ANKARA (İGFA) – Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Daire Başkanlığı’nın Mart 2023 raporuna nazaran, sarsıntı bölgesindeki binaların yüzde 86,7’si, dairelerin ise yüzde 95,4’ü betonarme. Binaların yalnızca yüzde 2,4’ü çelik iken, yüzde 3,5’i yığma ve yüzde 3,6’sı prefabrik.
Geriye kalan öbür kategorisinde ise ahşap, karma yahut tanımlanamayan taşıyıcı sistemler yer alıyor. Türk Yapısal Çelik Derneği’nin araştırması, bu yüzde 2,4’lük hisseye sahip çelik yapılardan rastgele birinin göçüp can kaybına sebep olmadığını gösteriyor. Örneğin, Hatay’ın merkezinde bulunan, modüler çelik yapı sistemiyle inşa edilen The Museum Hotel, hiçbir hasar almadan zelzelesi atlattı. Ne yazık ki, Türkiye’de tüm çelik yapıların oranı betonarme binalara nazaran çok düşük, yalnızca yüzde 5. Bunun yüzde 4’ü de fabrika üzere endüstriyel yapılardan oluşuyor.
Öte yandan çelik yapılar, klasik yapılara nazaran iki kat daha süratli inşa edilebildikleri için, kışın başladığı şu günlerde olağan hayatlarına dönmeyi bekleyen depremzedelerin yaralarının daha süratli sarılmasını sağlamaları bakımından da kıymetli.
Consera Kurucusu ve Türk Yapısal Çelik Derneği İdare Heyeti Lider Yardımcısı Melih Şimşek, 1999 Depremi’nden beri az yol alındığını hatırlatarak, “İstanbul’da 2000 öncesi konut sayısı 4 milyon 500 bindi, şu anda 6 milyon 384 bin. Bakanlık verisine nazaran, şimdiye kadar kentsel dönüşüm yoluyla yalnızca 695 bin konutun dönüşümü sağlandı yani 2000 öncesi yapıların yüzde 16’sı yeni yönetmeliklere nazaran inşa edildi. 2000 sonrası inşa edilen tüm yapıların zelzele dirençli olduğunu varsayarsak -ki değil-, hâlâ İstanbul’da 3 milyon 800 bin sarsıntı riski taşıyan konut var demektir. Bu sayılara iş yerleri, toplumsal yapılar dahil değil. Ülkenin en kıymetli kentinde durum bu. Ülkemizde 38 milyon 400 konut bulunuyor. Ne kadarının sarsıntı dirençli olduğunu hesap etmek dahi ümitsizlik yaratabileceği için elim, hesap makinesine gitmiyor. Hasılı, ülkemizin en değerli sıkıntısında sınıfta kalmış durumdayız” diyor.
Yarım asırlık ve 2,5 milyon metrekarelik inşaat tecrübesiyle Consera, çelik yapıları tüm ülkeye yaymayı hedefliyor. Şimşek, çelik yapıların neden sarsıntıya daha güçlü olduğunu ise, şu sözlerle açıklıyor: “Öncelikle zelzele, binaları yükleri nispetinde tesirler. Yapı toplam tartısı ne kadar fazla ise, zelzele kuvveti de o kadar çok olacaktır. Bu sebeple zelzele jenerasyonundaki yapıların mümkün olduğunca hafif materyallerle inşa edilmesi gerekir. Dünyada gelişmiş ve sarsıntı coğrafyasında bulunan ülkelerin tercih ettiği materyal, çeliktir. Çelik yapılar, klasik -özellikle betonarme- yapılara nazaran, 7 ile 10 kat daha hafiftir ve bu oranda zelzele kuvvetine daha az maruz kalırlar. Ayrıyeten çelik taşıyıcılı yapılar, endüstriyel ortamda yüzde 100 kontrolle üretildiklerinden insan kusurlarına karşı çok daha fazla muteberdir. Denetlenmeleri, çok daha kolay ve mümkündür. Sarsıntı esnasında yapıların salınım yapabilme, esneklik yetenekleri hasar almalarını önleyen öteki bir konudur. Çelik yapılar, tekrar klasik yapılara nazaran çok daha esnektir.”
DEPREMİN YARALARINI İKİ KATI SÜRATLE SARMAK MÜMKÜN
Hafif ve modüler çelik yapıların endüstriyel ortamlarda üretilmeleri, münasebetiyle iklim şartlarından bağımsız 24 saat çalışabilme imkânı vermeleri; süratli yapılaşma için de en ülkü seçim olmalarını sağlıyor. Şimşek, bu sistemin sarsıntı sonrası yaraları onarmakta 2-3 kat daha süratli olduğunu vurgulayarak, “Deprem sonrasında halkın bir an evvel hayatına geri dönebilmesini sağlayacak birinci aksiyon, hayat alanlarını çok süratli inşa etmek. Örneğin, Japonya 1995’te olan Kobe zelzelesinden sonra yaralarını yalnızca iki sene içinde sardı ve sonraki zelzelelere karşı çok değerli kararlar aldı. Yüksek yapılar için sismik izolatörleri keşfetti, süratli yapılaşma için çelik sistemleri kullandı. Çelik yapı sistemlerinde taşıyıcı iskeletler; fabrikalarda, iklim şartlarından bağımsız, endüstriyel formüllerle üretildiklerinden, klâsik yollara nazaran 2-3 kat daha süratlidir. Bu, yapının tamamlanma müddetini yeniden klâsik yapılara nazaran en az yüzde 50 daha kısaltır. Ayrıyeten çelik sistemlerle üretilen modüler yapılarda bu sürat yüzde 100’e varan müddet avantajları sağlar ki, ülkemizin mümkün sarsıntılara hazırlanabilmesi için süratli inşaat yapabilmek çok kıymetli. Bir kent 10 sene yerine beş senede eski haline gelebilir” diye konuştu.
SON ÜÇ YILDA YÜZDE 30 BÜYÜME
Türkiye’de zelzele meselesine en tesirli tahlil olacak çelik yapıların geliştirilmesi, yaygınlaşması için çalışmayı bir vatandaşlık misyonu olarak gören Şimşek, “Bu yapı sistemine ülkemizin çok muhtaçlığı var. Şirket olarak ülkedeki kalıcı çelik ve modüler çelik yapı muhtaçlığının karşılanması için çalışırken, bu yapıları dünyanın her yerine ihraç etmek için de gereken kapasite artışımızı yaparak üretmeye devam edeceğiz. Consera, çelik yapılar odağında bünyesinde mühendislik, üretim, uygulama ve gayrimenkul geliştirme guruplarını tıpkı anda istihdam etmiş tek şirkettir diyebiliriz. Bilhassa anahtar teslim yapı projelerindeki binlerce kullanıcı tecrübesi, çelik yapılara ilişkin en ülkü üretim ve imal sistemlerini bize öğretti. Takımımız, dünyadaki tüm standartlara nazaran üretim ve proje yapabilecek bilgi ve tecrübeye sahip. Son üç yıldır yüzde 30 büyüdüğümüz düşünülürse, maksadımıza ulaşmak için emin adımlarla ilerlediğimiz net görülür” diyor.