Çoğumuzun malumu yazılı olmayan kurallardan biridir: “Eğer biri size her şeyin yolunda olduğunu ve endişelenmenize gerek olmadığını söylüyorsa, tam zıddının yanlışsız olduğundan kuşku duyabilirsiniz.”
ABD’de üç bankanın arka arda batışının akabinde (birazdan detaylarını anlatmaya çalışacağım) Hazine Bakanı Janet Yellen, ülkenin bankacılık sisteminin sağlam kalmaya devam ettiğini, atılan adımların, mevduat sahiplerinin tasarruflarının inançta kalmasını sağlama kararlığını gösterdiğini, hükümetin bankacılık sistemine olan itimadı güçlendirmek için “kararlı ve güçlü” adımlar attığını söyledi.
ABD Lideri Joe Biden, tüm hesapların devlet tarafından garanti altına alındığını açıkladı. Almanya Başbakanı Olaf Scholtz, “Avrupa’da finansal kriz riski yok. Durumu yakından takip ediyor ve süratle aksiyona geçiyoruz. Mevduatların korunması için mümkün olan en uygun yol izleniyor. Tasayı gerektirecek bir durum yok” dedi.
Ancak ne mevduat sahipleri ne de Wall Street pek o denli düşünmüyordu.
BANKACILIK PANİĞİ AVRUPA’YA DA SIÇRADI, CREDIT SUISSE TÖKEZLEDİ
Silvergate Capital ve Signature Bank, daha çok kripto para piyasasında yaşanan düşüşlerden etkilenerek iflas ettiğini açıklayan iki küçük bankaydı. 10 Mart Cuma günü ise 2008’deki global finansal krizden sonra en büyük banka iflaslarından biri yaşandı.
ABD’nin 16’ıncı büyük bankası olan Silicon Valley Bank (SVB) panik halinde mevduatlarını çeken müşterilerinin taleplerini yerine getiremeyince iflasını açıkladı. ABD’li yasal kurumlar denetimi alarak bankaya müdahale etti. Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC) mevduatları garanti altına alarak, parasını çekmek isteyenlerin taleplerini karşıladı.
Ne yazık ki panik burada bitmedi. Avrupa’ya da sıçradı.
BU SEFER FIRST REPUBLIC BANK HEDEFTEYDİ, BÜYÜKLER KURTARDI
Daha değerlisi, 16 Mart günü sıkıntı durumdaki bir banka daha; First Republic Bank müşterilerin panik halinde mevduatlarını çekmeye başlaması üzerine iflasın eşiğine geldi. Büyük bankaların 30 milyar dolar nakit enjekte etmesi üzerine biraz nefes alabildi.
Avrupa’da ise İsviçre’nin ikinci büyük bankası Credit Suisse’in payları yüzde 30 inişe geçti. Panik devam ederken İsviçre Merkez Bankası, güç durumdaki bankaya 54 milyar dolar enjekte etti. Bu bankayı ülkenin en büyük bankası UBS satın almak üzere… Hafta sonu tüm iktisat dünyası bu husustaki görüşmeleri takip etti. Şayet satın alma olumlu sonuçlanmazsa, bu hafta çok sıkıntı geçebilir.
GEÇEN HAFTA BORSALAR ALARM VERDİ, BANKA PAYLARI ÇÖKTÜ
Borsalar en makûs haftalarından birini geçirdi, banka payları adeta çöktü. Cuma günü Dow Jones yüzde 1.2, S&P 500 yüzde 1.1 geriledi.
Nakit enjeksiyonu paniklemiş yatırımcıları sakinleştiremedi; First Republic Bank payları haftalık yüzde 70, yalnızca Cuma günü yüzde 33 kıymet yitirdi.
Sadece ABD’de değil; Britanya’da FTSE 100 endeksi 11 ayın en düşüğüne inerken, İspanya’da IBEX 35 endeksi haftalık yüzde 6.1, Fransa’da CAC 40 yüzde 4.1 geriledi.
Avrupa’da 600 payın ortalamasından oluşan büyük endeks European Stoxx hafta içinde yüzde 3.9, bankacılık endeksi yüzde 11.5 kıymet yitirdi.
JPMorgan, Citigroup ve Wells Fargo üzere ABD’nin en büyükleri ile Deutsche Bank, Commerzbank, Santander, Unicredit, HSBC, Barclays üzere Avrupa’nın en büyük bankalarının payları yüzde 3-4 düzeyinde geriledi.
