Haber7 / Fuat Öner
Türkiye son periyotta yatırım, üretim, istihdam ve ihracat odaklı büyüme stratejisiyle ekonomide değerli bir makas değişikliği gerçekleştirdi. Bununla birlikte Merkez Bankası büyüme ve yatırımlara takviye için faiz oranlarında önemli bir düşüş gerçekleştirdi.
FAİZ ARTIŞLARI ENFLASYONA DEVA OLMADI
Koronavirüs salgını ve Rusya-Ukrayna savaşı sonrası tüm dünyada baş gösteren yüksek enflasyonlar ülke ekonomilerini sarsarken; ABD ve Avrupa başta olmak üzere birçok ülke faiz artışlarına gitti.
Ancak ABD, İngiltere ve AB Merkez Bankaları üzere dünyanın en güçlü bankaları, tarihin en yüksek faiz artışlarına giderken öteki bir yandan da bu ülkeler son 50-60 yılın en yüksek enflasyonlarıyla karşı karşıya geldi. Elhasıl, faiz artışları enflasyonlarda yükselişi durdurmak için beklenen etkiyi bir türlü yaratmadı.
BOL KESEDEN FAİZ RESESYONU TETİKLEDİ
Şimdi ise peş peşe gelen yüklü faiz artışları sonrası tehlike çanları çalmaya başladı: RESESYON!
Bu tehlikeyi gören uzmanlardan ve kuruluşlardan ise davetler da beraberinde geldi.
Avrupa Merkez Bankası İdare Kurulu üyesi ve İtalya Merkez Bankası Lideri Ignazio Visco, ECB`nin çok agresif bir halde faiz artırımlarının resesyon riskini yükselttiğini söylerken, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) raporunda, resesyon yaratmadan daha yüksek faiz oranlarıyla fiyatları aşağı çekebilmeye dair rastgele bir fikrin “ihtiyatsız bir kumar” dedi. Hatta Elon Musk bile Fed’e faiz artışlarını durdurması daveti yaptı.
ERDOĞAN: EN BÜYÜK DÜŞMAN FAİZDİR
Türkiye ise bu süreçte faiz indirimlerine giderek, üretim, ihracat ve büyümeye odaklandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yıl sonunda faizlerin tek haneye inmesi gerektiğini vurgulayarak “Uluslararası kuruluşların arkası arkasına Türkiye’de uygulanan iktisat programını teyit eden, yalnızca faiz yükseltmeyle sıkıntıları çözme üzerine şurası sistemi eleştiren açıklamalar geliyor” dedi.
Peki Türkiye’nin uyguladığı bu siyasetinin gerisinde ne yatıyor, faiz indirimlerinin enflasyonu düşürme nasıl olacak? Türkiye’nin uyguladığı bu büyüme odaklı stratejiyi Harran Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Bardakçı (TESPAM Hazar coğrafyası uzmanı) ile konuştuk.
İşte Bardakçı’nın o açıklamaları;
FAİZ ARTIŞI EKONOMİYİ DÜZELTİR DİYE BİR ŞEY YOK
Öncelikle şunu söz etmem gerekiyor; faiz artışı konusunu hem ekonomistler hem de politikler ortasında çok tartışılan hususlardan bir tanesi. Fakat göz arkası edilen çok kıymetli bir nokta var. İktisat, tek bir değişkene bağlı değildir, birçok farkı değişken iktisada taraf verir. Bundan ötürü, “faiz artırırsak döviz düşer, iktisat düzelir” biçiminde bir bakış açısı çok düz bir telaffuz, bunun işe yarayacağının bir garantisi yok. Hükümetin içerisindeki çok uygun ekonomistlerin olduğunun bilinmesi kimi şeylerin daha âlâ anlaşılmasını sağlayacaktır.
FAİZ ARTIŞI SÜREKSİZ BİR ÇÖZÜM
Faiz artışı kısa vadede dövizde bir ölçü geri çekilmeye sebep olabilir fakat muhakkak uzun vadede işe fayda bir prosedür değildir. Bende hükümetin bu türlü düşündüğü için faizleri düşürme yoluna başvurduğunu düşünüyorum. Zira siz faizleri yükselttiğiniz vakit, yalnızca dövizi kısa vadede düşürmekle yetinmiş olursunuz. Aslında yatırımcınızı ucuz bir krediye ulaşmaktan mahrum bırakmış olursunuz ve Türkiye üzere gelişmekte olan ve rastgele bir büyük yeraltı kaynağına sahip olmayan ülkeler üretimlerini mümkün olduğunca yüksek düzeyde tutarak mümkün olduğunda fazla ihracat yapma isteği hissederler. Bu türlü ülkelerde yüksek faiz, ülkelerin büyümesini düşüren ve hatta resesyon riskini ortaya çıkaran bir sonuç oluşturur.
