Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’nden Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, “Türkiye’nin savunması denizlerdedir” başlıklı yazısında Türkiye’nin yeni güvenlik doktrinine ait değerli değerlendirmelerde bulundu.
“Türkiye kıyılarına 2 kilometre ve 10 kilometre uzaklıktaki adaları silahlarla donatmak rasyonel bir davranış olmadığı üzere 1923 Lozan ve 1947 Paris Antlaşmaları’na terstir.” diyen Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, “Türkiye kuşatılıp kolaylıkla ele geçirilecek bir ülke midir? Elbette değil.” diyerek şunları söyledi:
“Yunanistan’a 1200 zırhlı aracı hibe edip Türkiye’nin egemenlik haklarını tehdit etmeye sevk eden uzun vakittir memleketler arası sistemin tek başat gücü rolüne soyunan ABD deniz alanlarında yeni bir aktör istemiyor. Bu yüzden Yunanistan devreye sokulmuştur.
Türkiye’nin savunması etrafındaki denizlerden başlar. Türk kıyılarına yakın adaların hangi münasebetle olursa olsun silahlandırılması Anadolu ve Trakya’nın güvenliğini tehdit eden arka niyetli yaklaşımlardır.
15 Mayıs 1919’da İzmir’e çıkarma yapan Yunanistan 9 Eylül 1922’de İzmir’den denize dökülmüştür.
ABD Lideri W. Wilson ve İngilizlerin dayanağını ardına alarak Anadolu’yu işgale yeltenen Yunanistan tarihinin en büyük hezimetini alarak canını güç kurtardı.
Bugün Yunanistan birebir yanlışları tekrarlamak istemiyorsa tarihi hatırlamasının tam vaktidir.”
DENİZLERİN KIYMETİ VE MAVİ VATAN!
“İki yarımadadan oluşan Türkiye’nin kara modüllerindeki kıyıları denizlerle çevrilidir. Trakya ile Anadolu yarımadasını birbirine bağlayan Marmara bir iç denizdir. Marmara Denizi, Karadeniz, Adalar Denizi ve Akdeniz’i birbirine bağlar.” diyen Kızıltoprak, Mavi Vatan’a ait şu açıklamalarda bulundu:
“Karadeniz, Adalar Denizi ve Akdeniz’deki egemenlik alanları bilhassa II. Dünya Savaşı’ndan itibaren tartışmalı hale geldi.
Birinci Dünya Savaşı’nı başlatıp Türkiye’yi petrol alanları dışında tutmayı başaran güçler denizlerin değer kazandığını gördükleri andan itibaren Türklerin deniz yetki alanlarındaki haklarını kullanmasına mahzur olmaya başladılar. Uluslararası deniz hukukuna nazaran Türkiye’yi saran denizlerdeki karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB) hudutları vatan sonlarıdır. Bu kıyılardan MEB’ye kadar uzanan sonlar deniz vatan sınırlarına mavi vatan da denir. Deniz hudutları hava sonları ile irtibatlı olduğu için her iki alanın hakim rengi olan mavi renk münasebetiyle mavi vatan kavramı manalı olmaktadır.”
Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, “Bu vatanın yüzeyi, su tabanı, su tabanının altındaki kara kütlesi ve bu alanın bütünüyle su kütlesi mavi vatandır.” sözlerini kullandı.
“Bu vatan da bizim ana vatanımızın mütemmim bir cüzüdür.” diyen Kızıltoprak, Mavi Vatan’ın da vatanın deniz kesimi olduğunu vurgulayarak, “Deniz vatanın büyüklüğü 462 bin kilometrekaredir. 783 bin kilometrekarelik kara vatanın yaklaşık beşte üçüdür. Yani Türkiye’nin yüzölçümü 1 milyon 245 bin kilometrekaredir.
