Katar’da 20 Kasım’da başlayacak olan turnuva, tarihin en tartışmalı Dünya Kupası olma niteliğini taşıyor.
Etkinliğin 2010 yılında FIFA tarafından Katar’a verilmesi, dünya çapında büyük reaksiyon çekmişti. Mesken sahipliği hakkının Katar’a verilmesinde sorumluluk taşıyan periyodun FIFA Lideri Sepp Blatter, birkaç gün evvel İsviçre basınına yaptığı açıklamada, karardan dolayı pişman olduğunu söyledi. Tercihinin “kötü bir seçim” olduğunu söyleyen Blatter, Katar’ın Dünya Kupası’na başarılı bir mesken sahipliği yapabilmek için “çok küçük bir ülke” olduğunu söyledi.
Ancak geride kalan 12 tartışmalı yılın akabinde dünyanın en büyük futbol aktifliği Katar’da başlıyor. İşte Dünya Kupası’yla ilgili merak edilenler…
Dünya Kupası nasıl başlayacak?
Etkinliğin açılış merasimi, 20 Kasım akşamında yapılacak. Turnuva, A Kümesi’nde yer alan Katar ve Ekvador ortasındaki müsabakayla başlayacak.
Ekvador Devlet Lideri Guillermo Lasso, toplumdaki yansılar nedeniyle, ülkesinin Katar karşısında oynayacağı üst seviye müsabakada tribünde yer almayacağını açıkladı.
Açılış merasiminde dünyaca ünlü müzisyenler Black Eyed Peas, Robbie Williams ve Nora Fatehi’nin yanı sıra 2010 Dünya Kupası’nın resmi müziğini da seslendiren Shakira’nın da yer alacağı belirtiliyor. Öte yandan İngiliz müzikçi Dua Lipa’nın, Katar’da sahne almayı reddettiği kaydediliyor. Tıpkı vakitte Rod Stewart da, Katar’da sahne alması için teklif edilen, 1 milyon doları aşan teklifi reddettiğini açıkladı.
Turnuvanın final müsabakası ise 18 Aralık’ta oynanacak. Turnuvada, Türkiye yer almıyor.
Katar neden eleştiriliyor?
Söz konusu Dünya Kupası, 1930’da Uruguay’da başlayan Dünya Kupası tarihinde gerçekleşecek en tartışmalı turnuva olma özelliğini taşıyor. Bu nedenlerin başında, Katar’da insan haklarının durumunun yanı sıra, Dünya Kupası hazırlık sürecinde yaşanan insan hakkı ihlalleri geliyor.
Londra merkezli Equidem kuruluşunun turnuva başlamadan 2 hafta evvel yayınladığı bir rapor, turnuvanın yapılacağı stadyumların inşa sürecinde istihdam edilen personellerin ağır insan hakkı ihlallerine maruz kaldıklarını su yüzüne çıkardı.
75 sayfalık raporun hazırlanma sürecinde elde edilen datalara nazaran, göçmen personeller uzun saatler boyunca ve çok güç kaideler altında çalıştırıldı ve ayrımcılığa maruz kaldı. Göçmen çalışanlar, Katar nüfusunun büyük çoğunluğunu ve birebir vakitte iş gücünün yüzde 95’lik kısmını oluşturuyor. Ülkedeki çalışanların çoğunluğu Hindistan, Bangladeş ve Nepal üzere fakir ülkelerden geliyor.
Katar, 2010’da mesken sahipliği yapma hakkını kazanmasının akabinde, süratli bir metro sistemi, otoyollar, oteller ve stadyumların inşa edilmesi için göçmen emekçilerden faydalandı. Göçmen çalışanların yıllar boyunca öbür personellerle oda paylaştığı ve ailelerini göremedikleri kaydediliyor.
Eylül ayında ziyaret ettiği Katar’da kelam konusu alanda alınan tedbirlere değinen Almanya Başbakanı Olaf Scholz, “Yapılanlar bizim istek ettiğimizin yakınından geçemese bile, emekçilerin durumuna ait uzun vadeli kimi sıkıntılar konusunda olumlu gelişmeler olduğunu dikkate alıyoruz” diye konuşmuştu.
Futbolseverler ne kadar ilgi gösteriyor?
Alman futbolseverlerin, geçmiş yıllardaki Dünya Kupalarına nazaran, Katar’daki turnuva için çok daha az bilet aldığı belirlendi.
Resmi FIFA bilgilerine nazaran, Katar için Almanlara 35 bin bilet satıldı. Bu, 2018’de Rusya’daki Dünya Kupası için satılan 62 bin ve 2014’te Brezilya için satılan 58 bin biletin çok altında.
