İzmir’de 5 bin konutu 2.5 yılda teslim edemeyen ve de “ihtiyaç odaklı” planlayamayan AKP’nin, Kahramanmaraş depremzedelerine 270 bin konut ve köy konutunu bir yıl içinde teslim etmesi, mucize olacak!
Bu büyük “acil konut” hareketinin altından AKP ailesinden müteahhitlerle imzalanan ve kamuoyuna açıklanmayan bireye özel ihale şartnameleri çıkarsa şaşırmayız.
Kahramanmaraş merkezli ve akabinde gelen Hatay merkezli yıkıcı zelzelelerin tesirinin yaşandığı 11 kentte 17 gün geride bırakılırken, Cumhurbaşkanı Erdoğan; Nurdağı’nda, Kilis, İslahiye ve Adıyaman Kahta’da yapılacak 1797 konutun temelinin attı.
Deprem bölgesinin taban etütleri tamamlanmadan ve devam eden sarsıntıların yol açacağı riskler belirlenmeden inşaata başlanıyor olması, yıkıntılarda yakınlarını “kaybedenler” için de hüzünlü bir veda…
Depremzedelerin “katliam” dediği yıkıntıların ortasına, iş makinaları dalıyor… Tek kişinin istifa etmediği idare sınıfı adalet yerine proje kovalıyor… Müteahhitler, müşavirler, danışmanlar, bürokratlar, eli kalem tutan liderler hiç vakit kaybetmiyor…
41 binin üzerinde can kaybının yaşandığı felaket sırf düştüğü yeri yakmıyor. Barınma, iş, aş, sıhhat ve eğitim sıkıntılarına kilitlenen 13.5 milyon nüfusu barındıran sarsıntı bölgesinden; İstanbul, Ankara ve İzmir’in yanı sıra başta sarsıntılardan daha az etkilenen komşu vilayetlerden Mersin olmak üzere, Adana ve Gaziantep vilayetlerine de göç sürüyor.
Evlerinden bir hırka ile çıkabilenin şanslı olduğu sarsıntılardan kurtulanların başını sokacak bir dam arayışı ülke sathına yayılmış durumda.
İzmir Büyükşehir Belediyesi, 30 Ekim 2020’de İzmir’i vuran ve 117 kişinin vefatına yol açan 6.9 büyüklüğündeki sarsıntı sonrası başlattığı “Bir Kira Bir Yuva” kampanyasını, Kahramanmaraş zelzelesinde Gereksinim Haritası işbirliğinde devreye aldı.
22 Şubat gecesi Halk TV’den naklen yayınlanan “bağış gecesine”, İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in memleketler arası kurum ve Avrupalı belediyelere yaptığı bağış davetine da takviye geldi.
Evini kaybetmiş yurttaşlar ile kira takviyesi vermek ya da boş durumdaki meskenini kullanıma açmak isteyen yurttaşları buluşturan kampanya, Ekim İzmir zelzelesinde oluşturulan bilgisayar yazılımı üzerine inşa edildi. Belediye internet tabanlı program üzerinden depremzedeler ile bağışçıları aracısız buluşturuyor. Böylece muhtaçlık sahibine 3 ay için 10 bin TL gelir transferi sağlanıyor.
İzmir Büyükşehir Belediyesi; bağış gecesi öncesi 30 bin 934 konuta muhtaçlığı olan depremzedelerden 1451 kişi toplam 677 milyon lira takviyeye aracılık etti.
İzmir’deki zelzelede 8 bina yıkılırken, 9 bin 49 bina hasar almıştı. Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra Hatay merkezli yaşanan üçüncü yıkıcı zelzeleyle ortaya çıkan 300 bine yakın konut muhtaçlığının, bütçe kaynaklarıyla karşılanmasına ait kuşkuları haklı çıkaracak tenkitler lisana getiriliyor.
AKP iktidarı TOKİ aracılığıyla para karşılığında depremzedelere 5061 konut, 357 iş yeri, 1’er adet anaokulu, ilkokul, ortaokul, 2 cami ve genel altyapı inşaatlarının ihalesini gerçekleştirmişti.
Proje alanlarındaki Mansuroğlu, Manavkuyu ve Salhane mahallelerinde toplamda 1404 konut ile 289 iş yerini lakin Ekim 2022 itibariyle teslim edebildi.
İzmir’den edindiğim bilgiye nazaran, teslim edilen konutların sırf 500’üne depremzedeler yerleşmiş. Rezerv alanda inşa edilen 3 bin 657 konut ise hala bitirilememiş.
Son 22 yıllık AKP iktidarında; AFAD’ın da ortalarında olduğu, üniversitelerden meslek örgütlerine kadar çok sayıda kuruluşun yıkıcı tesiri olacağı öngörülen bölgesel zelzele riskini dikkate alınmadan süren yapılaşma, güneşe uyanmak için yatağına giren insanlara “mezar” oldu…
Deprem öncesi, sarsıntı anı ve yıkıntı sürecinde en çok duyduğumuz “koordinasyonsuzluk” sözünün yerine, “plansızlığı” koyacağımız günlere geçiş yapıyoruz.
Gelecek Partisi’nin bankacı kökenli İktisat Siyasetleri Lideri Kerim Rota, Perspektif haber sitesinde yayımlanan makalesinde, Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) 17 Ağustos 1999 Marmara sarsıntısından sırf 3 hafta sonra (8 Eylül 1999); kesim bölüm, kurum kurum; toplumsal sınıflara, sermayeye, kamuya sarsıntının tesirlerinin tahlil edildiği 127 sayfalık “ön raporu” masanın üzerine çıkardı.
