Geçtiğimiz hafta Suriye’yle ilgili gerek alanda gerekse de diplomatik alanda birçok dikkat alımlı gelişme yaşandı. Bunlardan biri, Suriye’nin doğusundaki bölgelerde bulunan Amerikan kuvvetlerine yönelik İran’a yakın silahlı kümeler tarafından düzenlenen ataklar ve ABD’nin buna karşılık vermesiyle tansiyonun yükselmesi oldu.
İran’ın Ortadoğu’da başını çektiği “direniş ekseni”ne yakın Rai Al Youm gazetesinin başyazarı Abdulbari Atvan, Amerikan güçleri ile İran’a bağlı kümeler ortasındaki tansiyonun Suriye’de angajman kurallarının değiştiğini gösterdiğini yazdı. Atvan’a nazaran bu değişiklik, artık Direniş Ekseni’nin (İran-Suriye-Lübnanlı Hizbullah Örgütü ve Iraklı birtakım milis kümelerden oluşuyor) Suriye’de Amerikan varlığıyla birlikte yaşamak yerine atak durumuna geçtiği formunda.
‘SUUD DA SURİYE’YLE OLAĞANLAŞIYOR, PEKALA YA KATAR?’
Son devirde Suriye idaresi ile diplomatik kanalları açmaya hazırlanan ülkelere Suudi Arabistan da katılıyor. Suudi Arabistan’ın Arap dünyasındaki tartısından kaynaklı olarak bu adımın, Suriye’nin başta Arap Birliği’ne geri dönmesi üzere birçok gelişmeye tesir edeceği konuşuluyor.
Suriye idaresine karşı 2011’den itibaren muhalefeti destekleyen en kıymetli ülkelerden Suudi Arabistan, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri üzere ülkeler Suriye ile olağanlaşma yoluna giderken, Katar’ın Esad tersi tavrında bir değişikliğe gitmemesi ise göze çarpıyor.
Peki, Türkiye ve Suriye ortasında ilgilerin olağanlaşması için başlatılan süreç ne durumda? Türkiye’yi yakından takip eden birtakım müelliflere nazaran süreç tökezlemiş durumda. Bu da Suriye evrakının birçok farklı belgeyle irtibatlı olmasıyla alakalı. Fakat Lübnan El Akhbar gazetesinin geçtiğimiz hafta birtakım Suriyeli kaynaklara dayandırdığı haberine nazaran, Türkiye bu sürecin işlemesi için Suriye’den çekilmek dahil olmak üzere farklı seçenekler üzerinde çalışıyor.
‘TÜRKİYE VE SURİYE OLAĞANLAŞMASI TÖKEZLEDİ Mİ’
Çok açıktır ki, Suriye ve Mısır evrakları Türkiye açısından benzerlerine göre daha farklı bir pozisyonda. Örneğin Birleşik Arap Emirlikleri, Suud ve İsrail ile alakalar hususlarında Türkiye’nin başka ülkelerle olan uzlaşma adımları muvaffakiyete uğrarken, Suriye ve Mısır ile olan uzlaşma teşebbüsleri sekteye uğradı.
Peki, Türkiye’nin BAE, Suud ve İsrail ile olan ilgilerindeki olağanlaşma görüşmeleri başarılı olurken Suriye Mısır ile olağanlaşma uğraşları neden başarısız oldu?
Bu sorunun yanıtı çok merkezi bir bahse dayanmaktadır. Suriye ve Mısır ile olan bağlar konusu BAE, Suud ve İsrail ile olan bağlardan farklı olarak güçlü olan öbür hususlarla irtibatlıdır. Mısır’la alakaların olağanlaşması, Doğu Akdeniz’de güç alanındaki çekişmelerle ve Libya’daki karmaşık durumla temaslıdır.
Türkiye’nin münasebetleri olağanlaştırma listesinde en sona bıraktığı Suriye evrakı ise Türk dış siyaseti açısından bir mihenk taşı pozisyonundadır. Bu mevzu, Türkiye’nin ulusal güvenliğiyle direkt ilişkilidir.
Mısır ve Suriye ile olan olağanlaşma teşebbüslerinin başarısız olması yahut tökezlemesi, Türkiye’nin dış siyasette daha önemli dönüşümler yapması gerektiğini göstermektedir. Ayrıyeten, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin hayati çıkarları ve Doğu Akdeniz, Libya, Suriye ve Irak’a hâkim olma dileği kelam konusu olduğunda Ankara’nın katı davrandığını da ortaya koymaktadır. Bu nedenle, önümüzdeki iki ay boyunca yapılabilecek tek şey Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonuçlarını beklemek olacaktır.” (BAE El Haliç Gazetesi / Muhammed Nureddin)
‘KATAR SURİYE SİYASETİNDE NEDEN ISRARLI?’
Suriye rejiminin on yıllık bölgesel tecridinin bitmesinin yolu açılmış görünüyor. Bilhassa de Arap Dünyasındaki yüküyle bilinen Suudi Arabistan’ın Şam ile ilgilerin kesilmesine neden olan gelişmelerin gözden geçirilmesi daveti yapmasının akabinde.