Çöllere deniz tarifi yapılır hatta çöl denizi tabiri kullanılır. Bunun manası üzerinde kalıcı bir yerleşim kurulamayan bedelsiz topraklardır. Fakat bu topraklar çölün gemileri kararındaki develerle ulaşımın sağlandığı yerler olduğundan kervan ticaretinin karar sürdüğü çağlarda çok değerli idi. Devletler çöl de olsa egemenlik haklarını müdafaaya dikkat etti. Petrol rezervleri çöllük alanlarda tespit edildiğinde kelam konusu yaklaşımın bedeli daha uygun anlaşıldı. Denizler de son 70 yılda meydana gelen gelişmelere kadar coğrafik keşiflerin yapıldığı, ulaşım, balıkçılık ve başka denizcilik faaliyetleriyle öne çıkmaktaydı.
Son yıllarda denizler insanların dikkatini daha fazla çekmeye başladı. Denizler daha yeterli bir ömür umudu taşıyan göçmenlerin Afrika ve Ortadoğu’dan Avrupa’ya yasa dışı yollarla ulaşmanın ana güzergahlarından biri oldu.
Bunun yanında iklim değişikliğinin getirdiği sonuçlar sebebiyle kuzey kutbunda eriyen buzlar burada gemi nakliyatını kolaylaştırmaya başladı.
Çin Denizi’nden kalkan gemiler güney yarımküre tarafında hareket etmeye alternatif olarak kuzeye hakikat yönelerek Baltık Denizi’ne ulaşmaya başladı.
Devasa buz kütlelerini yara yara gidebilen yeni teknolojideki gemiler yılın büyük bir kısmında inançlı bir biçimde seyahat etme fırsatını bulmaya başladı. Böylelikle sayısız faktörün tesiriyle denizlerin değeri gitgide arttı ve buna bağlı olarak devletlerin deniz siyaseti büsbütün değişti.”
DEVLET OLMANIN TEMEL KOŞULLARINDAN BİRİ: DENİZE KIYISI OLMAK!
Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, “Öte yandan, tarih boyunca devlet olmanın en temel kaidelerinden biri denize kıyısı olan topraklarda egemenlik kurmak olarak görüldü.” diyerek, “Denize kıyısı olan her devlet bir manada mavi vatan sahibidir. Jeopolitik yayılma teorilerinde denizlere hâkim olmak en başta gelir. Denizler bu bakımdan tarih boyunca kıymetli oldu.” açıklamasında bulundu.
Kızıltoprak, bilhassa coğrafik keşiflerin başlamasıyla tetiklenen sömürgecilik rekabetinde denizci devlet olmanın, güçlü donanma kurmanın ve savaş kaçınılmaz olduğunda denizlerde savaşarak ana ülke topraklarına savaşın yıkıcılığını yansıtmamanın stratejik davranışların başında geldiğini vurgulayarak şunları söyledi:
“Sanayi ihtilali ile hammadde kaynaklarına ve dünya pazarlarına ulaşma noktasında denizler daha kıymetli hale geldi. Büyük savaşlar, 1853-6 Kırım Savaşı akabinde Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’nda görüldüğü üzere denizlerdeki cephelerde cereyan etti.
Ateşkes mutabakatları limanlarda yahut donanmaya bağlı gemilerde imzalandı. Birinci Dünya savaşı ile denizaltılar savaşlarda tesirli olmaya başlayınca deniz yüzeyinin altı kıymet kazanmaya başladı.
Balıkçılık faaliyetleri gelişen teknoloji ile artınca deniz canlılarını barındıran su kütlesi başka bir paha kazandı. Başka taraftan 1947’de deniz tabanından birinci defa petrol çıkarıldı. Bu deneyim öteki bedelli madenlerin de araştırılmasını sağladı. 1969’da Norveç Kuzey Denizi’nde çok varlıklı petrol kaynaklarını keşfedince denizlere hakim olma dileği apayrı bir boyut kazandı.
Artık devletler deniz alanlarındaki egemenliklerinin hudutlarını tayin etmeye başladı. Deniz alanlarındaki hakimiyet yarışında kıta sahanlığı kavramına ilaveten 1982’den sonra Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) kavramı da eklendi.
Dünya kamuoyu İngiltere ile Arjantin Nisan 1982’de Falkland Savaşı, Aralık 1995-Ocak 1996 Türkiye ile Yunanistan ortasındaki Kardak Krizi, Temmuz 2002’de İspanya ile Fas ortasındaki Perejil (Maydanoz) Kayalığı krizi, 2012’de Japonya ile Çin ortasındaki Japonların Senkaku Çinlilerin Diayou Adaları dediği bölgede çıkan kriz deniz alanlarında dünyada yaşanan uğraş alanlarından oldu.