Rota kelam konusu yazısında, “Karşılaştığımız afet 1999’da olduğu üzere çok acil
yeni bir bütçe yapılmasını gerektiriyor. Yeni vergilerle ve borçlanmalarla,
hatta tahminen de TCMB aracılığıyla yapılacak mali genişlemeyle kamu
harcama kapasitesinin artırılması gerekiyor. Bunların sonucunda da
enflasyon, cari istikrar, borç stoku, döviz rezervi datalarımızda kötüleşme
olacak” ikazında bunuyor.
1960 yılında kurulan ve 2011 yılında kapanan DPT ’nin raporunda, 1999 sarsıntısının dolaylı ve direkt maliyeti 15-19 milyar dolar olarak hesaplamıştı.
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzeleler sonrası kamuoyuna sarsıntının birinci haftasında en yaygın iş dünyası örgütü TÜRKONFED açıklamıştı.
Buna nazaran sarsıntının iktisada maliyetin 85 milyar dolar düzeyinde olabileceğine dikkat çekildi.
Rota, 6 Şubat sarsıntıları ile 1999 sarsıntılarını nüfus tesirleri açısından da ele
alıyor:
*1999 Marmara sarsıntısı fizikî olarak Kocaeli, Sakarya, Yalova ve Düzce’nin
toplam nüfusu yaklaşık 2 milyon kişiydi. O günlerde 64 milyon olan Türkiye
nüfusunun yaklaşık yüzde 3’ü bu dört vilayette yaşıyordu.
* Sarsıntılardan en çok etkilenen 5 vilayet; Adıyaman, Hatay, Malatya,
Kahramanmaraş ve Gaziantep’in toplam nüfusu 6 milyonun üzerinde. Bu da
Türkiye nüfusunun yüzde 7.6’sına denk geliyor. 6 Şubat sarsıntılarının yıkıcı
etkilediği nüfus, 1999 zelzelesinden çok fazla.
* Marmara sarsıntısında 28 bin yapı ağır hasarlı/yıkık, 28 bin yapı orta hasarlı ve
31 bin yapı hafif hasarlı olarak kayıtlara geçmiş. Sonrasındaki güncellemelerle
yaklaşık 300 bin yeni bağımsız kısım muhtaçlığının ortaya çıktığı belirtilmiş.
* 6 Şubat sarsıntılarında sabit varlıklardaki en değerli kayıp yapı ve bina
stokundaki kayıplar olacaktır. Eldeki öncü datalarla bile baştan yapılmak zorunda
olan bağımsız kısım sayısı 800 binin üzerinde olacak görünüyor. 6 Şubat
depremlerinde, vilayetlere nazaran hasar gören yapı stoku ise Etraf, Şehircilik ve İklim
Değişikliği Bakanlığı dataları: (19 Şubat itibariyle)
– 20.662 binada 71.052 bağımsız kısım yıkılmış durumda,
– 105.794 binada 384.545 bağımsız kısım acil yıkılması gereken ve ağır hasarlı,
– 407.786 binada 1.409.654 bağımsız kısım orta hasarlı,
– 205.086 binada 1.091.720 bağımsız kısım az hasarlı,
– 87.653 binada 254.111 bağımsız kısma ise girilememiş…
1999 sarsıntısı öncesindeki iki çeyrekte iktisadın Rusya krizinin tesiriyle yüzde 8.5 ve yüzde 6.1 küçüldüğüne dikkat çeken Rota, DPT raporundan bir kısım aktarıyor:
“1999 zelzelesinin sermaye birikimi ve ulusal gelir üzerine 9 ile 13 milyar dolar yük getireceği hesaplanıyor. Kamu finansmanına gelecek 6.3 milyar yükün 2.5 milyar dolarının dış yardımlar yoluyla karşılanacağı belirtiliyor. Kalan 3.8 milyarın finansmanı için de teklifler sıralanıyor. Bundan 2 ay sonra yaşanan Düzce zelzelesi ile maliyeti 15-19 milyar dolara çıkarıyor. Bu hesaplamalarla zelzelenin ekonomik tesirinin ulusal gelire oranı yüzde 5.9’a ulaşıyordu. Bugünkü GSYH seviyesi ile bu tesir yaklaşık 52 milyar dolara denk geliyor.”
Rota; şirketlerin, çalışanların, esnafın, zati daralan iktisadın olumsuzluklarının yaşandığı 1999 iktisadı ile bugün ortasındaki benzerliklere dikkat çekerek şöyle devam ediyor:
“Bu harikulâde devir, harikulâde önlemler gerektirmişti. Bugün de buna benzeri önlemler gerekiyor. Lakin 2022, paylaşım açısından 1999’dan çok farklı oldu. 2022’de uygulanan negatif faiz ve oluşan yüksek enflasyonun kazananları bankalar, şirketler ve kamu oldu. Banka ve şirket kârları ‘süper kârlar’ olarak tanımlanacak hale geldiler. Yabanî servet transferinin kaybedenleri ise fiyatlı çalışanlar, işsizler, emekliler, sabit gelirliler ve gençler oldu. Münasebetiyle geçen yılki kârının yüzde 1’ini bağışlayıp hayatına eskisi üzere devam edeceğini sanan banka ve şirketlerin üstlenmesi gereken yüklü bir fatura olması gerekiyor.”
Sizce halkın en temel muhtaçlıkları dağ olmuşken, çabucak inşaat ihalelerine
soyunan, bankalara ve şirketlere finansal kapasitesini yığan bir iktidar faturayı
kime çıkarır.
Vergilere bakacağız…