YÜKSEK FAİZ EKONOMİLERİ KÜÇÜLTÜR
Son periyotta bilhassa Avrupa’nın da bu fikre yanaştığını görüyoruz. Geçtiğimiz günlerde İtalya Merkez Bankası Lideri bu mevzuda bir açıklama yaptı. Devlet liderlerinin faiz artırımlarına sıcak bakmamaları gerektiğini söyledi. Bu açıklamanın gerisindeki neden ise çok net; Devlet liderlerinin bir kısmı faizi artırarak enflasyonu düşürebileceklerini düşünüyor, lakin bunun kısa vadeli bir tesir yaratacağını öngörmüyor. Ortaya çıkacak bu kısa vadeli tesir uzun vadede ülke ekonomilerinin küçülmesine, işsizliğin artmasına ve olması gerekenden yüksek enflasyona sebep olabilir.
FAİZ İNDİRİMİNİN TESİRİNİ UZUN VADEDE GÖRÜRSÜNÜZ
Bir ülke büyümeyi, yatırımları artırmayı ve işsizliğin önüne geçmeyi düşünüyorsa faizin düşürülmesinin olumlu tesirlerinin olacağını düşünüyorum.
Faiz indirimleri hakikat vakitte ve gerçek halde kullanılması da ülkelerinin ekonomilerine olumlu tesirleri olur. Şunu bilmemiz lazım, faiz indirimlerinin tesirleri uzun vadede ortaya çıkar. Faiz indirimlerini eleştiren insanların bunu uygun bilmeleri gerekiyor. Siz faizi düşürdüğünüzde, bunun yatırıma, istihdama dönüşmesi ve enflasyonu düşürmesi uzun vadede sonuçlanacak bir şey. Tesirlerini kısa vadede göremesek de uzun vadede olumlu yansımalarının olacağı öngörebiliriz.
AB’DEKİ RESESYON TÜRKİYE’Yİ NASIL ETİLER?
“TÜRKİYE FAİZLERİ YÜKSELTMEYEREK HAZIRLIK YAPIYOR”
Bizim en fazla ihracat yaptığımız ülkelerin başında Avrupa geliyor. Tıpkı vakitte en çok ekonomik, iktisadi ve politik olarak da etkileşimde olduğumuz ülkeler. Kesinlikle Avrupa’da ortaya çıkacak bir resesyon riski bizi de etkileyecektir. Buna hazır olmamız gereken bir süreç var, ben bilhassa Türkiye’nin buna hazırlık yaptığını düşünüyorum. Türkiye faizleri yükseltmeyerek aslında bunun hazırlığını kanaatindeyim. Bilhassa pandemiden sonra ülkelerde önemli bir ekonomik daralma meydana geldi. Şuan ülkelerin faiz artıralım mı artırmayalım mı sorusunun odağındaki temel sorun bu. Bu küçülme 2023’te de devam edecek. Dünyada durum böyleyken bizim bu sürece hazırlıklı olmamız lazım. Bu riski yaşan ülkeler kendi önlemlerini alıyor…
YÜKSEK FAİZ BU İŞİN RUHUNA AYKIRI
İtalya Merkez Bankası Lideri, BM ve Elon Musk’dan gelen faiz açıklamalarının altındaki şey de bu. Son periyotta ülkelerde ‘faiz artıralım, faizi artırırsak ekonomiyi kesin düzeltiriz’ algısı oluşmaya başlamıştı. İşte gelen bu açıklamalar bu sözleri kırmaya yönelikti. Yatırım yapan beşerler faiz artışı hiçbir vakit sıcak bakmazlar, bakmaları da yanlışsız değil, bu işin ruhuna karşıt.
FAİZDEN UZAKLAŞIP BÜYÜME VE YATIRIMA ODAKLANILMALI
Çünkü, faiz artışının birinci tesiri olarak yatırımlarınız azalmaya başlar, Bunu hiçbir işadamı, yatırımcı istemez. Bu devletler içinde faydalı değil, devleti bu faiz konusundan uzaklaşıp, yatırım ve büyüme yönelmeli. Devletler finanstan para kazanmaya başlayınca, faiz konusu farklı bir boyut kazandı. Lakin bu bizim için geçerli değil, biz her ne kadar kısa vadede finansla ile büyüyen bir ülke olsak da uzun vadede bunun bir formda dışına çıkarak üretimi teşvik edecek ve ihracatı artıracak bir yol ve prosedür geliştirmeliyiz. Ve bu yol ve tekniğin içinde faiz artışının olduğunu düşünmüyorum.
MERKEZ BANKASI’NIN FAİZ İNDİRİMİ DEVAM EDER Mİ?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın son devirdeki siyasetlerinden yola çıkarak, bir faiz artışının gelmeyeceğini söyleyebiliriz. Fakat faiz indirimi noktasında dünya iktisadında gidişata nazaran karar verileceğini düşünüyorum. Yaklaşan bir seçim süreci var, bu türlü bir süreçte Merkez Bankası’nın yatay seyirde gideceği, faiz indirimi olursa da düşük bazsa olacağını bekliyorum.