Bu, başta Ankara’nın Suriye’deki rejime ait yeni durumu olmak üzere, büyük sürprizlere yol açan siyasi dönüşümlerle dolu bir periyoda denk gelmektedir. Bunun yanı sıra Kahire ve Şam’ın yakınlaşma adımları ve BAE ile Suud’un Suriye’nin Arap Birliği’ne geri dönmesi için yürüttüğü bâtın ve aleni çalışmalar da devam etmektedir.
Peki Katar neden ısrarla Esad’ın Suriye’nin başında kalacağı bir tahlili ve bu bağlamdaki bir olağanlaşmayı reddetmektedir. Mısır’da Sisi ile ortasındaki derin uyuşmazlıklara karşın yeni bir sayfa açmayı kabul ederken Esad’la birebir duruma neden yanaşmıyor?
Katar’ın Suriye’yle ilgili tavrını Suriye’de birebir tonda konuşan Amerika Birleşik Devletleri’nin tavrıyla bağdaştırabiliriz. ABD’nin NATO dışındaki en kıymetli müttefiklerinden biri olan Katar, Moskova ve Washington ortasındaki çekişmenin Suriye’de de devam ettiğini düşünüyor ve Esad idaresiyle rastgele bir yakınlaşmanın ABD ile ortasındaki stratejik iştirake bir darbe indireceği görüşünde.” (Fadel El Munasafa / Londra Merkezli El Arab Gazetesi)
‘SURİYE’DE ABD’YE KARŞI ANGAJMAN KURALLARI DEĞİŞİYOR MU?‘
Öyle görünüyor ki, Amerikan güçlerinin Suriye’nin petrol, gaz ve tahıl zengini olan doğu bölgesinde sayılı günleri kaldı. Bölgede direniş eksenine yakın kümelerin ABD güçlerine yönelik insansız hava araçları ve füzelerle yaptığı taarruzlar göz önüne alındığında, ABD’yi burada küçük düşürücü bir hezimetin beklediği görülüyor.
Amerikan kuvvetleri bunun üzerine F15 savaş uçaklarıyla karşı ataklarda bulundu ve bu ataklarda 19 kişi hayatını kaybetti. Fakat bunun üzerine Amerika’nın Deyr Ez Sıkıntı kentinin doğusundaki bir petrol bölgesindeki üssüne yönelik 10 füzeyle karşılık verildiği de gerçek.
Bize nazaran bu gelişmelerdeki tehlike, direniş ekseni savaşçılarından kaç kişinin şehit olduğu değil. Tersine füzelerin ve insansız hava araçlarının savaş meydanına girmesi ve sayıları 900’ü aşan Amerikan kuvvetlerinin güvenliğini tehdit etmesidir. 10 yıldır birinci sefer Amerikan güçlerine can kaybı verdirildi. Askerî açıdan en değerli gelişme budur.
Geçtiğimiz günlerde yaşanan bu gelişmelere bakıldığında, direniş ekseninin Suriye ve Irak sonundaki komutasında bir angajman değişikliğine gidildiği göze çarpar. Bu değişiklik, artık bölgedeki Amerikan işgaliyle bir arada yaşama ve onun akınlarına karşı koymaya çalışmak yerine direkt atak durumuna geçmesidir. Bu da daha büyük stratejik bir amaç doğrultusundadır. Bu amaç, Amerikan güçlerini bölgeden çekilmeye zorlama, ona bağlı olan Suriye Demokratik Güçleri’nin tasfiye edilmesi ve bölgenin tekrar Suriye’nin egemenliğine girmesidir.” (Abdulbari Atvan / Rai Al Youm Gazetesi)
‘TÜRKİYE SURİYE’DEN ÇEKİLME SENARYOLARI ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR’
Suriye’nin geçtiğimiz haftalarda Moskova’da Türkiye, İran ve Rusya ile dışişleri bakanları seviyesinde bir toplantı yapılmasını reddetmesine ve yapılacak rastgele bir doruğa kaide olarak başta Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi olmak üzere birtakım kurallar öne sürmesine karşın, Türkiye kelam konusu görüşmenin gerçekleştirilmesi konusunda ısrarcı davranıyor. Moskova da, şu ana kadar rastgele bir tarihin belirlemeksizin bu toplantının mühendisliğini yapıyor.
Suriyeli muhalif bölümlerin Türk kaynaklardan aktardığı bilgilere nazaran, Türkiye kelam konusu görüşmenin önümüzdeki Mayıs ayında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinden evvel gerçekleşmesi tarafındaki eforlarını sürdürmektedir. Hem de Suriye tarafının Türkiye – Suriye alakalarının Türkiye’deki seçimlerle rastgele bir halde ilişkilendirilmemesi istikametindeki ısrarına karşın.
Aynı kaynaklar, Türk yetkililerinin Türkiye’nin Suriye’deki askeri varlığı ve bunun sonlandırılması için farklı seçenekler ve bu seçeneklerin arabulucu Rusya ve İran’a sunulması üzerinde çalıştıklarını belirtiyor. Tahminen de Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun kelam konusu görüşmenin yakında yapılacağıyla ilgili konuşması bununla ilgilidir. (Alaa Halebi / Lübnan El Akhbar Gazetesi)