Böyle vakitlerin inançlı sığınağı altında fiyatlar ons başına 1.960 dolar ile 11 ayın en yükseğine çıktı, geçen hafta yüzde 5 paha kazandı.
BANKACILIK SİSTEMİNE NAKİT ENJEKSİYONU İLE PANSUMAN…
Küresel bankacılık sistemine bir hafta içinde yapılan nakit takviyeleri 300 milyar doları geçti. Merkez Bankası (FED) batık üç bankadaki tüm mevduatları garanti altına aldı, 140 milyar dolarlık nakit pompaladı. Ayrıyeten, muhtaçlık duyan öbür bankaları da 153 milyar dolarlık nakitle besledi. Hala büyük bir tedirginlik var. Bu hafta neler olacak? Kestirim etmek ziyadesiyle güç…
Moody’s, ABD bankacılık kesimindeki operasyonel ortamın süratle bozulması nedeniyle bankaların görünümünü durağandan negatife çevirdi.
BANKACILIK KRİZİNDE RİSKLER NİÇİN ARTTI?
Peki, bankalar niçin battı ve bankacılık krizinde riskler niçin arttı?
40 yıllık mazisi olan SVB teknoloji ve sıhhat bölümündeki start-uplara verdiği kredilerle biliniyor ve 2022 sonunda 209 milyar dolar etkin varlığa sahipti. Daha çok kripto müşterileri ağır ve kripto paralar konusunda tesirli bir banka olan Signature Bank’ın da varlıkları 110.4 milyar dolar, toplam mevduatı ise 88.6 milyar dolardı.
Banka batışlarının temel nedeni, yeni yasal düzenlemelerle finansal denetim düzeneklerinin gevşetilmesi diyebiliriz. Bankaları iflasa götüren olay ise, FED’in enflasyonla gayret gayesiyle gösterge faiz oranını 11 ay içinde yüzde 0.25-0.50 düzeyinden yüzde 4.5-4.75’e çıkarması oldu.
FED’İN FAİZ ARTIRIMLARI BANKACILIK KESİMİNİ NASIL ETKİLEDİ?
Bu bankacılık sisteminde şöyle bir tesir yarattı: Faiz artırımlarıyla birlikte bankaların elinde tuttukları yahut yeni aldıkları uzun vadeli ABD Hazine tahvillerinin faizleri de arttı. Tahvillerin faizi yükselirken, fiyatı düştü.
Eğer bankalar ellerindeki yüksek faizli tahvil yahut bonoları satmazlarsa karlı durumdalar. Fakat, şayet sıkışıp kaynak arayışında tahvil satmaya kalkarlarsa düşük fiyattan gideceği için büyük ziyanlar kelam konusu…
SVB olayında motamot bu türlü oldu. Bankanın durumunun âlâ olmadığını düşünen çok sayıda risk sermayesi firması Şubat sonundan itibaren mevduatlarını çekmeye başladı, hissedarlar da paylarını sattı. Bankanın büyük nakit açığı oluştu. Bir bankanın karşılaşabileceği en makus senaryoyu yaşayan SVB, aniden ve yüksek ölçüdeki nakit çekilişini karşılamak için elindeki devlet tahvillerini satmak istedi. Fakat tahvillerin fiyatının düşük olması bankanın durumunu daha da kötüleştirdi ve iflastan kurtulamadı.
Tabii şunu da söylemek lazım; FED bilhassa koronavirüs salgını periyodunda finansal sisteme dayanılmaz para enjekte etti. Bu meblağ 4 trilyon doları buldu. Borsalar yükseldi, en zenginler servetine servet kattı. Bankalar da yüklü olarak devlet tahvillerine yatırım yaptı,
ABD bankacılık dalının şu anda en büyük sorunu bu… Yükselen Hazine tahvil faizi nedeniyle 23 trilyon dolar büyüklüğündeki dalın, kâğıt üzerinde (gerçekleşmemiş) 620 milyar dolar tahvil ziyanı var. Bankalar sıkıntı durumda kalıp, tahvilleri satmak zorunda kalmazsa bir sorun yok. Ancak ya?…
KÜRESEL FİNANSI ŞOK EDEN ÇOK SICAK HAFTANIN ÖYKÜSÜ
Şimdi biraz başa saralım, Mart başından beri yaşananları, paniğin nedenlerini ve herkese “yeni bir finansal krizin ayak sesleri mi?” dedirten gelişmeleri inceleyelim.
