Bugün sorularımı Psikiyatrist Prof. Dr Arif Verimli’ye yönelttim. Onunla pandemi sonrası psikolojimizi, her gün daha da artan bayana şiddet hadiselerini ve gerisinde yatan muhtemel sebepleri konuştum. Ve doğal ki gündemdeki o MALUM soruyu sordum: ‘Cinnetin, cinayet işlemenin hafifletici bir sebebi olabilir mi?’
– Hocam antidepresan kullanımı çok arttı. Pandemi psikolojimizi makûs etkiledi sanırım….
Evet fakat antidepresanı yalnızca psikiyatristler reçete ederse sayının bu kadar artacağını düşünmüyorum. Bu ilaçlar birebir antibiyotik üzere reçeteyle ve psikiyatrist kaşesiyle verilmeli. Fakat buna dikkat edilmiyor. Gelelim pandemiye; psikolojimizi etkilemedi tarumar etti. Her şey sil baştan algılanmaya başladı. Korona bitti lakin korona servislerinin yerini psikiyatri servisleri alacak üzere duruyor. COVID’in beyinle ilgili semptomları, sadece zihinsel bulanıklığın ötesine geçiyor son araştırmalarda. Baş ağrısı, anksiyete, depresyon, halüsinasyonlar ve canlı hayalleri kapsayan bir yelpazede yer alırlar. Covid kısa ve uzun devirde önemli psikiyatrik sıkıntıları doğuracak üzere duruyor.
– Mesela ben ses düzeyi yükselmeden yaşanan bir tartışmaya uzun vakittir şahit olmuyorum. Covid’den sonra daha sonlu olduk diyebilir miyim?
Covid’den sonra daha sonlu olduk diyemeyiz. Hudutlu şahıslar anti-sosyal kişilikler, husus bağımlıları, narsistler, mükemmelliyetçi ve dürtüsel bireylerdir. Bunlar her toplumda muhakkak oranda vardır. Suça ve saldırganlığa meyillidirler. Tartışmayı ve uygarca konuşmayı sonuçlandırma zahmeti yaşarlar. Bu kişiliklerle tartışma, kesinlikle ses tonunun yükselmesi ve arbedeyle sonuçlanabilecektir. Bizim insanımızın bir şeması var elbette. Katiyen altta kalmak istemiyor bir hususta. Bilimsel fikir yerine kanaatleriyle yanıt veriyor. Kanaat edinirken taraftarlık hissiyle hareket ediyor bizim millet.
– Bağırmanın haklı olmak olduğunu mu zannediyoruz biz? Bizimle birebir öteki toplumlar var mı?
Hayvanlar aleminde böyledir bu. Sesin gürlüğü ve cılızlığı, karşıdaki avı ya daavcıyı korkutur ya da cesaretlendirir. Lakin biz 21. yüzyıldayız. Üniversal hukuk normlarının geçerli olduğu yerde sesin gürlüğü değil, haklılığın gücü gerçektir. Asya toplumları, Güney Amerika ve Ortadoğu ülkeleri bu mevzuda bize daha çok benziyor.
– Türk milletinin psikolojisinin temel ögeleri nelerdir? Bizim hassasiyetlerimiz neler?
Türk Milleti aslında içine kapanık, hayır demekte zorlanan, bir haksızlığa uğradığında içine atan, hassas, çabuk güvenen, kollektif şuur altında göçmen ruhlu olduğu için anksiyöz, hastanede yahut rastgele bir devlet dairesinde kesinlikle tanıdık biri arayan, alıngan bir millet. En çok hassas olduğu durum ‘aman ardımdan laf etmesinler, herkesi şad etmeliyim.’ Halbuki herkesi şad edemezsiniz.
– Bayanların yaşadığı şiddetin gerisindeki sebep toplumsal namus kavramımız mı?
Kadınların yaşadıklarının gerisindeki en değerli mevzu bu namus şeması zati. Bayan evlensin çocuk doğursun, çalışacaksa işinden meskenine gitsin, Namuslu kim, namussuz kim, namus ne? Biz bu kavramları karıştırıyoruz. Bayanları rahat bıraksın herkes! Bu topraklar Kibele’den Nene Hatun’a, Sakine Baturay’a, Muazzez İlmiye Çığ’a, Hasret Türeci’ye, Ebrar Karakurt’a Buse Naz Çakıroğlu’na ve milyonlarca bayana aittir.
– Bayan cinayetleri ve son yıllarda bu acı olayların göz önünde olmaları hakkında ne demek istersiniz?
Cinayetler katiyen arttı. Lakin bunların görünürlüğü ve kitlesel toplum reaksiyonu de arttı. Hatta safça olabilir tahminen lakin birtakım cinayet teşebbüsü ya da planlarının bu toplumsal reaksiyon ve lanetlemeyle azalacağını dahi düşünüyorum.
Bir kişi sevdiği beşere ziyan veriyorsa, verebiliyorsa bu onun ruh sıhhati hakkında bize nasıl bilgiler verir?
Aşırı sevmek dediğiniz şey karşındakiyle aranızda bir hudut olmamasıdır. İşin temel noktası da budur. Bir kişi sevdiğini sevgisiyle boğuyorsa o kişi nefes alamaz. Çok sevgi yapışık ikiz olmak değildir bu türlü olmamalı. Hudut koyamayanlar öfkelerini ‘Aşırı seviyordum kıskançlıkla yaptım’ diye rasyonalize ederler. Antisosyal, unsur bağımlıları, organik beyin sendromlular ve paranoidler sevdiğine şiddet uygulama konusunda oranca fazladır. Sözel şiddette ise narsistler ve çok obsesifler daha fazladır.
