Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının 60. yıldönümünde Devlet Başkanı Felix Tshisekedi’ye gönderdiği kişisel mektubunda, ülkesinin soykırım geçmişi için “derin üzüntülerini” açıklayan Belçika Kralı Philippe, Kinsaşa ziyaretinde resmî özür dilemekten kaçındı.
Belçika basınında sömürge geçmişiyle hesaplaşma konusunda birçok çalışmaya destek veren Belçika Kralı’nın, bazı hukuki ve siyasi nedenlerden dolayı, resmî özür için şu an erken olduğunu düşündüğü belirtiliyor.
Kral Philippe babası 2. Albert’ten 12 yıl sonra, Kongo’yu ziyaret eden ilk Belçika hükümdarı oldu. Babası Albert, Kongo’nun 50. bağımsızlık yıldönümünde, bu ülkeye 25 yıl sonra giden ilk kral olmuştu.
Üstelik 12 yıl önceki ziyarette Kral 2. Albert konuşma yapmamış, halkla yüz yüze gelmemiş ve başkent Kinsaşa’nın dışına çıkmamıştı.
Kral Philippe bağımsızlığın 60. yıldönümü için 2020’de Kongo’ya gitmeyi planlamıştı.
Ancak Covid salgını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle ziyaretini 3 kez erteledi.
Philippe’nin, Kongo’nun bağımsızlığının 62. yılına denk gelen ziyareti, her açıdan babasının 12 yıl önceki gezisinden farklılık gösteriyor.
Özellikle Kral 2. Leopold döneminde gerçekleşen katliam ve baskılar nedeniyle 10 milyona yakın Kongolunun hayatını kaybetmesi, Belçika tarihinin en kara sayfalarından birini oluşturmaya devam ediyor.
Kral Philippe Haziran 2020’de, ülkenin 60. bağımsızlık yılı kutlamaları sırasında, ülkesinin sömürge geçmişi ile yüzleşmeyi seçmişti.
Bu nedenle Salı günü başlayan Kongo ziyaretinde, sömürge geçmişi konusunda bir adım daha ileriye gidip gitmeyeceği merak ediliyordu.
Kral Philippe’nin, Belçika’nın sömürge geçmişine ilişkin pişmanlığını ilk kez Kongo Parlamentosu’nda halka hitaben dile getirmesi tarihi açıdan önemli bir adımdı.
Ancak Kongolular açsısından bu yeterli değildi.
De Standard gazetesine göre, Philippe’nin konuşması için katılım çok fazla değildi.
Kongo Devlet Başkanı Tshisekedi konuşmasının başında alkışlanırken, Kral Philippe söz alınca bu kez çok fazla “yuh” sesi yükseldi.
Belçika Kralı sömürge rejiminin eşitsizlik, ırkçılık ve ayrımcılığa dayandığını vurgulayarak, “en derin ve samimi pişmanlığını” yineledi. Ancak, “özür” kelimesini dile getirmedi.
Yasal sonuçlar
Het Laatste Nieuws gazetesine göre, Kral Philippe’nin resmi özür açıklamasında bulunması durumunda, birçok yasal sonuç ortaya çıkacak.
Bu, yasal tazminat da dahil birçok sorumluluğu beraberinde getirecek.
Demokratik Kongo Devlet Başkanı Tshisekedi ve Belçika Kralı Philippe “Belçika ve Kralları” adlı kitabın yazarı tarihçi Mark Van den Wijngaert, De Morgen gazetesine yaptığı değerlendirmede, “Pişmanlık ifadesi, Kral Philippe’nin imajını ve ahlaki liderliğini güçlendirdi” diyor.
Van den Wijngaert’e göre, Kral Philippe, sömürge geçmişiyle kesin olarak yüzleşmek için özel bir parlamento komisyonu kurulmasını destekledi.
Bu komisyon çalışmalarını henüz tamamlamadığı için, Kral Philippe Kongo gezisinde Belçika devleti adına resmi özür dilemenin henüz erken olacağını düşündü.
Belçikalı tarihçi Van den Wijngaert, Kral Philippe’nin bu görevi parlamento ve hükümete bıraktığına işaret ederek “Sonuçta özür dilemek, kişinin neden olduğu acıyı telafi etmek istediğini ima eder ve bu da siyasi bir zorunluluktur” diyor.
Kongo uzmanı ve siyaset bilimci Nadia Nsayi de, Kral Philippe’nin iki yıl önce mektubunda vurguladığı pişmanlık ifadesini parlamento ve devlet televizyonunda dile getirmesinin sembolik ama başarılı bir adım olduğu görüşünde.
Kral Philippe ve Kraliçe Mathilde’nin Kongo ziyaretinde, sömürge döneminde yağmalanan sanat eserlerinin iadesi konusunda adım atılması da, sömürge geçmişi ile yüzleşme açısından önemli bulunuyor.
Belçika Kralı Philippe ve Başbakan Alexander De Croo, 12 yıl önceki ziyaretin aksine Kinsaşa dışında ülkenin birçok kentini dolaşıp, savaş, şiddet ve tecavüz mağduru kadınlar, çocuklar ve toplumun her kesiminden gençler ile görüşecek.
Kraliyet çifti, Bukavu’da tecavüz ve savaş mağdurlarına yönelik çabaları nedeniyle 2018 yılında Nobel Ödülü alan Dr. Denis Mugawe ile de bir araya gelecek.
Kongo’da gelecek yıl genel seçimler var. Belçika medyası, 2018 – 2019 seçimlerini şaibe iddialarının gölgesinde kazanan ve yolsuzlukla mücadele başta olmak üzere birçok konuda başarısız olmakla suçlanan devlet başkanı Tshisekedi’nin, bu ziyareti seçim propagandası için kullanabileceğine işaret ediyor.
Tshisekedi’nin iş başına gelmesi ile Belçika – Kongo ilişkileri gelişmeye başladı.
Ancak Belçikalı kamu yayıncısı VRT’ye göre, başkanlıktan 3 yıllık sürenin ardından Tshisekedi’nin karnesi pek de parlak değil.
Ücretsiz eğitim, yolsuzlukla mücadele ve doğuda daha fazla güvenlik dahil olmak üzere birçok vaatle iş başına gelen devlet başkanı, bu sözlerin pek çoğunu yerine getirmedi.
Kongo’da sosyal eşitsizlik hala çok yüksek.
Ülkenin doğusundaki sıkıyönetim, eskisinden daha fazla güvensizlik, daha fazla kurban ve daha fazla mülteci sorununa yol açarken, komşu ülke Ruanda ile yeni bir çatışmayı beraberinde getirmişti.