8 Mart’ta kripto para ünitesi odaklı bir banka olan Silvergate Capital, faaliyetlerini durduracağını ve varlıklarını tasfiye edeceğini duyurdu. İki milyar dolar sermayeye gereksinimi olduğunu açıkladığında yatırımcılar bir bankacılık krizi konusunda endişelendi. Banka, tahvil portföyünü 1.8 milyar dolar ziyanla satmak zorunda kaldı.
Silicon Valley Bank’ın CEO’su Greg Becker, Şubat ayında kestirim edilenden daha düşük mevduat geldiğini bildirdi, kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, bankanın notunu düşürdü ve görünümünü negatife indirdi.
9 Mart’ta SVB’den mevduat çekilişleri hızlandı. Becker, risk sermayesi şirketlerini sakin olmaya çağırdı. Yatırımcılar ortasında toplumsal medyada panik yayıldı. Payları yüzde 60 düştü.
SILICON VALLEY BANK 10 MART’TA İFLAS ETTİ
SVB 10 Mart’ta iflas etti. Bankaya alıcı çıkmadı. Ülkenin en büyük 16’ıncı büyük bankası, Federal Mevduat Sigorta Şirketi’nin oldu. 175 milyar dolarlık müşteri mevduatını denetimi altına aldı.
Şok, bankacılık bölümünü vurdu ve First Republic Bank, Signature Bank ve Western Alliance başta olmak üzere banka paylarında satışlar başladı.
Hazine Bakanı Janet L. Yellen, yatırımcılara bankacılık sisteminin dirençli olduğu konusunda teminat verdi.
Büyük ölçüde emlak şirketlerine ve hukuk firmalarına borç veren 24 yaşındaki, New York merkezli bir kurum olan Signature Bank’ta da, bir ölçü mevduatın çıkışı yaşandı.
12 Mart’ta FDIC kasvetin yayılmasını önlemek için Signature Bank’a el koydu. 40 şubesi bulunan banka, bilhassa SVB’tan kaynaklanan paniğin kurbanı oldu.
FED, FDIC ve Hazine Bakanlığı ortaklaşa açıklamasında, “mudilerin 13 Mart Pazartesi gününden itibaren paralarının tamamına erişebileceklerini” ve her iki bankanın da başarısızlığından kaynaklanan hiçbir zararın “vergi mükellefi tarafından karşılanmayacağını” duyurdu.
FDIC, sonuçları global iktisada yansıyacak önemli bir finansal krizi ve fecî sonuçlarını önlemek için hükümetin sigortasız mevduat sahiplerine geri ödeme yapmasına müsaade veren bir “sistemik risk istisnasına” başvurdu. FED, gereken bankalara ek fon sağlamak ve “tüm mudilerinin gereksinimlerini karşılayabilmelerini” sağlamak için Hazine’nin onayıyla bir acil kredi programı oluşturacağını duyurdu.
BIDEN: BANKACILIK SİSTEMİ İNANÇLI, KİMSE KURTARMA İÇİN ÖDEME YAPMAYACAK
13 Mart’ta Lider Biden, bir konuşmasında ABD bankacılık sisteminin inançlı olduğunu söyledi ve vergi mükelleflerinin rastgele bir kurtarma için ödeme yapmayacağını belirtti.
ABD’deki küçük, bölgesel banka payları keskin biçimde düştü, First Republic yüzde 60 düşüşle en makûs darbeyi aldı. HSBC, Silicon Valley Bank’ın İngiltere’deki yan kuruluşunu satın alacağını açıkladı.
14 Mart’ta banka payları kayıplarının bir kısmını geri aldı. SVB’ın çöküşüyle ilgili soruşturma başlatıldı.
15 Mart’ta İsviçreli Credit Suisse’in payları yüzde 24 düştü. 16 Mart’ta First Republic Bank, ortalarında JPMorgan Chase, Wells Fargo, Bank of America ve Citigroup’un da (aktifleri bakımından ABD’nin en büyük 4 bankası olan bu dörtlü beşer milyar dolar verdi) bulunduğu ülkenin en büyük 11 bankasından 30 milyar dolar mevduat dayanağı aldı.
Credit Suisse, İsviçre Merkez Bankası’ndan 54 milyar dolar borç alacağını açıkladı. Janet Yellen, Senato Finans Komitesi’ne hitaben konuşmasında halka Amerikan bankalarının “sağlam” olduğu konusunda teminat vurgusu yaptı.
ECB KAOTİK ORTAMA RAĞMAN YARIM PUAN FAİZ ARTIRDI
Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise belirsizlik ortamında, enflasyonla gayret emeliyle siyaset faizini yarım puan arttırdı.
