırımları. İkincisi, yaklaşmakta olan ekonomik sakinlik yahut teknik tabiriyle resesyon.
Ekonominin iki çeyrek, yani iki üç ay üst üste daralmasına resesyon ismi veriliyor. Resesyonlar bazen kısa sürüyor, bazen bitmesi yıllar alıyor.
Ekonomik daralma, talebin de daralması demek. Resesyon Amerika ve Avrupa’yı vurduğunda güç tüketimi azalacak. Daha az petrol ithal edecekler. Talebi azalan bir malın fiyatı düşeceğine göre…
İşte dün bu beklentiyle petrol fiyatı dünya piyasalarında sert halde geriledi. “İyi fakat petrol talebinde şimdi bir gerileme yok, piyasalar neden kendi kendine gelin güvey oluyor?” diye sorulabilir. Evet fakat piyasaların işleyişi de bu türlü: Beklentiyi satın alıyorlar.
Euro’daki düşüşün ardında da resesyon korkusu var. Avrupa ekonomileri Rusya-Ukrayna savaşından Amerika’ya nazaran çok daha fazla etkilendi. Her şeyden evvel Avrupa doğalgazda Rusya’ya göbekten bağımlı. Savaş doğalgaz fiyatının Avrupa’da görülmemiş düzeylere çıkmasına neden oldu. Gaz fiyatı daha sonra biraz gerilemişti fakat bu hafta başı savaştan çabucak sonra gördüğü düzeye geri döndü. Euro’da yaşanan son düşüşün sebeplerinden biri bu.
Euro’daki düşüşün tek sebebi ekonomik daralma beklentisi değil. Bu ortada Avrupa’da enflasyon da 40 yıldır görülmemiş düzeylere çıktı: Yüzde 8.6. Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyonu bastırması için siyaset faizini sert bir biçimde artırması gerekiyor lakin ekonomik daralmanın şiddetini daha da artıracağı için bunu yapamıyor.
Avrupa Merkez Bankası bu ay uzun bir ortadan sonra siyaset faizini 25 baz puan artıracak. Amerikan Merkez Bankası (FED) ise çok daha yüksek oranlı artırımlar yapıyor. Mart’ta faizi 25 baz puan artırmıştı, Nisan’da 50 baz puanlık artırım yaptı, geçen ay artırım oranını 75 baz puana çıkardı. Bu ay 75 baz puanlık bir artırım daha yapacak. Eylül ayında tahminen bir 75 baz puan daha…
Sebep? Birebir, enflasyon… Amerika’da da enflasyon yüzde 8.6’ya çıktı. FED enflasyonun üzerine çok sert giderken Avrupa Merkez Bankası (Durgunluğu daha da derinleştireceği endişesiyle) ürkek davranıyor. Bu nedenle dolar, Euro karşısında paha kazanıyor. İki merkez bankasının siyasetleri ortasındaki farklılık sürdükçe daha da kıymet kazanacak…
Peki altın neden düşüyor? Zira FED’in yüksek oranlı faiz artırımları yatırımcılar ve tasarruf sahiplerinin borsa, kripto para üzere varlıklardan çıkıp dolara yönelmesine neden oluyor.
Ons altın Rusya-Ukrayna savaşının birinci günlerinde tarihi tepesi olan 2070 doları görmüştü. Zira malum, altın savaş, salgın üzere kriz devirlerinde inançlı liman fonksiyonu görür. Tasarruf sahipleri riskli varlıklardan çıkıp altın ve dolara yönelir.
Fakat doların altına nazaran bir avantajı var, faiz veriyor. Amerikan devlet tahvillerinin faizinde son aylarda görülen sert yükseliş doların altından rol çalmasına neden oluyor…
Pandemi sonrasında süratli açılmayla tekrar ortaya çıkan enflasyon görüldüğü üzere dünyada bütün istikrarları değiştirdi.
Türkiye hariç. Bütün dünya enflasyon karşısında siyaset faizini az yahut çok artırırken biz indirmeyi tercih ettik. Sonuç meydanda.