Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, katıldığı canlı yayında kıymetli açıklamalarda bulunuyor.
Bakan Nebati’nin açıklamalarından kıymetli satır başları şu halde:
Türkiye’de dövizin artışı demek direkt fiyatların artırılması olarak görünüyor. Salgından yeni çıkmış bir dünya ve üzerine gelen savaş, enflasyon olgusunu çok tartışılır bir hale getirdi. Güç fiyatlarının çok süratli bir halde yükselmesi de enflasyonun Türkiye’de en fazla hissedildiği ülkelerden bir tanesi oldu. Muhalif bir hareket yaptık. Teknik bir değerlendirmeden fazla toplumsal bir karşılığı olması gerektiğini de düşünerek büyümeden ödün vermeden enflasyonla gayret dedik. Savaş, gayelerimizi bir ölçü ötelese de fiyatların aşağı olarak düşmesini gördük ve enflasyonla gayretimizi çok daha anlaşılır hale getirdik. Büyümeden taviz vermediğimiz için işletmeler üretmelere devam etti. Yatırım ve üretim arttı. İşsizlik yaşanmadı. Türkiye, 9,7’lik bir işsizlik oranına geriledi.
Enflasyon niye hala yüzde 50’lerde? Geçen sene yüzde 80’lerde bir enflasyon gördük, o devir aralık prestijiyle düşecek dedim, bu tesir, döviz fiyatlarındaki hareketliliğinin devam etmesi emtia fiyatlarının düşmesi manasına geleceği kanaatindeyim. Bugün açıklanan enflasyon, beklentileri karşılıyor. Minimum fiyata artış yapıldı, üretim ve tüketim devam ediyor. 6 Şubat sarsıntılarından ötürü da yüzyılın afetiyle karşı karşıya kalan ülkemizde bu türlü bir enflasyon görülmesi, beklenenle karşılaştığımız manasına geliyor. Gelecek ay, Ramazan ayının getirdiği besin fiyatı artışına karşın Mayıs’ta enflasyonun 50’nin altına düştüğünü ve sonra daha da gerilere gittiğini göreceğiz.
Türkiye’de yazın bahçelerde her türlü zerzevat üretiliyor, fiyatların da düşüyor olmasında kaynaklanan bir nispi düşüş var. Kışın ise çok dar bir alanda ve çok önemli bir maliyetle seracılıkla üretiliyor. Bundan kaynaklı fiyatların düştüğünü görsek de lakin yaz aylarında anlarız. Bu klasiktir, Ramazan ayı gelince besin fiyatları yükselir. sizi temin ederim ki enflasyon ile çaba noktasında biz, beklentilerin kırıldığını gördük. Enflasyon vakit içerisinde yayılarak düşecek.
Savaş, döviz fiyatlarındaki artıştan ötürü daima fiyat artışlarıyla karşılaşmıştık lakin bu yıl geçen yılki oranlara nazaran yarı yarıya bir baskı oldu. Artık fiyatları artıran değil düşüren bir Türkiye var. Geçen yıla kıyasla bir düşüş var.
Gıda enflasyonu dünyanın tamamında genel enflasyonun üzerinde seyrediyor. Tahıl koridoruna karşın fiyatların süratle yükseliyor olması kuraklığın artması ve AB ile İngiltere’de sınırlama getirildi, İspanya, Portekiz ve Afrika’da üretilen ölçülerde azalma oldu sebzede. Domates üretimi Türkiye’de çok yükseldi. Bununla ilgili bakanlıklarımızla birtakım çalışmalar yaptık. Dünyanın tamamı, besin ile ilgili enflasyonist bir baskı altında. Mayıs ayından itibaren tarladaki üretimleri alacağız lakin bu tarihten itibaren fiyatların düştüğünü görmüş olacağız. Türkiye’nin bir yıl ortayla bir soğan patates fiyat yüksekliği yaşadığı malum. Çiftçi, fiyatlar yükselince yüksek üretime giriyor, üretim artınca satacak kimse bulamıyor, geçen yıl biz aldık ve dağıttık, bir kısmı da çürüdü.
