Dünya Gazetesi Eko-Analiz muharriri Alaattin Aktaş, bugünkü yazısında Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasına değindi.
Kur muhafazalı mevduatta uygulamanın birinci dört ayında kur farkı olarak bütçeden 37.2 milyar lira ödenmesinden bahseden Aktaş, “KKM uygulamasını bir anda sona erdirmek hiç mümkün olmayacak ya da bizi bir felaket bekliyor” dedi.
Alaattin Aktaş’ın yazısı şöyle:
“ KKM’de bütçeden yapılan ödemeler sorun lakin asıl sorun öbür… KKM uygulaması bittiğinde dövizin getirisine alışmış tasarruf sahibi ne yapacak?
Tahmininiz hakikat, çoğunluk dövize atak edecek.
KKM uygulamasını bir anda sona erdirmek hiç mümkün olmayacak ya da bizi bir felaket bekliyor.
Kur muhafazalı mevduatta uygulamanın birinci dört ayında kur farkı olarak bütçeden 37.2 milyar lira ödenince gözlerimiz fal taşı üzere açıldı. Çok olağan; 37.2 milyar az para mı! Hele hele hazirandaki 16 milyarlık ödemenin aylık bütçe açığının yarısını oluşturduğu göz önüne alınınca…
Döviz kuru arttıkça bütçeden bu hesap sahiplerine yapılan ödeme de artarak devam edecek. Yani ucu açık bir ödemeden kelam ediyoruz.
“KKM için 2022’de şu kadar ödeme yapmayı öngörüyoruz” bile diyemiyorsunuz. Zira hesap sahibinin TL mevduatını dövize endekslemişsiniz ve döviz ne kadar artarsa faizle olan farkı ödeyeceksiniz. Döviz kurunu belirlemek de elinizde olmadığına nazaran…
Kur muhafazalı mevduat, “vatandaş kâfi ki döviz talep etmesin, döviz almaya koşmasın, bir talep yaratmasın; ben dövizi almış sayar ve getirisini öderim” mantığıyla icat edilmiş bir uygulama…
Yanlış, yanlışlığı baştan bilinerek başlandı esasen; artık gelinen kademede da uyuşturucunun esiri olmak üzere bir durum var. Başlamaya görün bir kez; o denli bir anda vazgeçemezsiniz.
Gerçi bu uygulamadan artık vazgeçilmesi de kelam konusu değil. Uygulamanın bitiş müddeti olan bu yılın sonu geldiğinde de o denli kolay kolay vazgeçmek mümkün olmayacak. Hem hiç kuşkunuz olmasın, 2022 sonu olan uygulama mühleti uzatılacaktır.
Ama o son kesinlikle gelecek
Mevcut durumda 2022 sonu olan süreyi istediğiniz kadar uzatın, o son kaçınılmaz olarak bir formda gelecek.
İşte asıl kıyamet o vakit kopacak.
Bütçeden milyarlarca lira çıkması; örneğin uygulamanın birinci dört ayında 37.2 milyar lira ödenmesi ve her ay 8-10 milyar lira dolayında olacağı varsayım edilen bu ödemelerin sürmesi olağan ki kıymetli fakat asıl felaketle uygulama bittiğinde yüzleşeceğiz.
BDDK datalarına nazaran kur muhafazalı mevduat hesabı 8 Temmuz prestijiyle 1 trilyon 66 milyar lira seviyesinde. Bu fiyatın ne kadarının direkt TL cinsinden açılan hesaplardan, ne kadarının DTH dönüşümüyle açılan hesaplardan oluştuğunu bilmiyoruz. Bu ayrıntı başlangıçta açıklanıyordu, artık bilgi karartılıyor. Tekrar birebir biçimde bu meblağın ne kadarı gerçek bireylere, ne kadarı hukuksal bireylere ilişkin, muhakkak değil. Hesabın vadesine ait de bir bilgi yok.
Ama uygulamanın müddeti bittiğinde yaşanacaklar açısından o günkü bakiyenin dağılımı pek de değerli değil.
8 Temmuz prestijiyle 1 trilyon 66 milyar lirayı yatırmış olanların bir kısmı zati döviz hesabı sahibiydi, bir kısmı ise TL mevduatı varken devletin “kur artışından yararlandırma” garantisiyle görünürde TL mevduatta durmakla birlikte aslında dövize geçmiş oldu.
Hani daima söyleniyor ya, liralaşma diye, aslında kur muhafazalı mevduat, liralaşma kavramından yola çıkarak tabir edersek, dolarlaşmayı, yani dolarizasyonu daha da pekiştiren bir uygulama oldu.
