9 bin yıllık Çatalhöyük Neolitik Kenti’nde höyüğün doğu eteğinde çalışmalarını sürdüren hafriyat grubu, yaklaşık 30 metrekarelik özel bir dini yapıya ulaştı.
Kazı Heyeti Lideri, Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Umut Türkcan, geçen yıl kuzey höyükte yeni bir mahalle ve sokak bulunduğunu, bu alanda kazıların devam ettiğini hatırlattı. Polonya’daki Poznan Üniversitesi Prehistorya Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Arkadiusz Marciniak’ın 2018’de güney höyüğün doğu alanında çalışmalara başladığını, Çatalhöyük’ün son periyotlarından izler barındıran alanın bu yıl bir sürpriz verdiğini söyledi.
Türkcan, 1960’larda birinci periyot kazılan 150 yapıdan 48’inin “shrine” ismi verilen kült yahut inanç yapıları olduğunu belirterek, “1960’lardan beri 2008’e kadar bu yapılardan rastgele birini görmemiştik. 2008’de kuzey alanda ‘Bina 77’ vardı. Yaklaşık 30 metrekare olan bir yapının içinde duvar fotoğrafları, kabartmalar vardı ve o yapının özel olarak örtüldüğünü biliyoruz. Boğa başları ve sunaklar vardı. Bu alanı artık özel tekniklerle muhafaza altına alıyoruz. Önümüzdeki sene bunu daha ayrıntılı inceleyeceğiz” dedi.
İBADET GELENEĞİNİN DEVAMINI GÖSTERİYOR
Son bulunan tapınağın Çatalhöyük’te ibadet geleneğinin devamını göstermesi açısından kıymetli olduğunu vurgulayan Türkcan, tapınakta bir sunak alanı, boğa başlarıyla süslenmiş sekiler, emekleyerek geçilen dar özel girişler, duvar fotoğrafları ve kabartmalar bulunduğunu lisana getirdi.
Türkcan, bölge terk edilirken alanın Çatalhöyüklüler tarafından doldurulduğu için epeyce sağlam olduğuna dikkati çekerek, “Çatalhöyük’te hafriyatlar iki farklı alanda yapılıyor. Çatalhöyük’te çözülmemiş bir grup sorular var. Niçin kuzeyde, yeni bir yerleşime gereksinim duymuşlar ve niçin terk etmişler, Bunu anlamaya çalışıyoruz. Sokaksızlık olgusu vardı, geçen sene bir sokak bulduk. Bu 14 hektarlık alandaki yerleşmenin en geniş vakitte 7 bin kişiyi aşan bir yerleşme olduğunu düşünüyoruz. 61 yıldır yüzde 6 ila 10’unun kazıldığını düşünürsek çıkan mezar sayısı 830. Bunu 9-10 ile çarparsak sayı çıkacak gibi” diye konuştu.
ALAN BÜSBÜTÜN RİTÜELLER İÇİN YAPILMIŞ
Alandaki hafriyatları gerçekleştiren Prof. Dr. Arkadiusz Marciniak da Çatalhöyük’te yüzeyin 5-10 santimetre sıyrıldığında altındaki yapıların planlarını verebildiğini, 2018’de alanda yaptığı sıyırmayla yapılar hakkında fikir sahibi olduğunu söyledi.
Alanda bu türlü bir yapının olabileceğini daima düşündüğünü anlatan Marciniak, şöyle devam etti:
“Bu yapı daha evvelki periyotlarda tapınak olarak isimlendirilen yapıların bir gibisi lakin daha geç periyoda ilişkin. Yerleşmenin terk edilme basamağındaki bir evrede bulunması çok değerli. Bu yapıyı konut olarak kullanılan yapılardan ayıran özellik, içinde mesken kullanımıyla ilgili rastgele bir öge olmaması. Yalnızca ocak var. Ocakların pozisyonları da farklı bir yerde. Şu gördüğünüz kare dikmeler, boğa başlarının sergilendiği bir sunak alanı üzere görünüyor. Ortada yükseltilmiş bir ateş yeri var. İki tarafta çömelerek geçilen girişi olması da dikkat cazibeli. Bu alanın büsbütün ritüeller için yapılmış özel bir yapı olduğunu anlıyoruz. Çok titiz davranıyoruz. Bu çeşit yapılarda büyük panolar, fotoğraflar geliyor.”
Marciniak, bu yapıda birbirini takip eden en az üç evre olduğunu bildiklerini aktararak, “Henüz radyokarbon tarihlendirmelerimiz yok. İzafî bir tarihlendirme yaptığımızda, buradan çıkan gerece nazaran yapı, Çatalhöyük’ün geç periyotlarına ilişkin. 8 bin 200 yıllık bir inanç yapısı. Unutmamalıyız ki Çatalhöyük 1200 seneye dayanan bir yerleşme. Erken, orta ve geç evreleri olan uzun bir sürece sahip dünyadaki ender bir yerleşme” tabirlerini kullandı.