Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati Twitter’dan yaptığı paylaşımlarla isminden kelam ettirmeye devam ediyor. Nebati’nin her paylaşımı yorum bombardımanına tutulurken, bilhassa iktisatta güç vakitler geçiren kısmın alım gücü düştükçe, yapılan yorumlar kadar yapılmayanlar da inceleniyor.
Son yorumu ile eğitim, sıhhat ve toplumsal harcamalarda AKP’nin iktidara geldiği 20 yıllık sürecin datalarını sunan Nebati, KYK’nın tartışıldığı bugünlerde odak noktası oldu. Nebati, “Eğitimin, sıhhatin ve huzurlu bir toplumun ülke kalkınmamızdaki kritik rolünün farkındayız. Bu sebeple beşeri ve fiziki kapasitenin artırılmasına kıymet veriyor, bu istikametteki iyileştirmelere aralıksız devam ediyoruz” dedi.
1. 20 yıllık süreçte Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin paylaşmadığı bilgiler nelerdi?
Sözcü’nün derlediği verilerde ilk sırada 2002 yılı sonunda Türkiye’nin ulusal gelirinin 240 milyar dolar olmasına dikkat çekildi. Zira 2013’te TL’deki bedel artışıyla 957 milyar dolara yükselen ulusal gelir, sonraki yıllarda ise 775 milyar dolara geriledi.
2. Birinci 10 iktisat içinde yer almak!
İktidara geldiğinde Türkiye büyük bir krizle boğuşurken, global konjonktürü de ardına alarak AKP idaresinin en savlı olduğu kısım iktisat olurken, bilhassa 2023 maksatlarında yani Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılında dünyadaki birinci 10 iktisat ortasında girmek en değerli söylemdi.
2015 yılında dünyanın en büyük ekonomileri sıralamasında 16’ncı olan Türkiye, IMF’nin 2022 Nisan ayı raporunda 21. sıraya gerilediği görüldü.
3. Kasım 2002’de iktidar değiştiğinde Türkiye’de kişi başı gelir 3 bin 620 dolar olurken, 2013 yılında tepede 12 bin 490 dolar oldu.
2022 yılına geldiğimizde 9 bin 44 dolar olan kişi başı gelirde Türkiye dünyada 2002’de 73. sıradayken, 2021 yılı sonunda 78’inci sırada bulunuyordu.
2014 yılında bu yana gerileyen kişi başı gelir, resmi bilgilerde de 2021 yılı sonunda 7 yıl üst üste düşüş göstererek Cumhuriyet tarihinde birincisi gerçekleştirdi.
4. TL’de bedel kaybı en büyük sorun!
Özellikle son 1 yılın ana gündemi olan, yaklaşık son 5 yılda hızlanan TL’de bedel kaybında dolar/TL 4 Kasım 2002’de 1,67 olurken, bugün 17,49 düzeylerinde bulunuyor.
Türkiye dış ticaretinde değerli hissesi olan ülkelerin para ünitelerinin oluşturduğu sepet üzerinden enflasyondan arındırarak ölçülen gerçek efektif döviz kuru bilgilerinde TL, 2021 ekim ayında 1994 yılından sonra en kıymetsiz düzeyinde bulunuyordu.
5. 90’ların ana teması ekonomik ve siyasi istikrarsızlık olurken, 2000’lerin başında krizin çabucak öncesinde Türkiye’de işsizlik yüzde 6 düzeyindeydi.
Krizin ardından ise 2002’de yüzde 9,8 olan işsizlik TÜİK datalarına nazaran 2022’de yüzde 11,3 olurken, geniş tarifli işsizliğe bakıldığında ise yüzde 21,7 olduğu görülüyor.
6. Enflasyon kronikleşmekten kurtulamadı. Türkiye’de 90’lı yıllarda çok yüksek olan enflasyonist sürece geri dönüldü.
2002 yılında dünyada ortalama enflasyon yüzde 4,1 olurken, bu oran gelişen ülkelerde yüzde 6,7, Türkiye’de ise yüzde 29,7 olmuştu.
2019’da dünya ortalaması 3,9, gelişen ülkeler yüzde 5,7 enflasyonla yaşarken Türkiye’de yüzde 11,8 oldu.
Son açıklanan ve çok tartışılan TÜİK enflasyon verisi ise Haziran 2022’de enflasyonu yüzde 78,62 düzeyinde gösteriyor.
7. Cari açık, daima açık kaldı
AKP’nin iktisat siyasetleri hep büyümeyi öngörüyordu. Böylelikle piyasalar daima canlı kalacaktı. Fakat bu büyümede gelir adaletsizliği sorunu göz gerisi edilirken, iktidarın birinci 10 yılında yapılan özelleştirmeler ve dünyada da yaşanan para bolluğu ile ithalata dayalı üretim yükse cari açık verilmesine neden olurken, öbür yandan 2021 yılında da cari fazla amacı ile enflasyonu düşürme halinde planlanan iktisat modelinde amaçlara hala ulaşılamazken, Türkiye yıllık bazda 2001 yılı sonrası yalnızca 2019 yılında cari fazla verdi. Kaynak: TCMB EVDS
Milli gelire oranla cari açık ise 2002 yılında yüzde 0,3 olurken, bugün yüzde 3,8 düzeyinde bulunuyor.
8. Cari açık finansmanı da daima sorun oldu ve olmaya devam edeceği görülüyor
Yüksek cari açık ile ithalata bağımlı iktisat sebebiyle dış borç stoku son 20 yılda değerli derecede artış gösterdi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerinde görüldüğü üzere Türkiye’nin brüt dış borç stoku 2002 yılı sonunda 132 milyar dolarken, 2022 birinci çeyrek sonunda 451 milyar dolar oldu. GSYH’ye oranı ise 2002’de yüzde 55,4 olurken, 2022 birinci çeyreğin sonunda yüzde 56,8 oldu.