Lübnan, Mısır, Suriye’nin “Arap Boru Hattı”nda yine gaz akışı için muahede imzalamaları uygun bir gelişme. Bilhassa “Arap Baharı” denen süreç boyunca Suriye’ye emperyal çullanmanın nedenleri ortasında bu boru çizgisi da vardır. Arap Boru Sınırı, Mısır doğal gazını Avrupa ‘ya taşımak hedefiyle planlanmış, Lübnan’ı, Ürdün’ü, Suriye’yi, Türkiye’yi kapsayacak bir çizgi. Emperyal güçler bu projelerden şad kalmamış, Arap Baharı düzensizliğinde hem Mısır’ı hem de Suriye’yi kaosa sürüklemişlerdi. Suriye Denklemi (2013) isimli kitabımda detaylı yazmıştım bunu.
Anlaşmanın bölge ülkelerinin faydasına olduğunu, imzalanmasından memnuniyet duyduğumu belirteyim öncelikle. Bu mutabakatla bölgede tansiyonun artacağını da ekleyelim doğal. Hiç lakin hiç beklenmedik bir savaş patlak verebilir bölgede. Bir orta ciddileşen Suudi Arabistan’ın Lübnan’a saldırma ihtimali şimdilik ortadan kalkmış görünüyor. Lakin bir İsrail-Lübnan savaşı pek de uzak sayılmaz. Zira Lübnan ile İsrail ortasındaki deniz hududu buna yol açabilir. Her iki ülkenin ta Kıbrıs’a kadar uzanan “ekonomik bölgeleri” mevcut. İki ülke de bu “deniz sınırı”ndan pek şad değiller.
Asla “normalleşmediler”
Tam 860 kilometrelik tartışmalı bir alan petrolle, doğal gazla dolu. Çıkarılması için milyarlarca dolar gerekli. Lübnan’ın ekonomik kurtuluşu buna bağlı. Ancak İsrail de bundan yararlanmak istiyor haliyle. Şunları anımsatalım: İki ülke ortasında hem de İsrail’in kurulduğu 1948’den bu yana resmi bağ yok. Donald Trump’ın başkanlığının son aylarında yaptığı, Filistin Devleti’nin yer almadığı “Ortadoğu Barış Planı” ya da öteki ismiyle İbrahimi Muahedeler uyarınca neredeyse tüm düşmanlarıyla barışan İsrail Lübnan’la olağanlaşma noktasından epey uzak. İsrail ile Lübnan 2012’den bu yana ABD’liler aracılığıyla görüşmeler yapıyorlar. Bu ortada kaydedelim; 2012 kıymetli bir yıl, zira ABD hazırladığı “Hoff Hattı” planıyla Lübnan-İsrail Deniz Sınırı’nı çizmişti fakat Lübnan bunu kabul etmemişti.
Şu anda iki ülke ortasında İsrail’in Doğu Akdeniz’deki Karish alanı nedeniyle de önemli bir tansiyon mevcut. Bu saha doğalgazla dolu. İsrail Energean isimli bir İngiliz firmasıyla buradan gaz çıkarmayı planlıyor. Lakin Lübnan’ın buna itirazları var. Zira Lübnan Karish bölgesinin, daima değişen deniz suyu koordinatları nedeniyle tartışmalı olduğunu ileri sürüyor. Başlangıçta burada 23 derecelik bir ayrım çizgisi çizen Lübnan, daha sonra bunu 29’a çıkardı. Bu Lübnan’ın, Karish alanının bulunduğu denize inme hakkına sahip olduğu manasına geliyor.
Sonuçsuz görüşmeler
Gerginliğin sürmesi üzerine Lübnan, aracı durumundaki Washington’a ne yapılabileceği konusunda başvurmuştu 2020’nin sonlarında. Fakat, 1978’den beri BM karargahının bulunduğu Lübnan’ın Naqoura kentinde yapılan görüşmelerden bir sonuç alınamamıştı. Bu görüşmeler yine başlayacak üzere görünüyor. Lübnan’ın, Qana alanındaki haklarını kabul etmesi şartıyla İsrail’in bölgede sondaj yapmasını kabul edeceği de belirtiliyor. Fakat Qana alanı İsrail’in denetim ettiği, çok sayıda petrol, gaz rezervine sahip olduğu tez edilen tartışmalı bölge içinde yer alıyor. İsrail bu bölgeden vazgeçer, yani Lübnan’ın buradaki haklarını tanırsa aslında iki ülkede buradaki zenginlikten eşit yararlanabilir.
Görüşmeler sürüyor fakat öte yandan İsrail kendisine ilişkin olduğunu söylediği tartışmalı alanlarda keşif çalışmalarına devam ediyor. Bu görüşmeleri, müzakereleri zora sokan bir durum. İsrail ortalarında Fransız devi Total’in de bulunduğu memleketler arası şirketlerle muahede imzaladı lakin bu şirketler İsrail ile Lübnan ortasındaki problemler çözülünceye kadar işbaşı yapmayı kabul etmediler. Bu âlâ doğal.
Silah her an patlayabilir
Uzun yıllardır süren ancak 2012’den beri daha da artan iki ülke ortasındaki tansiyonun sıcak çatışmaya dönüşmesi her an mümkün. Bunu şayet İsrail başlatacaksa münasebeti hazır: Hizbullah. Daha evvel Lübnan’a taarruzunda Hizbullah’la iki defa çatıştığı lakin ikisinde de yenilgiyle geri çekildiği anımsanırsa İsrail yeni bir taarruzda evvelkilerden daha kapsamlı, daha sonuç alıcı bir stratejiyle yapacak bunu.
Kendi adıma Suriye, Lübnan, Mısır ortasında imzalanan Arap Boru Çizgisi Anlaşması’nın, Lübnan’a bir müdafaa da sağladığına inanıyorum. Lübnan’ın bu muhafaza sayesinde İsrail’le sürtüşmesinde güç kazanacağını bilmesi İsrail’i erken harekete geçirmeye zorlayabilir.
Rusya-Ukrayna savaşıyla meşgulken bir de Ortadoğu’da savaşa uyanmayalım bir sabah.
Cidden bozulurum.