Madrid’de halihazırda devam eden zirveyi Genel Sekreter Jens Stoltenberg ‘hem tarihi hem de dönüştürücü’ diye niteledi.
NATO’nun bu tarihi tepesi temel olarak iki gayenin peşinde.
Birincisi, İttifak’ın mevcut stratejileri ile bu stratejilerin oturduğu çerçeveyi yine düzenlemek. NATO’nun bunun için evvela Rusya’yla ilgisini tekrar tanımlaması gerekiyordu. Zira 2010’da, tekrar İberya’daki bir öbür tepede, Lizbon’da, o vakitler sıkı fıkı olunan Rusya ‘partner’ statüsü edinmişti. Bu tepede ise Rusya artık bir düşman oluyor.
Yakın geçmişte, Fransa Lideri Emmanuel Macron NATO için “beyin vefatı gerçekleşti” demişti. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, tertibe yine hayat üfledi. Lakin bu yeni yaşantısında yalnızca ‘caydırıcı’ olması yetmiyor; savaşmaya da hazır olması bekleniyor.
İşte Madrid’deki ana gündem bu stratejiyi şekillendirmek. Zirvenin ikinci hedefi de bu yeni stratejiyle ilgili. Bu doğrultuda ülkelerin savunma harcamalarının fevkalâde boyutlara ulaşması bekleniyor. Bir beklenti de eski Doğu Bloku topraklarına, şu andaki 40 bin kişilik güç yerine, 300 bin asker yığmak. Lakin en değerli gelişme, NATO’nun Avrupa’nın kuzeyinde Finlandiya ve İsveç’in iştirakiyle genişlemesi. İsveç’in Türkiye’de pek bilinmeyen askeri gücü, İttifak açısından değerli bir kazanım. Finlandiya ise Rusya ile paylaştığı yaklaşık 1400 kilometre sonuyla bir diğer stratejik kazanım sağlıyor.
Bu yeni gayelerin önündeki tek mani Ankara’nın itirazlarıydı. Bu yüzden Madrid’de bütün gözler başta Erdoğan, Türk heyetinin üzerindeydi. Erdoğan’ın iki müstakbel üyeye dair vetosunu kaldırması, NATO etraflarının rahat nefes almasına yol açtı; basının da en çok konuştuğu bahis haline geldi.
İspanya El Pais gazetesi Zirvenin konut sahibi İspanya’nın en güçlü gazetesi El Pais, “Erdoğan kilidi açtı” dedi fakat Ankara’ya dönük bir de ihtiyat hissesi bıraktı: “Erdoğan’ın otokratik idare usulü Putin ve Jinping’i andırıyor.” Bu ton, çabucak hemen tüm Batı gazetelerinde gözlenebilir. Erdoğan’ın vetosundan ve pazarlığından hoşlanmadıklarını her fırsatta belirli ediyorlar.
Örneğin Fransız Le Monde gazetesi, doruktan evvel yayımladığı tahlilinde Erdoğan’ın Türkiye’deki Avrasyacıların görüşleri doğrultusunda hareket ettiğini, zira 15 Temmuz sonrasında onlar sayesinde ayakta kalabildiğini yazmıştı. Makale, dün kaldırılan vetonun da Çin’e ve Rusya’ya yakın durmayı önemseyen bu Avrasyacı görüşten kaynaklandığını söylüyor.
Veto nasıl kalktı? En ilgi alımlı açıklamalardan biri Amerikan gazetesi New York Times’dan geldi. Gazete, Amerikan heyetinde yer alan ve ismini açıklamak istemeyen bir yetkiliden dün olanlara dair bilgi almış. Buna nazaran, ABD Lideri Biden, doruğun çabucak öncesinde Erdoğan’ı arayıp görüştü ve ondan ‘anı yakalamasını’ istedi. (Tam olarak, Biden’ın Erdoğan’a “seize the moment” dediği yazılmış). Bu bir cins “geri çekil” bildirisi değil; daha çok “mevcut potansiyeli değerlendir” manasına geliyor üzere. New York Times’ın haberine nazaran, Biden, Erdoğan’la görüşmesinin içeriğini İsveç ve Finlandiya’nın önderlerine de aktardı. Nihayet, üç ülkenin muahedesinden çabucak evvel İskandinav başkanlar ve Biden son bir görüşme daha yaptı.
Dolambaçlı bir trafik… Erdoğan’ın vetosu halihazırda Avrupa’da birçok siyasetçinin fazla mesai yapmasına yol açmış, hayli de gerginlik üretmişti. Alman Die Welt gazetesi, kendi dışişleri bakanları üzerinden işin bu istikametini haberleştirmiş: “Bakan Baerbock ‘nihayet rahat bir nefes aldığını’ söylüyor’” diye yazmışlar.
Veto kalkınca; Türkiye, İsveç ve Finlandiya ortak bir muahede imzalamıştı. Bu evrakın devamı nasıl gelecek? İngiliz Guardian gazetesi, ilgili haberinde, başkalarının pek bakmadığı bir yere bakmış ve Stoltenberg’in bu taraftaki kelamlarına yer vermiş: “Finlandiya ve İsveç, bu doğrultuda kendi maddelerini değiştirmeyi de onayladı.”
İsveç gazetesi Svenska Dagbladet Vetodan direkt etkilenen ülkelere gelelim. İsveç gazetesi Svenska Dagbladet, manşetinde tarihi bir fotoğrafa yer vermiş. Erdoğan’ın dün gece Madrid’de İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, İsveç Başbakanı Magdalena Andersson ve Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto ile el sıkıştığı anları gösteren fotoğrafa… Gazete, iç sayfalardaki tahlilinde birinci mahzuru aştıklarını söylerken, bundan sonra ne olacağını, Türkiye’nin taleplerine karşılık verilirken kimlerin iade sürecine alışılmış olup olmayacağını tartışıyor. Bir öbür İsveç gazetesi Aftonbladet’teyse gazeteci Lena Mellin’in tahlili “Erdoğan bizi NATO’ya istiyor” başlığıyla çıkmış. Bu tahlilde Mellin, İsveç açısından kritik noktanın terörizm hakkında yapılacağını ilan ettiği büyük değişiklik olduğunu söylüyor ve tarih olarak da gelecek yılın başına işaret ediyor.
Aftonbladet, Lena Mellin Finlandiya’nın Helsingin Sanomat gazetesi de Türkiye’nin mutabakatın akabindeki iade isteklerine odaklanıyor. Türkiye’nin bu deklarasyonu çabucak test etmek isteyeceğini ve bu durumda Finlandiya’nın nasıl hareket edeceğini sorguluyor. Görünen o ki, bu mevzuyu direkt Finlandiya Cumhurbaşkanı Niinisto’ya bile sormalarına karşın net bir yanıta ulaşmış değiller.