Milli yas ilan edilmiş olaylar nelerdir? Dünyada ve Türkiye’de ulusal yas olayları hangileridir? Detaylar yazımızda…
MİLLİ YAS NEDİR?
Ulusal yas yahut ulusal yas, bir ülkenin halkının büyük kısmı tarafından yerine getirilen yas tutma ve anma hareketlerinin gerçekleştirildiği gün.
Bu günler; o ülkeden yahut öbür bir yerden kıymetli bir kişinin yahut bireylerin mevti, cenazesi yahut bunların yıl dönümü nedeniyle hükûmetler tarafından ilan edilir. Ayrıyeten, bir ülkede gerçekleşen doğal afet, facia, kaza, savaş yahut terör saldırısı sonrasında da ulusal yas ilan edilebilir. Bayrakların yarıya indirilmesi ve hürmet duruşu yaygın olarak gerçekleştirilen bir ritüeldir.
MİLLİ YAS İLAN EDİLMİŞ OLAYLAR NELER?
Ulusal yas ilanları
Devlet yetkilileri
Mustafa Kemal Atatürk – Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve birinci cumhurbaşkanı. 10 Kasım 1938’de ölen Atatürk, her yıl 10 Kasım’da anılmaktadır.
Winston Churchill – İngiltere Başbakanı. 24 Ocak 1965’te öldü. 25-27 Ocak 1965 tarihleri ortasında Birleşik Krallık’ta resmî ulusal yas ilan edildi.
Hirohito – Japonya İmparatoru. 7 Ocak 1989’da öldü. Vefatını takip eden iki günde ve cenazesinin olduğu günde ülkesinde ulusal yas ilan edildi.
Turgut Özal – 8. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı. 17 Nisan 1993 yılında öldü. Türkiye’de 17-21 Nisan 1993 tarihleri ortasında, Mısır ve Pakistan’da ise üç gün ulusal yas ilan edildi.
İzak Rabin – 5. İsrail Başbakanı. 4 Kasım 1995’te bir suikast sonucu öldü. Bu tarih İsrail’de ulusal yas günü olarak anılmaktadır.
Diana Spencer – Galler Prensesi. 31 Ağustos 1997’de öldü. Ülkesi Birleşik Krallık’ta 6 Eylül 1997’de ulusal yas ilan edildi.
Néstor Kirchner – 51. Arjantin Devlet Lideri. 27 Ekim 2010’da öldü. Arjantin ile birlikte birçok Latin Amerika ülkesi üç günlük ulusal yas ilan etti.
Kim Jong-il – Kuzey Kore ulusal önderi. 17 Aralık 2011’de ömrünü yitirdi. Ülkesi Kuzey Kore’de 17-29 Aralık 2011’de ulusal yas ilan edildi.
Rauf Denktaş – Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı. 13 Ocak 2012’de ömrünü yitirdi. 14-17 Ocak 2012’de Türkiye’de, 14-20 Ocak 2012’de KKTC’de ulusal yas ilan edildi.
Nelson Mandela – Güney Afrika Cumhurbaşkanı. 5 Aralık 2013’te hayatını yitirdi. Ülkesinde 8-15 Aralık 2013’te ulusal yas ilan edildi.
Abdullah bin Abdülaziz el-Suud – Suudi Arabistan Hükümdarı. 23 Ocak 2015’te ömrünü yitirdi. Bahreyn’de 40 gün, Mısır’da 7 gün, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Tunus, Fas ve Lübnan’da 3 gün, Türkiye’de ise 24 Ocak 2015’te 1 günlük ulusal yas ilan edildi.
Süleyman Demirel – Türkiye Cumhurbaşkanı. 17 Haziran 2015’te hayatını yitirdi. Ülkesinde 17-19 Haziran 2015’te ulusal yas ilan edildi.
İslam Kerimov – Özbekistan Devlet Lideri. 2 Eylül 2016’da vefat etmesinin akabinde Özbekistan’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
Bhumibol Adulyadej – Tayland Hükümdarı. 13 Ekim 2016’da 88 yaşında öldü. Mevti üzerine Tayland’da bir yıl boyunca ulusal yas ilan edildi.
