Ak Parti Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın birinci imzacısı olduğu Çay Kanunu Teklifi, Meclis’e geldi. Teklife nazaran, çay tarım alanları, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilecek; bu alanlar dışında çay tarımı yapılamayacak.
RUHSATNAME ZARURÎ OLACAK
Çay tarım alanlarına giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar, evvelden ruhsatname almak zorunda olacak. Çay bahçelerinden, ruhsatsız dikilen yahut ruhsatlandırmada aranan kaideleri taşımayanlar, sarfiyatları sorumlusuna ilişkin olmak üzere Bakanlık tarafından söktürülecek. Çay tarımı, kendi ismine düzenlenen çay bahçesi ruhsatnamesine sahip, gerçek yahut hukukî kişiliğe haiz yaş çay üreticileri tarafından yapılacak yahut yaptırılacak. Yaş çay üreticileri, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kayıtlı olmak ve üretimde bulunduğu sürece kayıtlarını güncellemek zorunda olacak.
VERİMDEN DÜŞEN ÇAYLIKLAR YENİLENECEK
Bakanlık, randımandan düşmüş çaylıkların yenilenmesi emeliyle, çağdaş ve tekniğine uygun çay bahçelerinin oluşturulmasını teşvik edecek. Gerektiğinde yenilenecek çay bahçeleri, Bakanlık tarafından belirlenecek ve ilan edilecek.
Çay bahçelerindeki ziraî faaliyetler, doğal kaynakların korunması, ekonomik, toplumsal ve çevresel açıdan sürdürülebilirliğin tesis edilmesi ve emniyetli eser arzının temini emeliyle tekniğine uygun bir biçimde yürütülecek.
Bakanlık, çay bahçelerinin minimum büyüklüklerini, bahçe tesisinde kullanılabilecek üretim gereçlerini, bakım, budama, hasat, taşıma ve depolama süreçlerini, uygun gübre ve gübreleme teknikleri ile toprak düzenleyicilerini ve bitki muhafaza eserlerini belirleyerek ilan edecek. Organik çay tarımı yapan çay bahçelerini olumsuz etkileyecek ziraî faaliyetlere müsaade verilmeyecek. Gerektiğinde Bakanlık, organik çay tarımını olumsuz etkileyecek aralıklardaki çaylık alanlarda kimyevi gübre ve bitki müdafaa eserlerinin kullanımını sonlandırabilecek.
İŞLETMELERE VERİLEN LİSANSLAR 3 KÜMEYE AYRILACAK
Gerçek ve hukukî bireyler, gerekli müsaadelerini almak kaidesiyle kuru çay üreten işletmeler kurabilecek. Bakanlık, kuru çay üreten işletmelerin ham unsur teminini ve pazarlama prosedürlerini dikkate alarak, işletmeleri müracaatları halinde A, B ve C lisanslı işletmeler olarak gruplandırılacak. A lisanslı işletme “Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen, kendi ürettiği yahut satın aldığı kuru çay eserlerini kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen ve kendi namına tescilli eser markası olduğuna dair marka tescil dokümanı bulunan gerçek ya da hukuksal bireylere ilişkin kuru çay işletmelerini”; B lisanslı işletme “Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen gerçek ya da hükmî şahıslara ilişkin kuru çay işletmelerini” C lisanslı işletme ise “Satın aldığı kuru çay eserlerini, kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen gerçek ya da hukukî şahıslara ilişkin kuru çay işletmelerini” söz edecek.
BAKANLIK SATILACAK KURU ÇAY ÖLÇÜSÜNÜ BELİRLEYECEK
Bakanlık, çay üretimi ve arzında istikrarı sağlamak emeliyle her pazarlama yılı için A ve B lisanslı işletmelerin yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay ölçüsünü belirleyerek ilan edecek. Mevcut üretim kapasiteleri ile arz ve talep durumu dikkate alınarak muhtaçlık halinde, yeni başvuran işletmelere Bakanlıkça A, B yahut C lisansı verilebilecek. Lisans verilen işletmelerin, belirlenen kuralları taşımadıkları tespit edilmesi halinde, lisansları iptal edilebilecek yahut yurt içinde pazarlayabilecekleri kuru çay ölçülerinde değişikliğe gidilebilecek. Faaliyetlerini çay tarımı yapılan vilayetlerin dışında sürdüren C lisanslı işletmelerin müsaade alma süreçlerinde ana faaliyet bahislerini “çay paketleme işleri” olarak belirtmesi mecburî olacak.
