Zenginler vergi ödemiyor. Ne ABD’de ne Türkiye’de ne de diğer bir ülkede… Ödemiyorlar… Dünya zenginler için bir vergi cenneti…
Pandemi periyodunda dünyanın en zenginleri servetlerine servet kattı. Fakat, yapılan hesaplamalara nazaran, dünyadaki finansal servetin yüzde 8 ile 20’si vergi cennetlerinde tutuluyor.
Vergiyi ücretliler, ortalamanın biraz üzerinde geliri olan bölümler ödüyor yüklü olarak… Daha çok dolaylı vergiler ve fiyatlardan yapılan kesintilerle…
Vergi yükü hiçbir toplumda adil olarak paylaşılmıyor.
Yoksulluğa savaş açan yardım kuruluşu Oxfam’ın araştırmasına nazaran, ABD’de harika zenginler, öğretmenlerden yahut perakende bölümü çalışanlarından daha az oranda vergi veriyor. 2021 yılında ülkede 400 en varlıklı milyarder aile ortalama yüzde 8.2 gelir vergisi ödedi. Tıpkı yıl Amerika’da ortalama gelir vergisi oranı ise yüzde 13 oldu.
EN ZENGİNLERİN ORTALAMA VERGİ ORANI YÜZDE 3.4…
2014-18 ortası en varlıklı 25 Amerikalı toplam 401 milyar dolarlık gelire karşılık 13.6 milyar dolar vergi ödedi, yani en zenginlerin ortalama vergi oranı yüzde 3.4…
En güçlü yüzde 1, çeşitli yollarla vergiden kaçınarak her yıl 163 milyar dolarlık vergi geliri kaybına neden oluyor. Vergi ödememenin şu yolları var: Vakıf kurarak, armağan, bağış yaparak, aile ofisleri kurarak, ikametini gelir vergisi oranı düşük yahut olmayan eyaletlere taşıyarak, şahsî gelirleriyle şirketlerinde yahut borsada yatırım yaparak…
Uzatmayalım, yalnızca Amazon’un sahibi dünyanın en zengini Jeff Bezos’un 2014-18 ortası yıllık ortalama yüzde 1’den daha az vergi ödediğini hatırlatalım.
BİDEN GÜÇLÜ AMERİKALILAR ÜZERİNDEKİ GELİR VERGİSİ ORANINI ARTIRMAYI PLANLIYOR
ABD Lideri Joe Biden bunun değişmesini istiyor:
Biden ve hükümeti, yeni 2024 yılı bütçe teklifinde, yıllık geliri 100 bin doları geçenlerden alınan vergiyi yüzde 25’e artırmayı planlıyor. Bu oran şimdilik yalnızca yüzde 8… Yılda 400 bin dolardan fazla kazananlardan ise yüzde 37 oranında vergi alınması planlanıyor.
Şirketlerden alınan vergi ise yüzde 28 olacak. Yeni planda sermaye yararı vergi oranının yüzde 20’den yüzde 39.6’ya çıkarılarak neredeyse ikiye katlanması ve böylelikle şirketler ile güçlü Amerikalılar üzerindeki gelir vergilerinin artırılması öngörülüyor.
TÜRKİYE’DE ARTIK GELİR VERGİSİ REKORTMENLERİ LİSTESİ BİLE AÇIKLANMIYOR
Türkiye’ye bakalım; işin berbatı artık gelir vergisi rekortmenleri listesi açıklanmıyor. Evvelce her yıl Nisan ayında tertipli olarak en çok vergi ödeyen 100 kişi açıklanırdı.
Son yıllarda listeye giren kimi rekortmenler, çeşitli nedenlerle isimlerinin yayımlanmasını istemiyordu. Buna da razıydık ancak artık liste açıklanmıyor.
Son olarak Ocak 2021’de bir liste açıklandı. O da 2019 yılı vergilendirme devri gelir vergisi beyanlarıydı. Birinci isminin açıklanmasını istemedi. Listedeki 100 şahıstan 67’si isminin açıklanmasını istemedi.
EN GÜÇLÜ TÜRK, GELİR VERGİSİNDE BEŞİNCİ OLDU
İkinci 70.5 milyon liralık vergiyle Sinan Tara, üçüncü 70.45 milyon lirayla Rahmi Koç oldu. Beşinci sırada 43.5 milyon lirayla Erman Ilıcak var.
