11 yaşında CIA’ye “Beni işe alın” diye mektup yazan, 23 yaşında istihbarat teşkilatına kabul edilen, emekli olduktan sonra özel yetkili büyükelçi sıfatıyla Terörle Çaba Koordinatörü olarak casusluktan diplomatlığa geçen eski Ulusal Kaynaklar Dairesi Lideri Henry A. Crumpton’ın hatıratı Türkçeye çevrildi.
Dört amcası İkinci Dünya Savaşı’na katıldı, babası ABD ordusunun 101. Hava İndirme Tümeni’nde iki yıl askerlik yaptı. Büyük büyük büyük dedeleri Amerikan İç Savaşı’nda, 1864 yılındaki Peachtree Creek Muharebesi’nde Konfederasyon ordusunun saflarında savaştı.
DÖNEM ÖDEVİNİN KONUSU: ALTI GÜN SAVAŞI
Adresini öğrendiği bir CIA ofisine mektupla iş müracaatında bulunduğunda 11 yaşındaydı.
Sekizinci sınıfta periyot ödevinin konusunu İsrail ile Mısır-Ürdün-Suriye ortasında yaşanan Altı Gün Savaşı olarak seçti.
On altı yaşında, bir sırt çantası ve cebinde 100 dolarla Georgia’daki konutundan çıkıp, yaklaşık 500 kilometre uzaklıktaki Alabama’ya gitti.
Bir yandan halı fabrikasında iplik çuvallarını paketleyip taşırken bir yandan lise eğitimine devam ediyordu. Bir sene sonra biraz para ve diplomasıyla eyaleti terk etti, birinci yurt dışı seyahatini Meksika’ya yaptı.
Dönüşte St. John Üniversitesi’ne girdi, bir mühlet sonra kaydını New Mexico Üniversitesi’ne aldırdı. Siyaset bilimi, tarih, antropoloji, coğrafya okudu. Daha fazla deneyim edinmek için denizaşırı ülkeleri görmeye karar verdi. Bir sene içinde Yeni Zelanda, Avustralya, Endonezya, Singapur, Malezya, Tayland, Sovyetler Birliği, Norveç, Danimarka, Almanya, Hollanda, İngiltere’ye gitti.
DAHA FAZLA DENEYİM, DAHA İLERİ AKADEMİK DERECE
ABD’ye döndüğünde 22 yaşındaydı ve 11 yıl sonra ikinci kere CIA’ye başvurdu. Teşkilat ondan daha fazla memleketler arası deneyim, daha ileri akademik derece ve yabancı lisan istedi. Temel seviyede İspanyolcası ve Avustralya aksanı kâfi değildi.
“MUHTEMELEN YILLARCA SÜRECEK”
Washington’a taşındı, yarı vakitli bir iş buldu ve kazandığı bursla American Üniversitesi’ne kayıt oldu. Sabırsızdı, birkaç ay sonra Virginia’daki CIA işe alım ofisinin kapısını çaldı.
Kendisiyle mülakat yapan görevliye, ülkesini sevip hizmet etmek istediğini, bunun da en güzel yolunun CIA olduğunu söyledi, 11 yaşında yazdığı iş başvurusu mektubundan da bahsetti. Ofisten ayrılırken çok da umutlu değildi, “Sabretmem gerekiyor, bu iş muhtemelen yıllarca sürecek” diyordu.
MÜLAKATLAR, İMTİHANLAR VE PALAVRA MAKİNESİ
O gece CIA’den aradılar. Gelecek hafta için randevu verdiler, bir mülakat daha yapacaklarını söylediler. Pek çok mülakat, imtihan ve palavra makinesi testinin akabinde dokuz ay sonra stajyer operasyon görevlisi olarak CIA’ye kabul edilen 23 yaşındaki genç, teşkilatta 24 yıl çalıştıktan sonra Ulusal Kaynaklar Dairesi Başkanı olarak emekliye ayrılacak olan Henry A. Crumpton‘du.
