Onurlu bir isim dışında ne para ne de mülk bıraktı çocuklarına. Ülkesi Kongo’yu Belçika’nın sömürgesi olmaktan kurtarıp bağımsız bir vatan yaptıktan sonra tüm gayreti halkını keyifli etmekti. Periyodunun, sosyalizmden etkilenmiş birçok bağımsızlık başkanı üzere o da kendisini düşünenlerden değildi. Patrice Lumumba, büyük bir yetkinlikle yönettiği kitleler sayesinde sömürgeciliği ülkesinden kovmuştu.
Belçika Hükümdarı Baudouin, savaşılarak elde edilmiş bu bağımsızlığı Kongo’ya kendisinin bahşettiğini dünyaya göstermek için 24 Haziran 1960’daki bağımsızlık merasimine katıldığında bu çocukça oyunu Lumumba bozmuştu. Merasimde yaptığı konuşmada, sömürgecilerin gözlerinin içine baka baka “bu bağımsızlık savaşarak kazanıldı. Bize zorla dayatılan aşağılayıcı köleliğe bir son vermek için, canımızı, kanımızı verdiğimiz bir gayretle kazanıldı” dedi.
Sömürgecilerin güzeline gitmedi
Sömürgecileri şoke eden bu konuşmayı Amerikan mecmuası Time “zehirli bir saldırı” olarak nitelendirdi. Çok geçmeden Lumumba tersi isyanlar örgütlendi ülkede. Lumumba BM Güvenlik Konseyi’nin 143 unsuru uyarınca Kongo’ya Barış Gücü askerlerinin gönderilmesini istedi lakin davetleri cevapsız kaldı. Fakat bu ortada kıtada sömürgeciliğe karşı Gana’nın birinci Başbakanı olan Kwame Nkrumah ile bâtın bir “Afrika Devletleri Birliği” muahedesi da imzaladı. Yardım için Sovyetler Birliği’ne de başvuracağını duyurunca sömürgeciler Kongo’daki işbirlikçilerine darbe yaptırdılar süratle. Lumumba’nın vefatıyla sömürgeciliğin kılık değiştirerek geri gelmesine yol açan bir darbe.
Kıtayı bağımsızlıkla tanıştıran Afrikalı liderlerin en büyüklerinden biri olan Başbakan Patrice Lumumba’yı, Belçika sömürgeciliğinin işbirlikçisi Mobutu Sese Seko tarafından darbeyle devrildiği 17 Ocak 1961 akşamı iki Bakan arkadaşıyla birlikte ormana götürüp katletti “kimliği bilinmeyen” bireyler.
Katilleri infazı görenler olabileceği telaşıyla üç cesedi sonraki gün mezarlarından çıkararak Rodezya hududuna yakın tenha bir yerde tekrar gömdüler. Ancak ne düşündülerse 21 Ocak 1961’de cesetleri bir sefer daha mezarlarından çıkardılar. Lumumba’nın cesedini bir demir testeresi ile kestiler, yetmedi, konsantre sülfürik asit içinde erittiler vücudunu. Kemiklerini, gelecekte bulunma mümkünlüğünü ortadan kaldırmak için de geniş bir toprağa dağıttılar.
Erimeyen o maddeler
Bu yırtıcı süreçte küçük iki unsur asitte çözülmedi lakin. Daha sonra kelamım ona araştırma için oraya gelen, bağımsızlığını kazanmış bir ülkede neden bulunduğuna da mana verilmeyen Belçikalı komiser Gerard Soete, o hususların Lumumba’nın dişleri olduğunu fark etti. Suda yıkayarak temizlediği dişleri beze sararak yanında götürdü. Tipik bir sömürgeci davranışıydı yaptığı. Benzerlerine çok rastlanmıştır. 90’lı yıllarda Kongo’yla ilgili yapılan bir belgeselde konuşan Soete, dişlerin “bir cins av ganimeti” olduğunu söylemekten çekinmedi. Hatta kızı da tıpkı belgesel için verdiği söyleşide dişleri gururla gösteriyordu kameralara.
Bu tavır birebir vakitte sömürgecilerin Afrikalıları insan görmediklerine verilecek en alçakça örnektir doğal ki. Bir bağımsızlık savaşçısının dişlerini güya seçkin rastlanılan yabanî bir hayvanın dişleriymiş üzere değerlendirmişti Soete ile kızı.
Başta Lumumba’nın çocukları olmak üzere Kongolular, tam 61 yıldır işte bu dişlerin peşindeydi. Ona bir kutsallık atfettiklerinden değil, sömürgecilerin ülkelerinden götürdükleri bir “ganimeti” geri almayı “ulusal onur” problemi olarak gördüklerinden. Tahminen de babalarının/liderlerinin vücudunun sömürgeci işbirlikçilere karşı direnen, yok olmayan yegane modülü olduğunu düşündüklerinden.
Ata toprağına dönmeli
30 Haziran 2020’de, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin Belçika’dan bağımsızlığını kazanmasının altmışıncı yıldönümünde Patrice Lumumba’nın kızı Juliana Amato Lumumba, Belçika Hükümdarı Philippe’e babasının dişlerinin iadesini talep eden bir mektup yazdı. “Biz çocukları, Patrice Emery Lumumba’nın kalıntılarının cetlerinin topraklarına adil bir formda geri verilmesi için davette bulunuyoruz. Lumumba’nın kalıntıları birtakım yurttaşlarınızca ganimet olarak kullanılırken, krallığınızın yargısı da onları ‘el konulan cenaze mülkü” olarak değerlendiriyor” diyordu mektubunda. Büyük liderden kalan bu tek “parça” kesinlikle Kongo’ye iade edilmeliydi.
Juliana’nın mektubuyla birebir tarihte, Kral Philippe, Kongoluların Belçika idaresi altında maruz kaldıkları “acı ile aşağılama” için “derin pişmanlıklarını” tabir eden bir bildiri yayınladı. Hakikaten de, milyonlarca Kongolu, Philippe’in atası, acımasız Kral II. Leopold’a ilişkin kauçuk tarlalarında en yabanî kölelik şartları altında öldürülmüş ya da sakat bırakılmıştı.
Afrika’nın yazgısını değiştiren bir avuç devrimci önderden biri olan Lumumba’nın dişlerini “Afrikalının toprağını, yer üstü, yer altı zenginliklerini çalan sömürgecilerin” kanını taşıyan o uğursuz komiser Soete hırsızından nihayet alabildi Kongolular. Bir kaç gün evvel Belçika dişleri düzenlenen bir merasimle Kongo’ya iade etti. Tarihin en kanlı sömürgecilerinden biri olan Belçika, Lumumba’nın çocuklarına, halkına teşekkür borçludur.
Çünkü tam 60 yıl boyunca hırsız bir devlet olmaktan onlar sayesinde kurtulabildi.