Emre Eser
İşçi temsilcileri minimum fiyata yapılması olası orta artırım ile enflasyonun tesirinin silinmesi gerektiğini söylüyor. Minimum fiyatın üstünde maaş veren özel bölümdeki ortalama ara artırım beklentisi ise yüzde 30.
Sürekli artan enflasyon karşısında çalışanların gözü muhtemel minimum fiyat artırımına çevrildi. Bu mevzuda son aylarda hükümet kanadından farklı açıklamalar gelse de temmuz ayında taban fiyata orta artırım yapılması konusundaki beklentiler giderek güçleniyor.
Sene başında yaklaşık yüzde 50 artırım yapılarak 4 bin 253 liraya çıkarılan minimum fiyatın bir kısmı her ay yükselen enflasyon karşısında eridi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı bilgilere nazaran ocak ayında yüzde 48,69 olan yıllık enflasyon şubatta yüzde 55,44, martta yüzde 61,14, nisanda yüzde 69,97 ve mayıs ayında yüzde 73,50 çıktı. Ekonomistlerin genel beklentisi enflasyonun yıl sonuna kadar üç haneyi görmesi tarafında.
Ara artırım konusunda ise şimdi bir oran netleşmiş değil. Lakin artırımın yüzde 10 ila 20 ortasında olması ve kimi prim dayanaklarının uygulanması gündemde.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Lideri Dr. Dilek Çerkezoğlu, şimdiye kadar konuşulan yüzde 5, yüzde 10 üzere oranların ve son derece ufak prim dayanaklarının minimum fiyattaki kaybı asla karşılayamayacağını söylüyor.
Böyle sembolik oranların çalışanların muhtaçlığı olan güzelleştirmeyi sağlayamayacağını vurgulayan Çerkezoğlu, son aylarda yükselen enflasyon karşısında maaşların eridiğinin altını çiziyor.
Hesap yoksulluk hududuna nazaran olmalı
DİSK tarafından yapılan araştırmaya nazaran taban ücretlinin alım gücündeki kaybın son 5 ayda 5 bin lirayı bulduğunu anlatan Çerkezoğlu, yapılması gereken artırıma ait şu açıklamayı yapıyor: “Bizim bu noktada çizdiğimiz çerçeve belirli. Gelinen noktada fiyatlara yeni bir artırım muhtaçlığı daha doğmuştur. Zati minimum fiyata yapılan artırım oranı yüzde 50 olsa bile bunun yüksek enflasyon karşısında süratle eriyeceğini söylemiştik. Artık hayat pahalılığı ortada. Besin enflasyonu ortada. Biz en azından iki kişinin taban fiyatla çalıştığı bir ailede toplam gelirin yoksulluk hududunu yakalaması gerektiğini söz ediyoruz.”
Türkiye Personel Sendikaları Konfederasyonu’nun mayıs ayı raporuna nazaran Türkiye’de dört kişilik bir ailenin açlık hududu taban fiyatı geçerek 6 bin 17 TL’ye, yoksulluk hududu ise 19 bin 602 TL’ye çıktı.
Asgari fiyat 4 sefer belirlenmeli
Asgari fiyatta acil artırım muhtaçlığı olduğunu ve bu bahisteki davetlerini yenilediklerini belirten Çerkezoğlu, “Asgari Fiyat Tespit Kurulu’nun toplanması için bir yasal mani yok. Komite çabucak toplanmalı ve süreç başlamalı. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu bir ortamda yılda bir kere artırım yapmak gerçekçi değil. Biz bu türlü devirlerde taban fiyatın yılda 4 kere belirlenmesini talep ediyoruz. Ayrıyeten Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) primlerinde patrona verilen takviyeler çalışanlara da verilmeli” diyor.
Halkın alım gücünün son vakitlerde süratli biçimde düştüğüne değinen Çerkezoğlu, minimum fiyatın dışında çeşitli alanlarda da vatandaşın nefes almasını sağlayacak düzenlemeler yapılması gerektiğini söylüyor. Bu noktada az kazanandan az çok kazanandan çok vergi alınan adil bir vergi sistemi davetinde bulunan Çerkezoğlu, “Elektrik ve doğal gaz artırımları geri çekilmeli ve temel muhtaçlık eserlerindeki vergiler düşürülmeli” tabirlerini kullanıyor.
Çerkezoğlu, ayrıyeten minimum fiyat artırımının toplumun tüm bölümlerini ilgilendirdiğini ve öteki fiyatların de bu orana nazaran şekillendiğini vurguluyor.
Bu manada yalnızca minimum fiyatlı çalışanlar değil bu fiyata yakın ve bu fiyatın çeşitli oranlarda üzerinde maaş alan çalışanlar da maaşlarının enflasyon karşısında eridiğini ve orta artırım yapılması gerektiğini düşünüyor.
Peki özel şirketler çalışanlarına orta artırım yapmayı düşünüyor mu?
Şirketlerin yarısı temmuzda artırım yapacak
Organizasyon, performans idaresi ve fiyat alanlarında danışmanlık hizmeti veren Willis Towers Watson Türkiye ve Azerbaycan Tertip ve Ödüllendirme Ülke Önderi Doğan Çolak, bu mevzuda şirketlerin değerli bir kısmının çalışanlarına orta artırım yaptığını yahut yapmayı planladığını söylüyor.
Çolak, bu hususta ortalama ara artırım oranlarının yüzde 30 olduğunu belirtiyor. Şirketler 2022 yılı içindeki toplam fiyat artışlarını ise yüzde 82 ile yüzde 99 ortasında yapacaklarını beyan ediyor.
E-ticaret, güç ve otomotiv kesiminde ortalamanın yüzde 10 üzerinde orta artırım beklenirken bankacılık ve ilaç bölümlerinde ise ortalamanın altında artırım beklentisi var.
Yan haklarda yüzde 50 düzenleme
Bunun yanında özel dalda daha evvel yılda bir sefer düzenleme yapılan yemek, yol ve öteki yan haklar konusunda da artık birden fazla şirketin yılda iki sefer düzenleme yapmaya başladığı ve bu fiyatlarda artışa gittiği belirtiliyor. Doğan Çolak, “Yan haklarda da yüzde 50’lere varan artışlar kelam konusu” diyor.
Asgari fiyat artırımının özel kesimin her kademesi tarafından yakından takip edildiğini aktaran Doğan Çolak, “Minimum fiyat aşikâr olduktan sonra üst düzeylerdeki çalışanların fiyatları de buradaki artışlara nazaran şekilleniyor. Çok sayıda şirket de bu periyotta çalışanlarının alım gücünü düşünerek taban fiyat düzenlemesini beklemeden kendi asgarî fiyatlarını belirleyerek çeşitli artırımlar yaptılar” tabirlerini kullanıyor.