CIA’den emekli olduktan sonra periyodun Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice‘ın isteğiyle, özel yetkili büyükelçi sıfatıyla Terörle Çaba Koordinatörü olarak ülkesine hizmet etmeye devam eden Crumpton, 2007 yılında büsbütün devletle bağını kesecek ve -bizdeki üzere buz fabrikası kuran gedikli istihbaratçıların aksine- global danışmanlık şirketi kuracaktı.
Çok kıymetli bir keysofiser (meslek memuru) ve kontrterör uzmanı olan Crumpton’un ABD istihbarat topluluğundaki deneyimine ilişkin hatıratı, biraz gecikmeli olsa da -dokuz yıl kadar- Türkçeye çevrildi.
Kaleme aldığı İstihbarat Sanatı & CIA Bâtın Servisi’nde Geçen Bir Ömürden Çıkarılan Dersler (The Arka of Intelligence: Lessons from a Life in the CIA’s) Kronik Kitap’ın Kapalı Teşkilatlar serisinin onuncu kitabı olarak raflarda yerini aldı.
Kitabın editörlüğünü, Kuşçubaşı Eşref’in Teşkilat-ı Mahsusa’nın kurucusu ve Arabistan-Sina-Kuzey Afrika Müdürü olmadığını 2006’daki yüksek lisans teziyle ispatlayan, Eşref Kuşçubaşı’nın Alternatif Biyografisi başlıklı yapıtı de büyük ilgi gören Polat Safi yaptı. Safi tıpkı vakitte Gizli Teşkilatlar serisinin de editörü.
“BOĞAZ KESENDEN DİPLOMAT YAPMIŞSIN?”
Dönemin ABD Lideri George W. Bush’un, Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice’a “Boğaz kesenden diplomat yapmışsın, işe yarıyor mu bari?” dediği Henry A. Crumpton kitapta neler anlatıyor?
CIA CASUSUNU İKNA EDEN EDEBİYAT AJANI
Emekli olduğunda kitap yazma niyeti olmadığını belirten Crumpton, ‘Çakal’ lakaplı ‘edebiyat ajanı’ Andrew Wylie ile yayınevi Penguin Press’in Lider Yardımcısı Scott Moyers’in ikna çalışmaları sonrası; istihbarat, savaş ve siyasete dair daha derin konuların anlaşılabilmesini sağlamak ismine şahsi deneyimlerini kaleme alıyor.
YILLAR SONRA KGB SAFINA GEÇEN SINIF ARKADAŞI
Crumpton’ın ‘intelligence’ hatıratı, 30’dan fazla öğrenci, asker, iş insanı, polis, avukat, bürokrattan oluşan CIA eğitim sınıfındaki 18 aylık emekleme devrine dair notlarla başlıyor.
Sınıf arkadaşları ortasında o denli isimler var ki!
80’lerin ortalarında taraf değiştirerek KGB’ye bilgi sızdıran, CIA’ye çalışan yabancı casusların listesini Sovyetlere vererek, çok sayıda kişinin enselerinden tek kurşunla vurularak infaz edilmesine neden olan Edward Lee Howard…
Taraf değiştiren Edward Lee Howard, FBI tarafından aranıyor.
KADDAFİ’Yİ İKNA ETTİ, CIA’NİN İKİNCİ ADAMI OLDU
Adli tıp patolojisi uzmanı, iri yarı, seyrek saçlı Birleşik Devletler Deniz Piyadeleri subayı, ilerleyen yıllarda Kaddafi’yi Libya’nın nükleer programını terk etmeye ikna edecek ve CIA’nın ikinci adamlığına kadar yükselecek olan Steve Kappes…
Steve Kappes, 2006-2010 yılları ortasında CIA Yönetici Yardımcısı olarak vazife yaptı.
18 aylık eğitim sonrası isimsiz bir ofis binasında birinci oryantasyon, Güneydoğu Asya şubesinde birinci süreksiz misyon, oradan Afrika Dairesi, Çiftlik‘te (Hükümetin hiçbir vakit varlığını onaylamadığı ve reddetmediği Virginia eyaletindeki eğitim kampüsü) ağır espiyonaj eğitimi…
Crumpton da dâhil olmak üzere sınıfın büyük çoğunluğu yurtdışı vazifelerini yerine getirmeye hazır halde mezun oldu ve tekrardan Afrika Dairesi’ne gönderildi.