Doha’ya giden Alman taraftar kümesinin önderi Philipp Beitzel, “Dünya Kupası’na özel bir atmosferin gelişmesini sağlayacak kaidelerin oluşup oluşmayacağı muallak” diye konuştu. Turnuva için Katar’a 7 ila 9 bin ortası Alman taraftarın gideceği kestirim ediliyor.
Aynı vakitte Almanya’da Katar’a tenkit olarak “Benim Dünya Kupam değil” isminde bir slogan da ortaya çıkmış durumda.
Tüm bu gelişmeler, FIFA Lideri Gianni Infantino’nun “Tüm vakitlerin en yeterli Dünya Kupası olacak” kelamıyla pek örtüşmüyor. Infantino’nun dört yıl evvel de Rusya için “tüm vakitlerin en iyisi” tabirini kullandığını unutmamak gerekiyor.
Taraftarlar neden Katar’a gitmek istemiyor?
İnsan hakları ihlallerine ek olarak, dünyanın dört bir yanından taraftarları, Katar’daki hukuksal sistem ve katı davranış kuralları caydırıyor.
Örneğin Katar’da toplumsal alanda sarılmak ve öpüşmek yasak. Sarılırken yahut öpüşürken yakalanan taraftarların ceza alması kelam konusu olacak. Ülkede evlilik dışı cinsel münasebet de yasak ve bu hatası işleyenlerin yedi yıla kadar mahpus cezası alması kelam konusu.
Çok sayıda futbolseverin ilgisini çeken bir öteki bahis da, Katar’a gittikleri takdirde alkol tüketip tüketemeyecekleri. Katar’da kamusal alanda alkol tüketimi ve alkollü bir biçimde dolaşmak kanunen yasak. Münasebetiyle alkol tüketimi sırf özel bir lisansa sahip olan otellerde mümkün olacak ve bir biranın fiyatı ortalama 15 Euro olacak.
Almanya’daki bir müsabakada açılan “Katar’ı boykot et” pankartı
Ancak Katar devletinin Dünya Kupası nedeniyle kimi istisnalara imkan tanıdığı belirtilmişti. Buna nazaran, stadyum etrafında maçların öncesi ve sonrasında alkol satılabileceği söz edilmişti. Birebir vakitte stadyumlarda da alkolsüz bira satın almak mümkün olacağı lisana getirilmişti. Savlar ortasında, değerli localarda yer ayırtan taraftarların, maç sırasında alkol tüketebileceği de bulunuyordu. Lakin Cuma günü, stadyumlar ve stadyum etrafında alkol tüketimine müsaade verilmeyeceği açıklandı.
Aynı vakitte, Katar’da bayanlara biçilen rol ve LGBTQ bireylere yönelik ayrımcı hal da çok sayıda Batılı futbolseverin Katar’a karşı olumsuz bir tavır benimsemesine yol açmış durumda.
Katar’ın Dünya Kupası Büyükelçisi Halid Selman’ın, Alman yayın kuruluşu ZDF’e verdiği röportajda, eşcinselliği “ruhsal zarar” olarak tanımlaması, Alman kamuoyunun sert reaksiyonunu çekti. Selman, “Dünya Kupası sırasında birçok şey bu ülkeye gelecek. Mesela eşcinseller hakkında konuşalım… Buraya gelen herkes, kurallarımızı kabul etmek zorunda kalacak” sözlerini kullandı. Katarlı diplomat, eşcinselliğin “haram” olduğunu da söyledi.
Ne kadar para harcandı?
Katar 2022’nin en değerli ve ayırt edici özelliklerinden bir başkası de, turnuvanın bugüne kadar en çok para harcanan Dünya Kupası olma özelliğini taşıması. Birtakım iddialara nazaran, Katar’daki Dünya Kupası, bugüne kadarki 21 Dünya Kupası’nın tümünün toplamından daha fazla paraya mal oldu.
Çeşitli rapor ve uzman görüşlerine nazaran, toplam maliyetin 200 milyar ABD Doları’nı aştığı kestirim ediliyor. Karşılaştırmak gerekirse, 2018 Rusya ve 2014 Brezilya, tarihin şu ana kadarki en değerli aktiflikleri olmalarına karşın, her biri için 15’er milyar doların altında bir meblağ harcanmıştı.
Sheffield Hallam Üniversitesi’nde spor ve finans alanında çalışmalarını yürüten Dan Plumley, “Tabii işin sonunda tam olarak ne kadar para harcanmış olacağını da bilmiyoruz” değerlendirmesini yaptı.