17 Mart Cuma günü, yatırımcılar hala ikna olmadığını gösterdi. Wall Street’te Dow Jones 400 puandan fazla düştü, banka payları taban yaptı. PacWest Bancorp yüzde 13.1, Western Alliance yüzde 16.9 paha yitirdi. İki banka hafta içinde yüzde 60 düştü.
İsviçre’de Credit Suisse’e UBS talip oldu. Credit Suisse’ten mevduat çekilişleri bir haftada 10.8 milyar dolara dayandı. ABD’de First Republic daha çok nakit arayışına girdi.
22 MART’TA FED’İN FAİZ KARARI MERAKLA BEKLENİYOR
Şimdilik, FED ve FDIC üzere kurumlar hakikat adımlar atarak panik havasının önüne geçmeye çalışıyorlar. Bankalarda mevduatı olanlar limite bakılmaksızın kurtarıldı. Muhtemel mevduat çekilişi ile güç duruma düşebilecek bankalara ellerindeki tahvil ve bonoları teminat gösterip borç alabilmelerini sağlayacak bir fon oluşturuldu.
Ancak 21-22 Mart’ta çok değerli bir FED toplantısı var. FED’in faiz artırımı yapıp yapmayacağı tedirginlikle izlenecek. Daha evvelki beklenti yarım puanlık bir artıştı. Çarşamba günü ABD’de Şubat ayında enflasyonun yüzde 6’ya gerilediği (Ocak ayı yüzde 6.4’tü) açıklandı. Bu FED’in sert faiz artışı yapmayacağına dair rahat bir nefes alınmasını sağladı.
Şimdi ise 0.25 puanlık bir artış (gösterge faiz yüzde 4.75-5.00 olacak) bekleniyor. Kimi yorumcular, FED’in bu toplantıda “pas geçebileceğini” varsayım ediyor.
Haziran ayından itibaren ise faiz indirimleri ve 2023 sonunda faizlerin yüzde 4’e, 2024 sonunda ise yüzde 3’ün altına düşmesi bekleniyor. Finans dalı daha fazla faiz artırımının yükselecek tahvil faizleri nedeniyle bankaları düzgünce sıkıntı duruma sokacağından telaş ediyor.
SONA GELİNMEDİ, KRİTİK BİR HAFTA VAR
Bankacılık krizi ve panik havası sona ermiş değil. Anlayacağınız üzere, bu hafta çok kritik. Hükümetlerin ve kurumların atacağı adımlar çok önemli… FED’in faiz konusunda vereceği karar da…
En değerlisi, gelişmiş ülkelerde banka mevduat sahiplerinin ne yapacağı? Ani ve ağır bir mevduat çekilişi krizi daha da derinleştirecek.
Wall Street’te bilhassa bankacılık paylarında panik satışların devam edip etmeyeceği de bir öteki gösterge olacak. Yatırımcılar, bankacılık paylarından çıkıp teknoloji paylarını satın alıyorlar.
Ancak, banka paylarında ve tahvil getirilerinde devam eden dalgalanmanın gösterdiği üzere, yatırımcılar daha fazla hasarın ortaya çıkma potansiyeli konusunda gergin durumda.
DURGUNLUK İHTİMALİ BİR DEFA DAHA GÜÇLENDİ
Piyasanın yüksek faiz oranlarına hassas başka noktalarına da dikkat çekiliyor. Bankacılık kesimindeki sancı, borç verenleri yeni yatırımlardan çekilmeye sevk edebilir ve şirketler sorun yaşamaya başlarsa nakit kaynağına erişim sıkılaşabilir. Bunlar büyüme üzerinde baskı oluşturabilecek kısıtlamalar.
Sözün özü; sakinlik ihtimali bir sefer daha güçlendi zira artık borçlanmak daha güç olacak. Petrol fiyatlarında yaşanan düşüş de (geçen hafta Batı Teksas petrolünün varili 74 dolardan 67 dolara indi) global sakinlik tasasından kaynaklanıyor.
Son olarak şunu söyleyelim: FED enflasyonla çaba için faiz artırıp, sıkı para siyaseti uygularken, bankacılık bölümüne bu türlü bir ziyan vereceği hiç beklenmiyordu. Lakin, bir finansal kaza oldu ve zincirleme tesirinin nerelere varacağı şimdilik bilinmiyor.
ABD’de 2000’den bugüne iflas eden bankaların büyüklükleri…
