ANKARA – Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararına karşı açılan davaların dördüncü küme ve son duruşmaları Danıştay 10. Daire’de dün tamamlandı. Türkiye, 11 Mayıs 2011 tarihinde birinci imzacısı olduğu İstanbul Sözleşmesi’nden 20 Mart 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı kararıyla çekildiğini duyurdu. Fesih kararının akabinde bayan örgütleri ve barolar başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları ile siyasi partiler kararın iptali için Danıştay’a başvurdu.
Yapılan müracaatlarda iptal kararının ‘kamu yararı’ taşımadığı, hukuksuz olduğu ve TBMM’nin onayına bağlı bir memleketler arası mukaveleden çıkılmasının yeniden TBMM’nin tasarrufuyla mümkün olabileceği vurgulandı.
DANIŞTAY TARİHİNDE BİR İLKTİ
İlk duruşma 28 Nisan Perşembe günü görüldü. Bayan örgütlerinin günler öncesinden yaptığı ‘güçlü katılım’ daveti, Türkiye’nin dört bir yanından gelen kalabalığın salonu doldurmasıyla karşılık buldu. 70’in üzerinde barodan bine yakın avukat duruşmaya iştirak için yetki evrakı alırken, bayan örgütleri de tam takım oradaydı. O kadar güçlü bir iştirak vardı ki; Danıştay Konferans salonunda yapılan duruşma, heyet liderinin da dediği üzere ‘Danıştay tarihinde bir birinciydi.’
Öyle ki, duruşma salonuna girenlerin yanı sıra giremeyenlerin kapı önündeki gayreti de polis saldırısına yol açtı, bir bayan yaralandı. Duruşma sırasında kelam alan Türkiye Barolar Birliği (TBB) Lider Yardımcısı Sibel Suiçmez, o gün heyete, şu sözlerle seslendi: “Biz buraya binlerce bayanın kanını, umudunu, çığlığını getirdik. Getirdiğimiz çığlıkları, umutları ve kanları siz kıymetli yargıçlarımızın omuzlarına bırakıyoruz. Biz Türkiye’de de yargıçlar var demek istiyoruz. Ne olur sizler de yargı yetkisinin gaspına müsaade vermeyin. Bugün burada hukuk olun, umut olun.”
HEYETE DAVET: VİCDANLI YARGIÇLAR OLARAK HATIRLANIN
Danıştay’da açılan davaların büyük çoğunluğu haziran ayı boyunca kümeler halinde temelden görüldü. HDP Eş Genel Lideri Pervin Buldan ile CHP Küme Başkanvekili Özgür Özel’in müracaatlarının da görüşüldüğü 7 Haziran’daki duruşmada her iki siyasetçinin kendi yaptığı savunmalar kayıtlara geçti. Buldan, o gün yaptığı savunmada heyete ‘tarihi bir sorumluluk’ yüklerken, “Vicdanlı yargıçlar olarak hatırlanın” davetinde bulundu.
Özgür Özel’in de yüklü olarak heyete seslendiği konuşmasında ise şu kelamlar dikkat çekti: “Yaşanan her şiddetten utanç duyan bir erkek olarak elinizdeki yetkiyi bayanlar ve kamu ismine karara bağlayacağınızı ümit ediyorum.”
Önceki duruşmalarda olduğu üzere son duruşmada da muhafaza kararlarına karşın katledilen bayanlar hatırlatıldı, isimleri okundu. Hakikaten o gün erkekler tarafından öldürülen 20 bayanın yakınları da duruşmayı ‘onlara’ ayrılan kısımdan izledi.
AÇILAN DAVALARA AYM YOLU BİRİNCİ SEFER İŞARET EDİLDİ
14 Haziran’da yapılan üçüncü küme duruşmalarda ise DÜZGÜN Parti Genel Lideri Meral Akşener ile Türkiye Personel Partisi’nin (TİP) müracaatının da ortalarında bulunduğu 16 dava görüldü. O günkü duruşmada İstanbul Sözleşmesi’nin feshi kararının Anayasa’ya karşıtlık teşkil ettiği gerekçesiyle evrakın incelenmek üzere Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) gönderilmesi talebi birinci sefer Danıştay Savcısı Nazlı Yanıkdemir’in mütalaasıyla işaret edildi.
Nitekim 14 Haziran’dan evvel yapılan iki duruşmanın da savcılığını yapan Aytaç Kurt, mütalaasında direkt fesih kararının iptalini talep etmişti. DÜZGÜN Parti Bayan Siyasetleri Lideri Ünzile Yüksel’in duruşma öncesi yaptığı açıklamada, “Bu davayı bir kişinin değil, tüm bayanların davası olarak gördüğümüz için buradayız” kelamları de bayanların örgütlü çabasının en temel münasebetlerinden biriydi.
DURUŞMADA PINAR GÜLTEKİN KARARI VURGUSU
Haziran ayı boyunca üç küme halinde yapılan duruşmaların sonuncusu ise dün görüldü. Daha evvel yapılan duruşmalara nazaran bu sefer güvenlik tedbirleri artırılırken, her duruşma öncesi Danıştay bahçesinde yapılan basın açıklamasına müsaade verilmedi. Bayan örgütleri ‘fesih işleminin’ iptalini talep ettikleri açıklamalarını Danıştay önünde yapmak zorunda kaldı. Duruşmada Samsun Barosu ismine savunma yapan Hilal Serdar’ın “Kadına şiddete karşı olmak, ‘kadına şiddetle karşı olmakla mı’ karıştırılıyor?” kelamları, Türkiye’de bayana bakış açısına dair çarpıcı bir tabirdi.