Çiftçi bir yıl kazanıp bir yıl kaybediyor lakin bizim çiftçiyi çok düzgün müdafaamız gerekiyor. Eser bazında üretimin muhakkak bir planda yapılması için Tarım Bakanımızla mutabakata vardık. Biz de Bakanlıkça çok net söylüyoruz, bu düzlemi yakalamak lazım. İnsanların soğanın ucuz ya da değerli olmasını insanların konuşmasından çıkarmamız lazım. Tüketiciye bir ziyan varsa bunun kamu tarafından karşılanması için bir toplumsal duruş açısından net irade koyalım.
Türkiye’de damak tadı değişti. Koyun eti ucuz fakat tercih edilmiyor, kokusundan ötürü. Bunu da değiştirmek lazım. Bu işlerin belli bir plan çerçevesinde yapılması ve kamunun elini taşın altına koyma konusunda çekinmemesi gerekir. Bizim burada yapmamız gereken, aracıların fiyatları artırıp artırmaması çok kıymetli.
Elbette kasıtlı fiyat artıranlar da vardır. Kasıtlı işler yapılıyor olması ahlaki olarak olağandışı lakin bunlarla bizim incelemelerimiz var, önemli düzenlemeler yapıyoruz. Fahiş gelir elde ediliyorsa, ithalat yoluyla da insanlarımız ucuz ete ulaşmalı.
Ulaştırma Bakanını aradım, ne kadar gereksinimin var, birisi sizden bir mal aldıysa haftanın hangi gününde aldıysanız onu bilir ve ödeme planını ona nazaran yapar. Rastgele birisi parasını ne vakit alacağını bilmediği için ödeme planı da yapamaz.
Kamu borçlarını tam soyut bir devlet anlayışı içerisinde kasa durumuna nazaran hesaplayıp, o gün ödenmediği takdirde parasını alamayan kişi, nasıl bir faiz karşısında kalıyorsa, devlet de onun finansal maliyetini karşılasın, devlet de onu cezalandırsın. Market için de hakikat olan şudur, besinde 30 günde başka eserlerde de azami 60 gün içinde ödemelerin yapılması mecburî hale getirilmelidir. Yalnızca market ve kamuda değil, her süreçte öngörülebilirliğin sağlanması lazım. Öngörülebilirliğin olmadığı bir dünya tertibinde iş, yürümez.
MB’deki hazineye devredilmesi gereken ölçüsü geçen Ocak ayında almıştık. 30 milyar da AFAD’a vardı, bu açık düşecek. 31 Aralık prestijiyle biz çok güçlü bir kasayla girdik. EYT’nin çıkacağını ve maliyetini varsayım ediyorduk. Erdoğan’ın duruşunu net olarak bildiğimiz için enflasyona karşı kimseyi ezdirmemek için bunun olacağı net olarak muhakkaktı, bakanlıklara beklentilerinin 3-5 katı ödeme yaparak çok rahatlattık.
Erdoğan, 100 milyar lirayı söz etti ödenmesi için ve biz bu ölçüsü AFAD’a tahsis ettik. Zelzelenin şöyle bir şeyi var. 56-57 gün oldu, alandayız. Muhalefet başkanlarından kimileri soruyor, neredeler diye, balığa benzetiyorlar, hakikaten de o denli olduk, bir de Şanlıurfa’da sel afeti oldu.
Biz 104 milyar dolar bir servet kaybımız oldu ve 50 binin üzerinde insan kaybettik, yaralılarımız var. Orada farklı bir acı var. Bizim afetzedelere en insani biçimde yaklaşmamız lazım, her şeylerini kaybettiler. Bakanlar bize sordu, ne yapacağız diye, ben de, sakın bu işe maliye olarak bakmıyoruz, insani bakıyoruz ve tüm talepler karşılanacak diyerek alana çıkın dedim.
Varlık yitimi bir fabrika yitimi değildir. Bir formda 14 milyondan 85 milyona kadar hepimiz etkilendik. Fabrika yıkılırsa varlığınızı yitiyorsunuz, bakkal dükkanınız, eskici bunu yitirdiyseniz bu da varlık yitimidir.