Varsayalım 1 trilyon 66 milyarlık KKM’nin yarısı TL cinsi hesaplarla, kalan yarısı DTH dönüşümüyle oluştu. Döviz hesabından KKM’ye geçenler zati dövizdeydi. TL cinsi tasarruf etmekte olanlar da bu uygulamayla dövize alıştırıldı, adapte edildi.
Dolayısıyla liralaşma dedikçe özünde aykırısını yaptılar.
Süre bitince bakın neler neler olacak!
Kur muhafazalı mevduat her ay yaklaşık yüzde 10 oranında artıyor. Oran her ay bu seviyede oluşsa KKM yıl sonunda yaklaşık 1.8 trilyona ulaşacak.
1.8 trilyon liralık bakiyeyle yıl sonuna geldiğimizi ve müddet uzatımına gidilmediğini düşünelim…
KKM hesaplarında yüklü vade üç ay. Münasebetiyle 1.8 trilyonluk hesabın kıymetli bir kısmının, tahminen 1.5 trilyonunun vadesi 2023’ün mart ayında dolacak.
Serseri mayın üzere bir 1.5 trilyon lira!
Bu paranın bir kısmı, diyelim yarısı zati özünde döviz. Yani yaklaşık 750 milyar lira bir müddetliğine “TL görünümlü döviz” olarak durmuştu.
Bu 750 milyarın sahipleri vade bitip ellerine bu kadar TL geçince ne yapacaklar sanıyorsunuz?
Tahmininiz doğru! Olağan ki koşa koşa döviz alacaklar.
Öte yandan aslında TL’de dururken dövize ve dövizin getirisine alıştırılan öbür 750 milyarın sahipleri “Bu uygulama bitti, ben artık yeniden gidip TL mevduat hesabı açtırayım” der mi? Güç değil mi…
Muhtemelen onlar da dövize sarfiyat.
Diyelim üçte biri döviz almadı…
Mart 2023… Dedim ya, serseri mayın üzere 1.5 trilyon liranın vadesi doluyor. Haydi diyelim bu hesabın üçte biri dövize yüz vermedi; TL’de kaldı ve ister mevduata, ister konuta, ister pay senedine, ister altına gitti…
Kaldı 1 trilyon lira.
Düşünebiliyor musunuz 1 trilyon liranın döviz için piyasaya çıktığını…
Düşünebiliyor musunuz 1 trilyon liranın piyasayı nasıl alt üst edeceğini…
Felaketin büyüğü bütçeden kur korumalıya artık ne kadar ödendiği değil. Artık sarsılıyoruz sadece, bütçe istikrarları bozuluyor; asıl felaketi bu uygulama bittiğinde yaşayacağız. O yüzden de kur muhafazalı mevduat uygulaması hiçbir halde birden bitirilemeyecek ve nasıl yapılır bilmem, bir formda vakte yayılarak sona erdirilecektir.
Getirinin düşük kalması sağlanabilirse sorun hafifler
KKM uygulamasının bitiminde yaşanacak felaketi önlemek ya da hafifletmek, KKM bakiyesinin daha fazla büyümemesiyle, hatta sistemden çıkışların başlamasıyla sağlanabilir.
Yıl sonu için mevcut gidişata nazaran 1.8 trilyon olarak varsayım ettiğim bakiye örneğin bugünlerdeki seviyesinde kalırsa bu sorunun görece hafifl emesi demektir.
Peki bu nasıl sağlanacak?
Teoride çok kolay da pratikte hiç o denli değil.
Tasarruf sahibi KKM’yi niçin tercih ediyor? Dövizin getirisi yüksek diye değil mi… Döviz fazla paha kazanmaz ve KKM cazibesini yitirirse hem yeni girişler önlenir, hem de uygulama devam etmekle birlikte vade sona erdikçe sistemden çıkışlar hızlanır.
Bu kağıt üstünde çok kolay da, dövizin fazla pahalanmasını nasıl önleyeceğiz ki? Aslında yapamadığımız, yapmadığımız bu! Dövizi olağan yollarla denetim altında tutamadığımız için KKM’ye başvurmadık mı?
Ama KKM’yi büyütmekle içinden çıkılamaz bir sorun yaratılıyor.
Bir sefer daha uyarmış olalım. KKM, o denli bu türlü bir sorun değil. Bakiyeyi büyütmek yerine ne yapıp edip küçültmeye çalışmak gerekiyor.”