Pınar Gültekin davasından çıkan haksız tahrik indirimi kararı da dünkü duruşmada konuşan avukatların savunmalarına destek oluşturdu, İstanbul Sözleşmesi’nin ‘neden gerekli’ olduğu bu kararla gerekçelendirildi. Antalya Barosu ismine konuşan Aylin Onursev’in, “Pınar Gültekin’in katiline uygulanan haksız tahrik indirimi, kendisine tecavüz ettiğini söylediği Nurettin Gider’i öldürülen Nevin Yıldırım’a uygulanmadı. Kendisinin hala Antalya L Tipi Cezaevinde bulunduğunu söylemek isterim” kelamları bu durumuna en somut örnek olarak kayıtlara geçti.
Şüphesiz duruşmanın en dikkat çeken savunmasını Kocaeli Barosu ismine konuşan avukat Nuriye Yılmaz yaptı. Kelamlarına, “Burada yalnızca avukat olarak değil, şiddet mağduru bir bayan olarak da bulunuyorum” tabirleriyle başlayan Yılmaz, hekim olan eşi tarafından yıllarca uğradığı sistematik şiddeti anlattı.
Yılmaz’ın şu kelamları, salonda buz üzere bir hava esmesine neden oldu: “Ben bu şiddeti yaşamış, çaresizlikten, güvencesizlikten yargıya başvuramamış bir bayan olarak da buradayım. Bana şiddet uygulayan eşim hekimdi. 2007 yılında hastalıktan vefat etmeseydi tahminen bugün ben de aranızda olamayacaktım. Tahminen de ismim anıt sayaçta yazacaktı.”
Danıştay’da birinci duruşmanın yapıldığı 28 Nisan’dan bu güne geçen yaklaşık iki ayda yapılan dört duruşmada bayanlar, 32 saat boyunca İstanbul Sözleşmesi’ni savundu. Davalı yönetim tarafından tüm duruşmalarda yapılan savunma ise tek bir argümana dayandı, “Cumhurbaşkanı kararı yargı yoluna kapalıdır” denildi.
İstanbul Sözleşmesi’nin feshinin ‘hukuki’ münasebetleri her duruşmada birebir sözlerle anlatılırken, davalı yönetim bayanların sorduğu tek bir sorunun karşılığını asla veremedi: Pekala fakat İstanbul Sözleşmesi’nde sizi rahatsız eden neydi?
‘BU DURUŞMALAR TÜRKİYE TARİHİNDE KARA BİR LEKE’
Nitekim mahkeme heyeti, 40’ın üzerindeki duruşmalı müracaatın kararının 20 Temmuz’daki isimli tatil öncesi bildirim edileceğini açıkladı. Danıştay Savcısı Kurt’un fesih sürecinin iptalini talep ettiği davada karar merakla beklenirken, bayan örgütlerine nazaran karar İstanbul Sözleşmesi’nin geleceğinden çok yargı bağımsızlığının geleceğini şekillendirecek.
Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu Lideri Canan Güllü, aylar süren duruşmalarla bayanlar olarak ikinci bir şiddet olayı yaşadıklarını, bu duruşmaların Türkiye tarihinde bir kara leke olduğunu söyledi.
Danıştay 10. Daire heyetinin duruşmalardaki ölçülü yaklaşımının “Acaba gerisinden ne gelecek?” kanısına yol açtığını tabir eden Güllü, “Türkiye’de şayet duruşma salonlarına geniş kitleler alınıyorsa, ölçülü yaklaşımlar sergileniyorsa bilin ki gerisinden yanlış bir karar çıkacaktır. Birebir vakitte davalı yönetimin de her duruşmada yaptığı birebir savunma mukaveleden çekilme kararının ‘hukuki’ bir argümanının olmadığını gösteriyor” dedi.
Davanın Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesiyle seçim sürecine taşınabileceği, Yüksek Mahkeme’nin de o günün koşullarına nazaran karar verebileceğini belirten Güllü, şunları söyledi: “Kadınlar o güne kadar ölmeye devam edecek. Pınar Gültekin kararının benzerlerine şahitlik edeceğiz. Lakin bizler asla pes etmeyeceğiz.”
‘DAVALI YÖNETİMİN SAVLARINI ÇÜRÜTTÜK’
Danıştay’da yapılan dört duruşmaya da davalı yönetimin savunmasının damga vurduğunu belirten EŞİK Platformu avukatlarından İdil Yalçıner Şimşek ise süreci şu sözlerle kıymetlendirdi:
“Her duruşma birebir sözler üzerinden savunma yaptılar. Dediler ki; cumhurbaşkanı kararına karşı yargı yolu kapalıdır. Fakat bizler o savunmaları çürüttük. Son celse öteki duruşmalardan farklı olarak bizler fesih sürecinin Anayasaya karşıtlık teşkil ettiği için belgelerin AYM’ye gönderilmesini talep ettik. Biz tüm duruşmalarda İstanbul Sözleşmesi’nden neden çekilindi diye sorduk; lakin hiçbir yanıt verilmedi. Artık Danıştay’ın kararını bekleyeceğiz.”
DAVA REDDEDİLİRSE KARAR DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU’NA TAŞINACAK
Danıştay 10. Daire tarafından belgelerin reddine karar verilmesi durumda bayan örgütleri ve barolar Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na itiraz edilebilecek. Bayan örgütleri buradan da olumlu bir sonuç çıkmaması durumunda AYM’ye ferdi müracaatta bulunacağını açıkladı.