Bizim 4,5 milyon liralık bir bütçemiz var. Yalnızca Etraf ve Şehircilik Bakanlığımızın, kentleri kuruyoruz demiyorum ben, ülke inşa ediyoruz. 650 bin konut deyince bu kast ediliyor. Bizim bütçe üzerindeki bu yükü karşılamamız lazım ve servet kaybını giderecek önlem almamız ve enflasyonla uğraş etmemiz lazım. Üretim devam ediyor, ihracat sayıları açıklandı. Sarsıntı bölgesindeki kayıplardan ötürü bir azalma oldu fakat Mart ayında toparlandık. Ülke üretmeye devam edecek, ihracat ve yatırıma devam edecek. Kasanın güçlü bir halde başlamasıyla da bir ölçü nefes alıyoruz.
Servet kaybının tesiri birinci çeyrekte görülüyor. Bu benim inşaatçılardan duyduğum bir davet, biz çalıştıracak eleman bulamadık. Erdoğan’ın vaadi, ben bunu yapacağım diye, Murat Kurum’u da tebrik ediyorum. Ben de ona açık çek verdim, sen para hesabına girme, sen insanların başını sokabileceği meskenler için çalışmanı yap. Yıkılmış olan konuttan daha konforlu bir meskenin inşa edilmesi için TOKİ ve Emlak Konut ile inanılmaz bir uğraş sarf ediyor. Biz bunun maliyetini karşılıyoruz fakat bunun bir de geliri var. Seramik, çimento geliri artıyor, üretimler Türkiye’de oluyor. Hem üretimin artmasına hem de ulusal gelirin birinci çeyrekte kaybının giderilmesi ve büyümeye tesiri olacağını görüyoruz.
Sanayi Bakanımızla da OSB ve küçük sanayi bölgeleri ile ilgili üretimin bir an önce başlaması için de bir kaynak oluşturduk. Vatandaşlarımızın bir an önce kentlerine dönmesi için. 7 milyar euroluk bir fon verildi. 1 milyarı Suriye’ye 6 milyarı Türkiye’ye. Krediler ve uzun vadeli ve çok düşük faizli. Başta Dünya Bankası olmak üzere, birçok kurum, afetin şiddetini gördükten sonra kaynaklarını artırıyorlar. Zira proje karşılığı yapılacak bu. Süratli bir formda bunların gerçekleştirilmesi lazım. Bilhassa de AB’den gelen genişlemeden sorumlu ve İsveç Bakanın söz ettiği şey, fon kurmaktı. Tam da bunu kurduk, afet fonu kurduk. Her türlü hibe üzere alanların yönetilmesi ve bu alanlara yönlendirilmesi üzere bir çalışma var.
Afet bölgesine yönelik yardımlarla ilgili malumun ilamını yapacağız. Biz kelamımızı tuttuk. Hanımefendi, beyefendi bu kadar verdiniz, vermediniz açıklayacağız.
Kentsel dönüşümle ilgili çok kapsamlı bir kampanya başlattık. Konutunu kentsel dönüşüme sokmak isteyenlerin tüm maliyetini düşük faizle kredilendirip müteahhitte de dayanak oluyoruz. Şu anda insanları maalesef zıt yönlendiren bir süreç yaşadık, birçok muhalif, kentsel dönüşümün engellenmesi için adımlar attı. Hiç olmazsa bu acıları yaşadığımız devirde, belediyelerin hiç olmazsa çok süratli bir formda rol alması gerektiğine inanıyoruz.
Avrupa ülkeleri içinde en az vergi yükü olan ülkeyiz. Dolaylı vergiler de yüksek, bunların direkt vergi olması iki şey yapılmalı, bu ülkenin 3’te 1’i kayıt dışı. Şu anda bir dışarıya çıkalım ne olduğunu hepimiz biliyoruz, bunun tespiti için teknolojik altyapının düzenlenmesi lazım. Bunun için 1,2 milyar lira gerekiyor, dedik, 1,5 milyar liralık ödenek ayırıp çalışmaları başlatıyoruz, buna paralel olarak risk tahlili, kontrol ve teknolojik altyapı ile ilgili düzenlemeleri yaparsak biz bunu çözeriz. Bir de kontrolle insanlara kamunun gücünü hissettirmemiz lazım.