İlk iki rekortmenin ödedikleri 71’er milyon liralık vergi o yılın ortalama kuru ile 12.5 milyon dolar civarında…
Cumhurbaşkanlığı sarayının müteahhidi ve son olarak Cerrahpaşa’daki hastane binalarının yenilenmesi ihalesini alan Rönesans Holding’in işvereni Erman Ilıcak’ınki ise, 7.7 milyon dolar.
Aynı yıl Türkiye’nin en zenginleri listesinde Erman Ilıcak 3.8 milyar dolar servetiyle birinci oldu. Rahmi Koç ise 1.9 milyar dolar ile dokuzuncuydu.
Tabii ki ödenecek vergi, servetler ile orantılı değil, o yıl servetinden kendine aldığı gelir oranında oluyor. Ancak servet-vergi karşılaştırması tekrar de size bir fikir verebilir.
EN BÜYÜK MEYDAN OKUMA ZELZELE YARALARININ SARILMASI VE İKTİSATTA OLACAK
Bunları niçin yazıyorum. Türkiye 20 yılın akabinde bir iktidar değişikliğine yanlışsız gidiyor. Toplumsal demokrat bir partinin liderliğinde, adil bölüşüm, toplumsal devlet iletileri veren bir siyasi ittifak başa geçecek üzere görünüyor.
Ancak zelzelenin de tesiriyle iflas noktasında bir iktisat devralacaklar. En büyük meydan okuma zelzele yaralarının sarılması ve iktisatta olacak.
Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde tekrar inşa süreci ve başta İstanbul olmak üzere mümkün zelzeleye hazırlık süreçleri büsbütün iktisada yeni kaynak sağlanmasıyla ilgili olduğundan, önümüzdeki periyotta bütün sıkıntı iktisat üzerine odaklanacak.
EKONOMİNİN AĞIR BİÇİMDE YENİ KAYNAKLARA GEREKSİNİMİ VAR
Bu noktada ağır biçimde yeni kaynak akışı gerekecek.
Evet, ABD’de bile idare zenginlerden daha fazla vergi almanın, yeni kaynak yaratımı ile bütçe açıklarını azaltmanın yollarını arıyor.
Türkiye’de de farklı bir durum yok. Çok zenginlerden daha fazla vergi almak gerekiyor. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, sermaye çıkar vergisi vd…
Türkiye’nin zenginler için bir vergi cenneti olduğu, ayrıyeten finansal servetin büyük kısmının vergi cennetlerinde tutulduğu biliniyor. Panama ve Paradise dokümanlarını hatırlayalım, tanınmış birçok zenginin vergi cennetlerinde birikimi, şirketi, yatırımı var.
Altı partinin programı niteliğindeki Ortak Siyasetler Mutabakat Metninde de vergi yükünün adil bölüşüldüğü, vergi tabanının genişleyeceği, beyana tabi gelir ögelerinin kapsamının genişleyeceği, dolaylı vergilerin tartısının azalacağı, istisna ve muafiyetlerin en aza indirileceği, çalışanlar üzerindeki vergi yükünün en aza indirileceği bir maliye siyasetinden kelam ediliyor.
“2018 sonrasında yine gündeme gelen çok yoksulluğu sıfırlayacağız. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sonrası devirdeki haksız gelir ve servet transferi ile rant devşirmeye dayalı siyasetlere son verecek, gelirin bireyler, haneler ve bölgeler ortasında adil ve istikrarlı dağılımını sağlayacağız” deniliyor.
HAZİNE’DEN ÇALINDIĞI SAV EDİLEN 418 MİLYAR DOLAR TAHSİL EDİLİRSE…
CHP Başkanı ve Millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, çok büyük bir kaynaktan kelam ediyor. Hazine’den 418 milyar dolar çalındığını tespit ettiklerini söylüyor. Kılıçdaroğlu’nun hazırlattığı rapora nazaran, AKP’nin 20 yıllık iktidarında beşli çete ve iktidara yakın sermaye kümelerine, beş farklı dalda toplam 418 milyar dolar aktarılmış. Bu dallar şöyle: İnşaat ve imar, mal ve hizmetler tedariki, güç, lojistik ve madencilik…
Sadece İstanbul’un imar rantına 85 milyar dolar gittiği tez ediliyor. Raporda AKP iktidarının kurduğu sistemin ortadan kaldırılmasıyla yalnızca bir yılda 205 milyar doların Hazine’nin kasasına döneceği vurgulanıyor.