DÖKME ÇAYLAR BORSADA SATILACAK
Kuru çay üreten A lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak. Dökme çaylar dışında kalan kuru çay eserlerini ise paketleyip tüketiciye arz edebilecek. Kuru çay üreten B lisanslı işletmeler, dökme çaylarını borsada satmak zorunda olacak. Kuru çay üreten C lisanslı işletmeler, satın alarak temin ettikleri kuru çay eserlerini kendi tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilecek. B lisanslı işletmeler, kuru çay eserleri ithal edemeyecek. A yahut C lisanslı işletmeler, yurt içinde pazarladıkları çay ölçüsünün en az yüzde 90’ının, yurt içinden temin etmek zorunda olacak.
YAŞ ÇAY FİYATI VE ALIM USULLERİ
Yaş çay alım fiyatı, Ulusal Çay Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilecek. Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat periyodu başlamadan evvel belirlenecek.
Ulusal Çay Kurulu tarafından o yıla temel alım fiyatının belirlenememesi halinde; yaş çay alım fiyatı, bir evvelki yılın alım fiyatının tekrar değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenecek.
Yaş çay üreticileri tarafından kuru çay üreten işletmelere satılan yaş çay yapraklarının bedeli, yaş çay üreticileri ismine açılan banka hesaplarına kuru çay üreten işletmelerce en geç alım tarihinden itibaren 6 ay içerisinde Türk lirasıyla ödenecek.
SADECE A VE B LİSANSLI İŞLETMELER YAŞ ÇAY ALABİLECEK
Yaş çay alımı, yalnızca A yahut B lisansına sahip işletmeler tarafından yapılabilecek. A yahut B lisansına sahip işletmeler muhtaçlık duydukları yaş çayı, ruhsatlı alanda üretim yapan çay üreticilerinden yahut bu üreticilerin üyesi olduğu üretici örgütlerinden temin edecek. A yahut B lisanslı işletmelerin, gereksinim duydukları yaş çayı kontratlı üretim ile temin etmeleri temel olacak; her pazarlama yılı için kontratlı olarak temin edilmesi gereken minimum yaş çay ölçüsü Bakanlık tarafından belirlenecek. Belirtilen koşullara alışılmamış olarak çay üretimi yapan yaş çay üreticileri, tespit tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, içerisinde bulunulan pazarlama yılında ve bir sonraki yıl boyunca yaş çay yaprağı satışı yapamayacak, çay işletmeleri de bu formda üretilen yaş çayı alamayacak.
ÜRETİCİLER BAKANLIK TARAFINDAN DENETLENECEK
İDARİ YAPTIRIMLAR
İDARİ PARA CEZALARI
1984’TE ÇIKARILAN KANUN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILACAK
Düzenlemeyle 1984’te çıkarılan Çay Kanunu yürürlükten kaldırılacak. Kanun teklifi ile öngörülen yönetmelikler, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkarılacak. Daha evvel çay tarım alanı olarak ilan edilen alanların statüsü ve ilgili mevzuat kararları uyarınca düzenlenen çay bahçesi ruhsatnameleri, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak. Daha evvel ilgili mevzuat kararları doğrultusunda çay tarımı yapan yaş çay üreticilerinin, Tarım ve Orman Bakanlığının ilgili kayıt sistemine kaydedilmesine ait her türlü iş ve süreçte Bakanlık yetkili olacak. Bu kapsamda belirtilen üreticilerin, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kaydı, düzenlemenin yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde kendilerine Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünce verilen çay bahçesi ruhsatnameleri temel alınarak tamamlanacak. Cumhurbaşkanı, bu süreyi gerekli gördüğü hallerde her keresinde 1 yılı geçmemek üzere en fazla 2 sefer uzatabilecek. Daha evvel ilgili mevzuat kararları doğrultusunda faaliyetlerini sürdüren kuru çay üreten işletmelerinin çalışma müsaadeleri, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren de geçerli olacak. Lakin düzenlemenin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde Tarım ve Orman Bakanlığına müracaatta bulunarak faaliyet alanına nazaran lisans müracaatında bulunmak ve Bakanlık tarafından belirlenen lisans çerçevesinde faaliyette bulunmak zorunda olacak. Müracaatta bulunmayanlar, C lisanslı işletme statüsünde faaliyette bulunabilecek. Daha evvel faaliyetlerini çay tarımı yapılan vilayetlerin dışında sürdüren kuru çay üreten işletmelerden ana faaliyet konusu çay paketleme işleri olmayanların, düzenleme yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde ana faaliyet hususlarını “çay paketleme işleri” olarak belirlemesi zarurî olacak. Bu mecburiliği belirtilen mühlet içinde yerine getirmeyen kuru çay üreten işletmelerin çalışma müsaadeleri Tarım ve Orman Bakanlığınca iptal edilecek.