Türkiye’nin 7’ncisini düzenlediği Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında Türk bilim insanları, izledikleri seyir rotasında eriyen deniz buzlarının takibini yaparak global iklim değişikliğinin sonuçlarını gözlemledi.
Türk bilim insanları, Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde, TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü uyumunda gerçekleştirilen 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında, yaklaşık bir aylık mühlet zarfında 80 metrelik Şili bayraklı “Betanzos” isimli araştırma gemisiyle seyir yaptı.
Türk bilim insanları, sefer sırasında global iklim değişikliği sonucu eriyen deniz buzları nedeniyle daha evvel buzlarla kaplı olan ve geçiş yapılamayan Gullet ve Barlas Kanalı’nda oluşan yeni geçiş rotası ile Horseshoe Adası’na ulaştı.
Antarktika’da 2023 yılı taban deniz buzu genişliği, 21 Şubat’ta kayıtlardaki en düşük düzey olan 1,79 milyon kilometrekareye düştü. Bu data, 1981-2010 periyodu ortalamasının 1,05 milyon kilometrekare altında kalırken, her yıl yeni bir rekor azalma yaşandığına da işaret ediyor.
Kuzey Kutup bölgesinde en düşük deniz buzu genişliği Eylül 2022’de görülürken, bu taban genişlik, 1981-2010 aralığı ile karşılaştırıldığında her 10 yılda yüzde 12,6 azalma yaşandığını gösteriyor.
Türkiye’nin Ulusal Antarktika Bilim Seferi, her yıl ocak-mart devrinde gerçekleşiyor. Evvelki yıllarda deniz buzları ile kaplı olan alanların erimesi sonucu gemiler için yeni rotalar açılırken, global iklim değişikliği sonucu oluşan yeni rotalar, kıtada çalışma yürüten bilim insanları için de kaygı verici olarak kabul ediliyor.
BU SENE DAHA DA ERİDİ
7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi Önderi Kaptan Özgün Oktar, her yıl çalışmalar kapsamında ocak-mart devrinde Antarktika’da bilimsel projeler yürüttüklerini ve bu çalışmalar sırasında iklim değişikliğinin sonuçlarını da gözlemlediklerini söz etti.
Oktar, “Dünyamızın iklimini dengeleyen deniz buzlarının bu sene de ne kadar azaldığını görmüş olduk. Aslında 1970’li yıllardan beri uydudan takip ettiğimiz deniz buzları şu anda da azalıyor. Yıllardır daima bu periyotlarda deniz buzu ile kaplı olan ve geçiş yapamadığımız Gullet ve Barlas Kanalı’ndan geçmekteyiz ve gördüğünüz üzere deniz yüzeyinde yalnızca birtakım buz dağları var. Bu bize aslında gelecekle ilgili tasalar sunuyor.” diye konuştu.
Sefer sırasında karşılaştıkları yolcu gemilerinin deniz buzu ile müsabakası için 73 derece enlemine kadar indiğini bildiklerini aktaran Oktar, şöyle devam etti:
“Şu an 67 derece eylemindeyiz. Deniz buzları daha evvel buradaydı. Yani 5 enlem daha güneye kadar deniz buzunun eridiğini görüyoruz. Natürel ki iklimin değişmesi, yalnızca deniz buzunun kaybolması demek değil. Bu dünyanın tamamını etkileyen yağış rejiminin değişmesi, sıcaklık rejiminin değişmesi, ekstrem hava şartlarının yaşanmasına neden oluyor. Tahminen de buradaki bir kilometrekarelik buzun kaybolması o yıl Türkiye’de daha fazla sel, daha fazla orman yangını olması manasına gelecek. Biz de seferimizde hem insanlığın tesirini hem de iklim değişikliğinin bu bölgedeki araştırmalarını yapıyoruz.”
ŞU AN ERİME DÖNEMİNDEYİZ
TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü’nden Kaptan Sinan Yirmibeşoğlu da 2000’li yılların başından beri uydu teknolojisinin gelişimiyle aldıkları datalar sayesinde Horseshoe Adası’nda bulunan 3 farklı körfezi incelediklerini bildirdi.