Söz konusu küçük kayalıklar yüzünden çıkan krizler temelinde deniz tabanlarında bulunan kıymetli hammadde kaynakları sebebiyle çıktı.
Günümüzde dünyada kullanılan petrolün üçte biri, doğalgazın ise yarıdan fazlası denizlerden çıkarılıyor.”
TÜRKLERİN DENİZLERDEKİ MÜCADELESİ
Kızıltoprak, “Türkler Adalar Denizi’ndeki adalar üzerinde 1081 yılında Çaka Bey’in İzmir ve yakınındaki adalarda hakimiyet kurmasından itibaren hak sahibi olmaya başladı.” diyerek Türklerin denizlerdeki çabasını şöyle anlattı:
“Türklerin adaları birer birer kendi egemenliği altına alması büyük uğraşlar sonucunda oldu. Türkler adaları ele geçirirken muhatabı bugün İtalya içinde yer alan birer kent devleti kararında lakin güçlü denizci devletler olan Venedik ve Ceneviz’dir.
Türk fetihleri başladığında Adalar Denizi’ndeki adaların çabucak hepsinde Bizans zati hâkim güç değildi.
Bu bakımdan Yunanistan’ın adalar üzerindeki varlığı bağımsız olduğu 1830’dan sonraya dayanır. Adalarda yaşayan halkları da yalnızca Yunan olarak görmek de kusurludur.
Mesela Girit değişik bir tarihe sahiptir. Girit uygarlığı Akdeniz içinde kendine has özellikler taşır. Lakin ada 1913’te Yunanistan’ın bir kesimi olduktan sonra başlayan zarurî göçler ve Mübadele ile nüfus kompozisyonu büsbütün değişmiş ve Yunanlaşmıştır.
Türkler adaları Yunan’dan almasa da Yunanistan’a terk etmek zorunda kalmıştır.
Yunanistan’a Türkler tarafından terk edilen adaların egemenlik periyodu iki başka süreçte olmuştur. Birinci olarak, Yunanistan’ın bağımsızlığının kabul edildiği 24 Nisan 1830 ile Lozan Antlaşması’nın imzalandığı 24 Temmuz 1923 ortasında Atina’ya bırakılan adalardır.
İkinci olarak, 10 Şubat 1947 Paris İtalyan Barış Antlaşmasıyla yönetimi Atina’ya verilen adalardır ki bunlar Türkler tarafından Menteşe Adaları, literatürde Güney Sporad Adaları ve Oniki Adalar olarak da anılır.
Aydın Dağları’nın devamı üzere duran bu adalar kümesinde yirmiden fazla ada ile çok sayıda adacık ve kayalık yer alır. 1522 yılında Yasal’ın fethettiği Rodos adası Menteşe Adalarının en büyük ve stratejik bakımdan değerlisidir. 1912 yılında Türk egemenliğinden çıkarak İtalyanlara geçmiş 1947’de ise Oniki Ada içinde Yunanistan’a verilmiştir.
Yunanistan’a bırakılan bu adalar Türkiye’nin güvenlik telaşlarını gidermek için gayri askeri statüde tutmak yani silahsızlık kuralına bağlı kılınmıştır.
Meis Adası da Oniki Ada’yla birlikte 1947’de Yunanistan’a bırakıldı. Bu bakımdan Yunanistan’ın Midilli, Sisam ve Meis’de zırhlı araçlar tutması memleketler arası hukuka terstir.
Bu tavır elbette karşılık bulacaktır. Karşılık verme vakti geldiğinde her türlü reaksiyon alanda etap basamak görülecektir.
ADALAR DENİZİ’NDEKİ SORUNLAR
Adalar Denizi’ndeki meselelerin temelinde Yunanistan’ın uzlaşmadan uzak, hakkaniyet ve adalet ölçülerini aşan tavrı bulunmaktadır.