Halife bin Hamed es-Sani – Katar Buyruğu. 23 Ekim 2016’da vefatının akabinde ülkesi Katar’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
Fidel Castro – Küba Devlet Lideri. 25 Kasım 2016’da öldü. Vefatının akabinde Küba’da 9 gün, Cezayir’de 8 gün ve Venezuela’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
Celal Talabani – Irak Cumhurbaşkanı. 3 Ekim 2017 tarihinde öldü. Vefatının üzerine Kürdistan Bölgesel İdaresi’nde yedi, Irak genelinde ise üç gün ulusal yas ilan edildi.
Sabah el-Ahmed el-Cabir es-Sabah – Kuveyt Buyruğu. 28 Eylül 2020’de 91 yaşında hayatını kaybeden buyruk için Kuveyt’te kırk gün boyunca ulusal yas ilan edildi.
Karolos Papulias – Yunanistan Cumhurbaşkanı. 26 Aralık 2021’de 92 yaşında hayatını kaybetti. Yunanistan hükümeti tarafından üç gün ulusal yas ilan edildi.
Halife bin Zayid en-Nehyan – Birleşik Arap Emirlikleri Devlet Lideri. 13 Mayıs 2022’de 73 yaşında öldü. Nehyan için ülkesi Birleşik Arap Emirlikleri’nin yanı sıra Ürdün ve Kuveyt’te 40 gün, Suudi Arabistan, Bahreyn, Katar, Umman, Lübnan, Mısır, Moritanya, Fas, Pakistan ve Brezilya’da 3 gün, Cezayir’de 2 gün, Filistin Devleti, Hindistan ve Bangladeş’te ise 1 gün ulusal yas ilan edildi.
Dinî liderler
II. Ioannes Paulus, çoğunlukla Roma Katoliği ülkelerde yas ilan edildi.
Rahibe Teresa, Arnavutluk, Hindistan ve kimi Roma Katoliği ülkelerde yas ilan edildi.
Diğer kişiler
Daphne Caruana Galizia – Maltalı gazeteci. 16 Ekim 2017’de aracına yerleştirilen bombanın patlaması sonucu öldü. Cenaze merasiminin düzenlendiği 3 Kasım 2017 günü Malta hükûmeti tarafından ulusal yas ilan edildi.
Kasım Süleymani – İranlı general ve Kudüs Gücü kumandanı. 3 Ocak 2020’de Amerika Birleşik Devletleri lideri Donald Trump’ın buyruğuyla Irak’ın başşehri Bağdat’ta uğradığı suikast sonucu öldürüldü. Ülkesi İran’ın yanı sıra Irak’ta üç gün ulusal yas ilan edildi.
Mikis Theodorakis – Yunan bestekar, siyasetçi ve aktivist. 2 Eylül 2021’de 96 yaşında hayatını kaybeden Theodorakis için ülkesi Yunanistan’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
Pelé – Brezilyalı futbolcu. 29 Aralık 2022’de kolon kanseri nedeniyle 82 yaşında hayatını kaybetti. Ülkesi Brezilya’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
Trajediler
11 Eylül hücumları kurbanları için Amerika Birleşik Devletleri, İsrail, Kanada, Fransa, Hırvatistan, Güney Kore, Japonya, Çin, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Romanya, Arnavutluk, Vietnam, Birleşik Krallık ve İrlanda’da ulusal yas ilan edildi.
2009 L’Aquila zelzelesi kurbanları için 10 Nisan 2009’da İtalya’da bir günlük yas ilan edildi ve bayraklar yarıya indirildi.
2010 Polonya Hava Kuvvetleri Tu-154 kazası kurbanları için Polonya, Brezilya, Kanada, İspanya, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Gürcistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Moldova, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna’da yas ilan edildi.
2011 Norveç akınları kurbanları için 24 Temmuz 2011’de Danimarka, Finlandiya, İsveç, İzlanda ve Norveç’te ulusal yas ilan edildi.
2014 Soma Faciası kurbanları için Türkiye’de 13-15 Mayıs, KKTC’de 15-16 Mayıs ve Pakistan’da 15 Mayıs tarihlerinde ulusal yas ilan edildi.
2014 Güneydoğu Avrupa sel felaketi kurbanları için Sırbistan’da 21-23 Mayıs ve Bosna-Hersek’te 20 Mayıs tarihlerinde ulusal yas ilan edildi.