Yirmibeşoğlu, “Deniz buzu çalışmamda şundan bahsetmek isterim ki iklim değişikliği özelinde güneşli gün sayısının arttığını, bulutlu günlerin değiştiğini ve deniz buzlarının trendlere bağlı olarak yaz periyotlarında azaldığını görmüş olduk. Bu sayede aslında gemiler adaya çok daha kolay gelebilir ve hatta buz sınıfı en düşük olan gemilerin bile kimi aylarda adaya gelebileceğini tespit etmiş olduk. İklim için çok makus bir şey olduğunu bildiğimiz standart iklim değişikliğinin yeniden kutuplarda birebir yaşandığını gördük.” tabirlerini kullandı.
Dünyada denizlerde ve karalarda aşikâr soğumalar olduğuna işaret eden Yirmibeşoğlu, şunları kaydetti:
“Şu an yağmur yağıyor fakat hava sıcaklığı düşük olduğu için biz bunu bir kar yağışı olarak görüyoruz. İşte bu kar yağışı, Antarktika’ya yağdıktan sonra kendini buza çeviriyor. Yani sıcaklık sıfır dereceden yüksek olmadığı için donma ile devam ediyor. Buzul dediğimiz kara üzerinde katmanlar oluşuyor. Bunlar 4 kilometreye kadar Antarktika’da yükselirken, denizde durum büsbütün farklı… Zira deniz bir tatlı su değil, tuzlu su ve içinde kimyasallar, yoğunluklar her şey çok farklı. Deniz buzu yüzeyde donmaya başladıktan itibaren eksi 1,5 dereceye gereksinimi oluyor. Lakin biz denizleri kirlettiğimizde bu eksi 1,5 derece suyun yoğunluğu ve okyanus asitliği değiştiği için daha düşük derecelere gereksinim duyuyor. Ama bu mevcut değil. İşte bu yüzden bu deniz buzlarının daima değiştiğini görüyoruz.”
Deniz buzlarının Türkiye’de görülmediğini belirten Yirmibeşoğlu, genelde kutup okyanuslarında oluştuğunu, kış aylarında ise kıtanın tamamının etrafının donduğunu lisana getirdi.
Yirmibeşoğlu, “Daha evvel Baltık Denizi’nde çalışmalar yaparken oradaki deniz buzlarını çalıştım. Kutup bölgelerinde güneş ışınları dik gelmediği için sıcaklık düşük oluyor ve soğuma karanlık periyotlarda fazlalaşıyor. Deniz uygun bir donma ortamına geliyor. Ama bu soğukluğun yaşandığı her yerde, yani deniz suyu sıcaklığının eksi 1,5 derecenin altına düştüğü her yerde deniz buzu oluşuyor. Örneğin, 38 derece kuzey enlemi, yani Çin’de bir körfez de donabilmekte. Bu körfezin enlemini takip ettiğinizde İzmir’e denk geliyor. İzmir ne kadar sıcak bir yer hepimiz biliyoruz. İşte, ilerleyen yıllarda İzmir’de bile deniz buzu görülebileceğinin en büyük göstergelerinden. Dünyada bir buzul çağları trendimiz var. Dünya donuyor, eriyor ve tekrar donuyor. Şu an erime devrindeyiz. Tekrar ilerleyen yüzyıllarda, bin yıllarda biz bunları göreceğiz.” formunda konuştu.
Yıldız Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliği Araştırma Vazifelisi Mustafa Fahri Karabulut da 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi’nde gerçekleştirdikleri projeler kapsamında, asıl gayelerinin iklim değişikliğinin nedenlerini araştırmak olduğunu vurguladı.
Karabulut, burada iklim değişikliğinin sonuçları hakkında ölçümler yapmak ve bunların kıymetlendirilmesi sonucu iklim değişikliğinin sonuçlarını ortaya koymayı amaçladıklarını söz ederek, şöyle devam etti:
“İklim değişikliği, yaklaşık 1850’li yıllardan itibaren ortalama dünya sıcaklığının artı 1 derece artması ile daha çok Arktik ve Antarktik buzulların erimesi ile yaklaşık 150-200 yıllık bir süreçte okyanus sularını 20 santimetre arttırmıştır. Kestirimlere nazaran, önümüzdeki 50 ya da 100 yıl içerisinde bu artışın suratı giderek daha da artacaktır. Bu yüzden yapılan her bir ölçüm gelecek modellerin, gelecek kestirimlerin doğruluğunun arttırılması için büyük değer arz etmektedir.”