– Ağır tahrik indirimi bu ortalar çok konuşuluyor. Cinayetin/cinnetin “indirimi” olur mu?
Bir tek cümle söyleyeceğim: Hiçbir cinayetin ağır tahrik indirimi ve hafifletici sebebi olmaz!
– “Herkes biraz delidir” dedi geçenlerde biri. İnsanların yüzde kaçında ruhsal sorun var?
Deli sözü benim bu hayatta kırmızı çizgim. Evvel bunu açıklamak isterim. Mecnun kavramını yıllarca bir aşağılama ve olumsuz etiketleme üzere kullanılması daima içimi acıtmıştır. Birisi yanımda mecnun desin çabucak reaksiyon koyarım. Fransızca Délir/Déliran sözünden gelen kavram ile insan yaftalamak için kullanılan kavram tıpkı değil. Bir karaciğer hastasına lakap takıyor muyuz? O vakit psikiyatrik hastaya da takmayacağız. Hafif, orta ve şiddetli olaylar dahil şu an hemen tedaviye alınması gereken psikiyatrik hadise oranı ülkemizde %25’tir. Toplum homojen bir oluşum değildir. Kimin ne vakit hasta olacağını kimse bilemez.
– Terapiye gitmek artık daha “normal”leşti. Evvelden “Deli doktoru” yaftası vardı…
Bu değişimin en büyük adımını ben attım diyebilirim. Çok emeğim geçti. Bu mevzuda hiç de mütevazi olamam. Her şey herkesin gözü önünde oldu. Arşivler buna şahit. Bir bilim adamı ve profesyonel olarak psikiyatrik hastalar her vakit müsamaha ve yardıma gereksinim duyarlar. Bakırköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’nde başladığım idealime bugün ulaşmış olmanın haklı gururunu yaşıyorum. Türkiye’deki herkese psikiyatriste gitmenin pahasını ve bir sıhhat sorunu olduğunu kabul ettirdim. Artık randevu bulunamıyor hale gelindi.
– Bir kişi kendinde hangi 5 özelliği tespit ediyorsa ertelemeden terapiye gitmelidir?
Çok hoş soru. Bir kişi;
– “Ben iyiyim/sağlıklıyım” diyemiyorsa.
– En yakınları “O iyidir/sağlıklıdır” diyemiyorsa.
– Kişi aldığı rol ve misyonları yürütemiyor ve sonuçlandıramıyorsa.
– Olağan uyku bozulmuş, artmış ya da azalmışsa.
– Yeme davranışı bozulmuş, artmış ya da azalmışsa.
– Ömür koçlarına dair fikirleriniz neler? Ortalarında formüllerini başarılı bulduğunuz isimler var mı?
Yaşam Koçu olmak için rastgele üniversite rastgele kısım eğitim alanı yoktur. Bilimsel bir eğitim alanı yoktur. Hayat koçu diye bir meslek tanımıyorum. İnsan ilgileri yeterli olan, girişken, biraz kitap okumuşluğu olan, dünyada yeni olup bitene hakim, kendini tesirli sayan bireyler kendilerini hayat koçu olarak tanıtıyorlar. Formüllerini başarılı ya da başarısız bulduğum kimse yok.
– Senelerce TV’de sizi izledik. Devam edecek misiniz? Ya da YouTube projeleri var mı?
Çok fazla teklif alıyorum lakin artık daha fazla seçiciyim. Değerlendiriyorum. YouTube’dan da çok teklif geliyor, bakacağız.
– YouTube demişken; toplumsal medya mecralarının beşerler üzerindeki tesirini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bir nesil bu uygulamalarla büyüyor…
Teknolojinin ve internetin ömrümüz üzerindeki tesirinin tekerleğin icadıkadar değerli olduğunu buluyorum. Dünyadaki her şey uyguna kullanıldığı üzere berbata de kullanılabilir. Tercih yapmak elimizde. Örneğin klinik bir su zehirlenmesi tablosu var. Halbuki bu çok sıcak yaz günlerinde susuz yaşanır mı? Her şeyin fazlası ziyan. Herkes denetimsizce davranıyor. Çocuklara anaokulunda kendini denetim etme marifeti verilmeli. Z jenerasyonu da biraz vakitle tabiata aşık, özgürlüğe düşkün, susmayan bir nesil olarak yolunu bulacak. Z jenerasyonunu seviyorum. Ancak benim favorim Y nesli. Y neslinin acıklı buluyorum. Düşünsenize ömürleri ÖSS ve ÖYS başarısıyla ölçüldü… Dünyayı değiştirmek istediler lakin mesken kredisi ödüyorlar, Bir Z nesli karizmaları yok, asıl güç Y nesli farkında değiller.
– İnternette linç edildiği için intihar eden gençler var. Ya da bir fotoğraf çektirmek uğruna hayatını kaybedenler… Bu bu türlü gidecek mi? Yoksa vakitle bu furya da durulacak mı? Nasıl öngörüyorsunuz?
Sıra dışı ve ekstraordiner bireyler daima vardı ve var olacak. Bunlar sayıca az, etkileşim bağımlıları ve tedavi gerektirmektedir. İnternet üzere bir olgunun kullanımının bizim elimizde olduğunu söylemiştim. Bu insanın kişilik yapısıyla ilgilidir. Çoğunluğa genellenemez. Linçe de uğranır bu mecrada. Bu mecrada karşımıza balta girmemiş orman üzere her şey çıkabilir. Kıymetli olan ruhsal sağlamlık, kişilik ve karakterinizin ne olduğudur. Bence bu furya durmaz.