Yunanistan’ın maksimalist tavrı yüzünden iki ülke ortasında bir deniz sonu çizilememiştir. Bundan kaynaklanan esas sıkıntılar şunlardır:
a. Egemenliği devredilmeyen ada, adacık ve kayalıklar,
b. Aidiyeti bilinmeyen gri bölgeler,
c. Yunanistan’ın silahsızlaştırılması çeşitli antlaşmalarla kayıt altına alınan adaları silahlandırması,
d. Lozan’da tespit edilen 3 millik kara suları alanını Yunanistan’ın 12 mile çıkarma teşebbüsü,
e. Kıta sahanlığı alanı konusunda adaları ana kara modülü üzere gören Yunanistan’ın milletlerarası deniz hukukuna (mesela İngiltere ile Fransa ortasında Manş Denizi’ndeki adaların kıta sahanlığı konusunda Fransa’nın savunduğu tezler Türk tezleri gibidir) ters taleplerde bulunması ve
f. Kıta sahanlığı meselesinde Yunanistan gündeme getirdiği savlarının benzerilerini hava alanı alanı ve FIR çizgisi konusunda da yapmaktadır.
TÜRK DİPLOMASİSİNİN 5 BAŞARISI
Lozan Antlaşması sonrasında Türkiye’nin Mavi Vatan sularındaki haklarını teminat altına almasında Türk dış siyasetinin beş başarılı teşebbüsü kıymetlidir.
- Bunlardan birisi 1936 Montrö’dür. Montrö Karadeniz’e giriş ve çıkışları Türk egemenliğinde denetim eden bir mutabakat olarak tarihe geçmiştir.
1936 Montrö Antlaşması, 1809 sonrası Türk egemenliğini güçlendiren en kapsamlı ve başarılı muahededir.
- İkincisi, Mustafa Kemal Atatürk’ün sıhhatinde 1937’de başlayıp 1939’da biten Hatay’ın anavatana katılmasıdır.
Böylece İskenderun Körfezini kontrolü altına alan Türkiye Doğu Akdeniz’deki varlığını güçlendirmiştir.
- Üçüncüsü, 1974 yılında Kıbrıs’taki Türklerin yardımına koşan Türk askerleri İskenderun Körfezi’ndeki egemenlik alanından faydalanarak büyük bir zafer kazanmıştır.
Kıbrıs Barış Harekatı’nın sonuçlarından biri de Türkiye’nin deniz ve hava egemenlik alanına sahip çıkmasının ne kadar kıymetli olduğudur.
- Dördüncüsü, 1992’de Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün (KEİ) kuruluşuna Türkiye’nin öncülük etmesidir.
Montrö Antlaşması Karadeniz’e giriş ve çıkışların denetimini Türk egemenliğine bırakırken KEİ de Türkiye’nin Karadeniz’de mavi vatan hudutlarını belirleyen bir taban olmuştur.
Bu sayede Karadeniz’e kıyıdaş ülkeler ortasında münhasır ekonomik bölgeler (MEB) tespit edilmiş ve Türkiye petrol ve doğalgaz araştırmaları yaparak burada başarılı sonuç almıştır.
- Beşincisi ise, Doğu Akdeniz’e yönelik 2019 yılındaki Libya ile Türkiye ortasındaki MEB mutabakatıdır. Böylelikle Ankara, Türkiye’yi Doğu Akdeniz’de izole etmeye çalışan güçlere karşı rasyonel ve gerçekçi bir reaksiyon vermiş GKRK ve Yunanistan ile MEB mutabakatı yapan Mısır ve İsrail üzere ülkelere daha çıkarlı bir alan açmıştır.
“TÜRKİYE’NİN TEZLERİ BÖLGE ÜLKELERİNİN DE ÇIKARINADIR”
“Türkiye açısından, Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Boğazların güvenliği Adalar Denizi’ne bağlıdır. Adalar Denizi alanındaki ada, adacık ve kayalıklar büyük ölçüde Yunanistan’ın egemenliği altındadır.” diyen Kızıltoprak, “Antlaşmalarla Yunanistan’ın egemenliğine bırakılan adalarda Türkiye’nin bir talebi yoktur. Türkiye Adalar denizine kıyıdaş bir ülke olarak haklarını korumak istemektedir.” dedi.