CIA casuslarının eğitim gördüğü, ‘Çiftlik’ olarak bilinen Camp Peary.
Henüz saha deneyimi yoktu, paramiliter eğitim kursu ve sonunda yurtdışı vazifeye gönderilmeyi bekleyerek ‘masa görevlisi’ olarak çalışmaya devam etti.
Ve bir gün uzun uzunluklu bir adam, masasının yanından geçerken durup döndü, “Sen kimsin ve ne yapıyorsun?” dedi.
Crumpton’ın verdiği yanıtı, teşkilattaki mesleğinin nasıl bir hâl aldığını, yabancı öğrencileri, diplomatları ve iş adamlarını birer CIA varlığı haline nasıl getirdiğini, katıldığı-yönettiği operasyonları, CIA-FBI ortasında yıllardır yaşanan tansiyonu, 11 Eylül akınlarını, Usame bin Ladin, El Düstur ve pek çok daha ‘alengirli’ hususla ilgili merakınızı gidermek için kitabı evvel sürükleyici bir roman üzere sonra da altını çize çize ikinci kere okumanızı tavsiye ederim.
İstihbarat Sanatı & CIA Saklı Servisi’nde Geçen Bir Ömürden Çıkarılan Dersler
- Yazar: Henry A. Crumpton
- Editör: Polat Safi
- Çevirmen: Cem Demirkan
- Sayfa sayısı: 336
- Yayınevi: Kronik Kitap
MERAKLISI İÇİN CIA KİTAPLARI
- Legacy of Ashes: The History of the CIA, Tim Weiner, 2006, (Küllerin Mirası: Bir CIA Tarihi, Koridor Yayıncılık, 2009)
- Intelligence Wars: American Secret History From Hitler to Al-Qaeda, Thomas Powers, 2002, (İstihbarat Savaşları / Hitler’den El Kaide’ ye Amerikan Kapalı Tarihi, Şimdiki Yayıncılık, 2005)
- Ghost Plane: The True Story of the CIA Torture Program, Stephan Grey, 2006, (Hayalet Uçak / CIA Bâtın Azap Programının Gerçek Öyküsü, Encore Yayınları, 2007)
Bir Casus Üzere Çalışmak / Eski Bir CIA Çalışanından İş Dünyası Tavsiyeleri
- Work Like a Spy: Business Tips from a Former CIA Officer, J. C. Carleson, 2013, (Bir Casus Üzere Çalışmak / Eski Bir CIA Çalışanından İş Dünyası Tavsiyeleri, Modus Kitap, 2017)
- The CIA at War: Inside the Secret Campaign Against Terror, Ronald Kessler, 2003, (CIA Savaşta, Pegasus Yayınları, 2016)
- A Question of Torture: CIA Interrogation, from the Cold War to the War on Terror, Alfred W. McCoy, 2006, (CIA Azapları, Pegasus Yayınları, 2006)
- The Game of Nations: The Amorality of Power Politics, Miles Copeland Jr., 1969, (Devletler Oyunu / Bir CIA Casusunun Anıları, Irmak Yayınları, 1995)
Akbabanın Üç Günü
MERAKLISI İÇİN CIA BAHİSLİ SİNEMA VE DİZİLER
- Akbabanın Üç Günü / 1975 (Three Days of the Condor)
- Casus Oyunu / 2001 (Spy Game)
- Çaylak / 2003 (The Recruit)
- Kirli Sırlar / 2006 (The Good Shepherd)
- Yalanlar Üstüne / 2008 (Body of Lies)
- Argo / 2012 (Argo)
Homeland
- Casuslar Köprüsü / 2015 (Bridge of Spies)
- En Soğuk Oyun / 2019 (The Coldest Game)
- The Company / 2017, 1 dönem, 6 bölüm
- Treadstone / 2019, 1 dönem, 10 bölüm
- Homeland / 2011-2020, 8 dönem, 96 bölüm