2014 İsrail-Gazze çatışması’nın Filistinli kurbanları için Filistin’de 21-23, Türkiye’de 22-24, KKTC’de 22-24 ve Pakistan’da 24 Temmuz 2014 tarihlerinde ulusal yas ilan edildi ve tüm bayraklar yarıya indirildi.
MH 17 sefer sayılı uçak kazası kurbanları için Hollanda’da 23 Temmuz 2014’te ulusal yas ilan edildi.
AH 5017 sefer sayılı uçak kazası kurbanları için Fransa’da 28-30 Temmuz 2014’te ulusal yas ilan edildi.
2014 Peşaver okul saldırısı kurbanları için Pakistan’da 3 gün, Türkiye’de 17 Aralık tarihinde ulusal yas ilan edildi.
Charlie Hebdo saldırısı kurbanları için Fransa’da 3 gün yas ilan edildi.
2015 Hac izdihamı’nda hayatını kaybeden İranlı hacılar için İran İslam Cumhuriyeti tarafından üç gün ulusal yas ilan edildi.
2015 Ankara akını’nın akabinde Türkiye’de 10-12 ve KKTC’de 11-13 Ekim 2015 tarihlerinde ulusal yas ilan edildi.
2016 Brüksel saldırıları’nın akabinde Belçika tarafından üç gün ulusal yas ilan edildi.
2016 Atatürk Havalimanı atağı’nda hayatını kaybeden beşerler için 29 Haziran 2016 tarihinde Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bir günlük ulusal yas ilan edildi.
2016 Birçok saldırısı sonrasında Fransa hükûmeti tarafından üç gün ulusal yas ilan edildi.
2016 Üsküp sel felaketi sonrasında Makedonya hükûmeti tarafından bir günlük ulusal yas ilan edildi.
2016 Orta İtalya depremi’nde hayatını kaybeden kurbanlar için 27 Ağustos 2016’da bir günlük ulusal yas ilan edildi.
LaMia Airlines’ın 2933 sefer sayılı uçak kazası’nda hayatını kaybedenler için Brezilya’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
2016 Beşiktaş saldırıları’nda hayatını kaybedenler için 11 Aralık 2016’da Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bir günlük ulusal yas ilan edildi.
2016 Berlin atağı’nda hayatını kaybeden kurbanlar için 20 Aralık 2016’da Almanya’da bir günlük ulusal yas ilan edildi.
2016 Rusya Savunma Bakanlığı Tu-154 kazası’nda hayatını yitiren kurbanlar nedeniyle 26 Aralık 2016’da Rusya’da bir günlük ulusal yas ilan edildi.
2017 Mogadişu saldırısı sonucu 512 kişi hayatını kaybetti, 316 kişi ise yaralandı. Atak nedeniyle ülkede üç günlük ulusal yas ilan edildi.
2017 Kirmanşah depremi’nde 540 kişi öldü, 8000’den fazla kişi yaralandı. Zelzelede ömrünü yitirenler için İran’ın Kirmanşah Eyaleti’nde üç gün, ülke genelinde ise 14 Kasım 2017 tarihinde bir gün ulusal yas ilan edildi.
2017 Sina cami hücumunda ölenler için Mısır’da üç gün, Türkiye’de 27 Kasım’da bir gün ulusal yas ilan edildi.
2018 Gazze hudut protestolarında ölenler için Türkiye’de 15-17 Mayıs tarihlerinde üç günlük ulusal yas ilan edildi.
Attika orman yangınları’nda hayatını kaybedenler için Yunanistan’da üç gün ulusal yas ilan edildi.
2020 Beyrut patlaması’nın akabinde Lübnan hükûmeti tarafından 5 Ağustos 2020’de ülke genelinde ulusal yas ilan edildi.
2020 Dağlık Karabağ Savaşı’nda Ermeni kurbanlar için Ermenistan’da 19 Aralık 2020’den itibaren başlayarak üç gün ulusal yas ilan edildi.
2023 Gaziantep-Kahramanmaraş sarsıntılarının akabinde Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’ta 6-12 Şubat tarihleri ortasında, Kosova’da ise 8 Şubat günü ulusal yas ilan edildi.