“Reuters’a konuşan yetkili: Erdoğan ile Selman, swap konusunu özel görüşecek.”
Suudi Arabistan’ın fiili başkanı, Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın gerçekleştirdiği Ankara ziyaretine dair dün yayınlanan haberler bu türlü başlıyordu. Reuters’e bilgi veren “yetkili”, iki ülke ortasında Swap muahedesi ile ilgili görüşmelerin devam ettiğini lakin “istenilen hızda” ilerlemediğine kaydetmişti. Sıkıntıyı Erdoğan, Selman’la yapacağı özel görüşmede çözecekti…
Swap para takası demek. Faiz Swap’ı üzere farklı çeşitleri de var ancak Suudi Arabistan’la görüşmeleri sürdürülen, iki ülke merkez bankalarının kendi ortalarında belli bir vade için para değiştirmesini öngörüyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Suudi Arabistan’a TL verecek, karşılığında Suudi Riyal’i alacak. Vadesi geldiğinde iki ülke kasalarındaki parayı başkasına iade edecek. Anlaşılacağı üzere bu bir borç süreci, iki taraf birbirine borç verecek. Ancak yeniden de mukavele mühleti boyunca merkez bankasının kasasına taze kaynak girecek, rezervlerini güçlendirecek.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın rezervleri tarihi tabanlara inmiş durumda. Net memleketler arası rezervler 10 Haziran haftasında 8.1 milyar dolara geriledi. Bu, geçen Ocak’ta görülen ve son 20 yılın en düşük düzeyi olan 7.5 milyar dolara çok yakın. Swap yani para takasıyla diğer bankalar ve öbür ülke merkez bankalarından alınan dövizler çıkarıldığında ise net rezervler eksi (Evet eksi) 54 milyar dolara iniyor. Swap hariç net rezervler birinci kere 2020 yılında, meşhur 128 milyar dolarlık satışla eksiye inmişti. O günden beri de toparlanamadı.
Bir de “brüt” rezervler var. Brüt rezervler öteki bankaların zarurî karşılık üzere düzeneklerle Merkez Bankası’na yatırdığı dövizleri de kapsıyor. Bu türlü baktığımızda Merkez Bankası’nın kasasında 102 milyar dolar olduğunu görüyoruz. Yüksek bir meblağ üzere görünüyor lakin aslında bu da son derece yetersiz. Milletlerarası iktisatta genel kabul gören prensibe nazaran bir ülkenin merkez bankasının kasasında bir yıllık döviz gereksinimi kadar para olması gerekir. Türkiye’nin önümüzdeki bir yıl içinde ödemesi yahut döndürmesi gereken 182 milyar dolar döviz borcu var. Buna 40-50 milyar dolara ulaşması beklenen cari açığı da eklediğimizde 200 milyar doların üzerine çıkıyor. Merkez Bankası’nda bu türlü bir para yok.
Türkiye’nin risk priminin rekor düzeylere yükselmesinin sebeplerinden biri işte bu. “CDS” olarak bilinen risk primi (Tam Türkçesi, kredi temerrüt Swap’ı), bir ülkenin iflas riskini gösterir. Merkez Bankası eski Başekonomisti Hakan Kara geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin risk priminin yüzde 35 ihtimalle iflası fiyatladığını belirtiyordu…
Buraya kadar sayılarla anlatmaya çalıştığım gerçeği en kolay lisanla özetleyeyim: Merkez Bankası’nın rezervleri içler acısı durumda, acil para lazım!
Suudi Arabistan’la sürdürülen Swap görüşmeleri işte bu yüzden değerliydi. Suudi Merkez Bankası’yla yapılacak bir Swap muahedesi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın rezervlerini güçlendirecek, risk algısını bir ölçü düşürecek, Hükümet vakit kazanacaktı.
Selman’ın dünkü Ankara ziyaretinin beklenen sonucu vermediği anlaşılıyor. İki başkanın görüşmesi sonrasında ortak basın toplantısı düzenlenmedi. Swap’tan da haber yok.
Suudiler Türkiye’ye para vermekte neden isteksiz? Art tarafta yürütülen pazarlıkta ne talep ettiklerini bilmiyoruz ancak tekrar de bir tahlil yapmak mümkün.
Birincisi, iki ülke uzun vakittir Ortadoğu’da birbirine ters saflardaydı. Suudi Arabistan, Türkiye’nin darbecilikle suçladığı Mısır başkanı Sisi’yi destekliyor, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın en yakın dostu Katar Şeyhi’ni devirmeye çalışıyor ve Libya, hatta Suriye’de Türkiye’nin karşısında. Bu kadar aykırılık varken iki ziyaretle Ankara’ya açık çek verecek pozisyona gelmeleri kolay değil.
Diğer yandan Türkiye’nin Suudi Arabistan’a verebilecekleri de hudutlu. Suudi Arabistan’ın İstanbul konsolosluğunda öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı’yla ilgili İstanbul’da açılan dava kapatıldı ancak Muhammed Bin Selman (Türkiye’nin çabasıyla) tarihe katil olarak geçti bir kere…
Bir de natürel seçimler problemi var. Şunun şurasında Türkiye’nin baht seçimine bir yıl kaldı. Anketler AKP’nin kaybedeceğini gösteriyor. Batılı ülkeler seçimler öncesinde hükümet yahut muhalefete dayanak olarak algılanabilecek adımlardan kaçınır. Suudiler’in de birebir hesabı yapmış olmaları kuvvetli mümkünlük.
Bütün bunlara karşın önümüzdeki günlerde Swap mutabakatı imzalanırsa? O vakit pazarlık Suudi’ler açısından yeterli gitmiş, Türkiye’den azımsanmayacak ödünler koparmışlar demektir…