Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, “ Mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır.” dedi.
AB ve Avrupa Kurulu iş birliğiyle yürütülen “AYM’nin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Halde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında, Bursa’daki bir otelde “Adli Yargıda Ferdî Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.
Arslan, toplantının açılışında yaptığı konuşmada, hukukun, toplumsal ve siyasal hayatın vazgeçilmez ögesi olduğunu, hukukun olmadığı yerde toplumun bir ortada olmasının mümkün olamayacağını söyledi.
Devletin temel gayesinin düzgün işleyen ve adil bir hukuk sistemi kurmak suretiyle bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak olduğunu belirten Arslan, temel hak ve özgürlükleri koruyan ve uyuşmazlıkları karara bağlayan mahkemelere bu manada çok büyük iş düştüğünü aktardı.
Adaletin tecelli etmesinin hak ile hükmetmeye ve adil yargılamaya bağlı olduğuna değinen Arslan, şunları kaydetti:
“Adalet dediğimizde daha çok temel hak ve özgürlüklerin korunmasını anlıyoruz. Zira adalet prensibi, temel hak ve özgürlükler üzerinden tecessüm ediyor, somutlaşıyor. Bu kapsamda ülkemizde 2010 yılında Anayasa değişikliğiyle hukuk sistemimize giren ferdî müracaat çok kıymetli bir işlev icra etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Bu hukuk yoluyla hak arama yoluyla birlikte hepimizin çok yeterli bildiği üzere Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ve Anayasamızda ortaklaşa kurulan hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine herkesin şikayette bulunabilmesine imkan sağlanmıştır. Bu nedenle anayasa şikayeti olarak da bilinen ferdi müracaatın 10 yıllık uygulaması, temel hak ve özgürlüklerin daha düzgün korunmasında tesirli bir hak arama yolu olduğunu ispat etmiştir.”
“Bugün prestijiyle ferdî müracaat 110 bine yaklaştı”
Bireysel müracaatın yoluna devam edebilmesinin tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak varlığını sürdürebilmesinin, iki temel kaidesinin bulunduğuna işaret eden Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Birincisi her geçen gün artan iş yükünün denetim edilmesi ve yönetilebilir bir seviyeye indirilmesi gerekir. Maalesef bu cins toplantılarda söz etmek zorunda kalıyoruz. Anayasa Mahkemesi’nin iş yükü kişisel müracaatta her geçen gün artmaktadır. Her toplantıda adeta rekor üstüne rekoru anlatıyoruz. Geçen toplantımızda Gaziantep’te 90 bine yaklaştığını söylemiştik ferdi müracaatın. Keşke bu toplantıda daha hoş bir sayısı tabir edebilseydik. Daha aşağı bir sayısı söz edebilseydik lakin maalesef bugün o sayının çok daha üstüne çıktık ve bugün prestijiyle ferdi müracaat 110 bine yaklaştı. Bu nitekim de çok büyük bir sayı. Bunun denetim edilmesi, yönetilmesi çok sıkıntı ancak şunu da tabir edelim; bu iş yükünün yaklaşık yarısı makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor. Münasebetiyle uzun yargılama artık ülkemizde yapısal bir sorun haline gelmiştir. Bu yapısal sorunun çözülmesi de tekrar yapısal ıslahatlarla mümkündür. Radikal adımların atılmasıyla mümkündür.”
Arslan, uzun yargılama şikâyetlerinin, ferdi müracaat yoluyla direkt Anayasa Mahkemesi’nin önüne gelmesinin yanlışsız olmadığını savunarak, “Anayasa Mahkemesi’nden evvel bir idari merciin buna bakması gerekir. Münasebetiyle bu tarafta atılacak adımların Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasında çok değerli katkılar yapacağına inanıyoruz. Bu kadar iş yükü ferdi müracaat kurumunu felç etme potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle ferdî müracaatın geleceğini, iş yükünün azaltılmasına bağlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.” değerlendirmesini yaptı.
“AYM ferdi müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık”
Arslan, ferdi müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak devam etmesinin ikinci koşulunun da ihlallerin kaynağının kurutulması olduğuna dikkati çekti.
İhlallerin devam ettiği ve yeni ihlallerin gelmesi önlenemediği surece hangi önlemler alınırsa alınsın ferdî müracaattaki iş yükünün aşikâr bir seviyede tutulmasının imkansız olacağını lisana getiren Arslan, şu görüşleri paylaştı:
“Anayasa Mahkemesi bireysel müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık. İhlale sebep olan süreç ister bir mahkeme kararı olsun, ister bir kanun kararı olsun Anayasaya terslik teşkil etmektedir. Münasebetiyle yapılması gereken bu tersliğin giderilmesidir. Bazen bu yine yargılama yoluyla mümkün olabilmektedir. Bazen idari sürecin ortadan kaldırılmasıyla mümkün olabilmektedir. Kimi durumlarda da kanundan kaynaklandığı hallerde fakat o kanun kararının değiştirilmesiyle yahut kaldırılmasıyla ihlal giderilebilmektedir. Hasebiyle bu noktada yasama, yürütme ve yargı organlarına, yönetim makamlarına çok büyük vazifeler düşmektedir. Bu tesirli icra sorunu bir yandan müracaatçının mağduriyetinin giderilmesini, öteki yandan da tahminen bundan daha değerli bir biçimde yeni ihlallerin ortadan kaldırılmasını daha doğrusu yeni ihlallerin ortaya çıkmasının engellenmesini kapsamaktadır.”
“Mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını bir kenara bırakmalıyız”
Bir hukuk devletinde mahkeme kararlarının tesirli icrasının nasıl olacağının konuşulması gerektiğini vurgulayan Arslan, şöyle konuştu:
“Yoksa mahkeme kararlarının uygulanıp uygulanmayacağı sıkıntısı bir hukuk devletinde tartışma konusu olamaz. Gündeme dahi gelmesi düşünülemez. Zira hukuk devleti mahkeme kararlarının tesirli bir halde uygulandığı ve hak ihlallerinin giderildiği devletin ismidir. Hatta daha ilerisi mahkemelerin tesirli bir formda çalışmadığı, düzgün işlemediği bir yerde devletten de bahsedemezsiniz. Bazen beşerler hayatlarına mal olacağını bilse bile mahkeme kararına uymaktan vazgeçmemelidir. Sokrates’in aslında insanlığa öğrettiği budur. Hepimiz bu şuurda hareket ederek mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır. Hiç elbet mahkeme kararlarını beğenmeyebiliriz, eleştirebiliriz, yanlış bulabiliriz ancak onlara uyup uymama noktasında hiçbir takdir yetkimiz yok, tercih hakkımız yok. Onlar hepimizi bağlayıcıdır. Esasen bu bağlayıcılık Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı unsurunun de doğal bir sonucudur. Anayasanın 11. hususu bunu çok net bir halde söz ediyor.”
Oturumlarla yarın da devam edecek toplantının açılışına Bursa Valisi Yakup Canbolat, Büyükşehir Belediye Lideri Alinur Aktaş, Bursa Cumhuriyet Başsavcısı Gökhan Şen, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi Başkanı Abdülkadir Şahin, Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Lideri Cristian Urse, bölge adliye ve yönetim mahkemeleri liderleri, başsavcılar ve üyeler katıldı. (AA)