Kızıltoprak, “Türkiye ve Yunanistan Adalar Denizi’ne kıyıdaş iki ülke olarak denizi ortaklaşa kullanmaları doğal bir haktır.” değerlendirmesinde bulunarak, şunları söyledi:
“Adalar Denizi’ndeki adaların birçoklarının sahibi Yunanistan olduğu için denizin tamamına yakınını kullanma hakkına da sahip olması beklenemez.
Adalar denizinde mevcut problemler fiili durum oluşturmaya çalışan Yunanistan’dan kaynaklanmaktadır.
Türkiye’nin dış siyaset aktörlerinin kullandığı ihtimamlı lisan Yunanistan sözcüleri tarafından tehdit lisanı diye suçlanırken silahsızlaştırma şartıyla devraldıkları adaları zırhlı araçlarla doldurmalarını izah edemiyorlar.
Türkiye ana karası kıyılarının 2 ve 10 kilometre uzaklığındaki adaları silah deposuna çevirmek akla yatkın bir savunma prosedürü değildir.
Bu fiili durum açıkça saldırganca bir tavır takınmaktır. Türkiye’nin savunma doktrini denizden gelecek tehditlere karşı tekrar kurgulanmak mecburiyetindedir.
Zira denizden gelen bu tıp tehlikeli haberler Türkiye’yi tehdit altına sokmaktadır. Ayrıyeten, Türkiye’nin ulaşım, denizcilik ve balıkçılık faaliyetlerini kısıtlamaktadır.
Yunanistan egemenlik alanlarını genişletmek ve yeni deniz ve toprak alanları elde etmek isteğinde olduğunu gösteriyor.
Öteden beri, Yunanistan batı dünyasında kendi tezlerine bulduğu dayanakla Türkiye’yi kendi karasularına ve kendi kıyılarına neredeyse hapsetmeye çalışmaktadır.
Türkiye bu baskılara boyun eğecek bir ülke olmadığı üzere güvenliğini ve memleketler arası hukuka dayanan haklarını korumak noktasındadır.
Bu bağlamda deniz, hava ve kara gücüne destekler yapılması kaçınılmaz bir durumdur.“
“ADİL TAHLİL BULMAK MÜMKÜNDÜR”
Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, sonuç olarak şu açıklamalarda bulundu:
“Ege/Adalar denizinin coğrafik pozisyonu, jeomorfolojik yapıları, tarihi, iktisadi, tüzel ve siyasi gelişmeleri baz alınarak sıkıntılara adil bir tahlil bulmak mümkündür.
Bu bağlamda, Yunanistan Adalar Denizi’ni kendine ilişkin bir iç deniz üzere kıymetlendirmekten vazgeçmelidir. Türkiye’nin savunduğu tezler memleketler arası hukuka uygun olduğu üzere Karadeniz’e kıyıdaş ülkelerin de çıkarınadır.
Ayrıca, deniz ticareti alanında bu rotayı kullanan dünyadaki tüm şirketlerin de çıkarınadır.
Adalar Denizi tüm uluslar için bir barış denizi olacaksa bunun temel kuralı; Yunanistan’ın bu denizi iç deniz olarak görmeyip Türkiye’nin kıyıdaş ülke olmaktan kaynaklanan temel haklarını kullanmasını doğal bir hak kabul etmesidir.
Eğer Ege/Adalar denizindeki Yunanistan’ın bu yayılmacı tavrı sürerse Türkiye’nin kıyıları tehdit altında olacaktır.
Ama Adalar denizi yoluyla ticaret yapan tüm ülkeler Yunanistan’ın deniz alanında yarattığı fiili durumlar nedeniyle ulaşım koşulları zorlaşacak ve lojistik masrafları artacaktır.
Karadeniz’den Adalar Denizi’ne ve Akdeniz’den Adalar Denizi’ne giriş-çıkış noktasındaki deniz ticareti güzergahında yalnızca Türkiye için değil tüm ülkeler için yeni sıkıntılar ortaya çıkacaktır.”