Son olarak, YETERLİ Parti Önderi Meral Akşener’in altılı masayı terk ettiği vakit diliminde enteresan savlar ortaya atıldı. Akşener’in Kılıçdaroğlu’ndan bu mevzuda daha yumuşak olmasını istediği lakin kendisini ikna edemediğinden ötürü masadan ayrıldığı tez edildi.
İddialar toplumsal medyada havada uçuşurken, CHP Önderi twitter iletisinde, “418 milyar dolar ile ilgili çok kararlı olduğumun tekrar altını çizmek isterim. Her kuruşu bu milletin beşerlerine geri verilecek. Bu para sizin, hakkınızı alacaksınız” dedi.
Sermaye kısmından, çalmış olsalar da bu kadar büyük bir parayı tahsil etmek o kadar kolay değil.
Bu bir seçim vaadi mi? İktidara geçilince birebir kararlılıkta milyarlarca doların peşinden koşulacak mı? Hakikaten tahsil edebilir mi? Bilemeyiz.
ÇOK BÜYÜK SAYI; NEREDEYSE İKİ YUNAN EKONOMİSİ…
Umarız tahsil edilir. Zira çok büyük bir sayı. Neredeyse iki Yunan iktisadı demek.
Bu açıklamaların akabinde suikast tehditleri aldığını söyleyen Kılıçdaroğlu, “Kuruş kuruş dünyanın neresinde neyiniz var biliyorum. Tahsil edeceğim sayı budur ve defterinize yazın. Sizden 418 milyar doları iktidarımızda tahsil edeceğiz ve alacağız” diyor.
418 milyar dolar; 2022’de 905 milyar dolarlık gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYİH) ulaşan Türkiye iktisadının neredeyse yarısı demek, yüzde 46’sı…
Bu paranın yalnızca yüzde 20’si ile zelzelenin yaralarını sarmak, konutları, altyapıyı rahatlıkla tekrar inşa etmek mümkün…
Karşılaştırmak için birkaç hatırlatma yapayım; Sayıştay raporuna nazaran; Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli ile yapılan 4 otoyol, bir tünel ve 3 köprünün toplam maliyeti 22.2 milyar dolardı. Tıpkı projelere kamuya devredilinceye kadar, 59.7 milyar dolarlık geçiş garantisi verildi.
Böylelikle devlet kaynaklarıyla 22.2 milyar dolara mal olacak bu 8 proje için Hazine’den 37.5 milyar dolar daha fazla para çıkacak. Bu para ile 8 yerine yaklaşık 24 otoyol, köprü ve tünel inşa edilebilirdi.
Bu para da 418 milyar doların yaklaşık yüzde 15’i…
PEKİ, HAZİNE GARANTİLİ PROJELER VE BURAYA GİDEN PARALAR NE OLACAK?
Hazine garantili projelere de geçelim. Bir öbür gelir kaynağı Hazine garantili projelerin iptali ya da yine düzenlenmesi…
Ödemeler nasıl iptal edilecek, milletlerarası tahkime mi gidilecek, göreceğiz. Buradaki sayılar da çok büyük.
Örneğin kent hastaneleri… Hakikaten bir kara delik oldu. 2022 yılında kent hastaneleri için 25.6 milyar lira garantili ödeme yapıldı. Yani geçen yılın ortalama kuruyla 1.54 milyar dolar…
Hazine garantili otoyol ve köprüler için 2022’de müteahhitlere yapılan ödeme ise 36.4 milyar liraydı. Yani 2.2 milyar dolar… Toplamı 3.7 milyar dolar. Bu sayı da depremzedelere yapılacak nakdi yardımları karşılayabilir.
Bir öteki gelir kaynağı ise israfın önlenmesi konusunda olacak. Geçen yıl Cumhurbaşkanlığı ödeneği 5.8 milyar lira, temsil ve ağırlama masrafları 975 milyon liraydı.
Yeni devirde temsil ve ağırlama harcamalarının yarı yarıya azaltılması, Sarayın Çankaya Köşküne taşınması, Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımındaki saray, köşk ve yalıların halkın kullanımına açılması, uçak sayısının azaltılması planlanıyor.
Kaynak yaratımı, yalnızca vergilerle, tasarrufla, soyulan devlet varlıklarının tahsilatıyla olmaz. Üretimle olur. Dijital teknolojiye, pak güce yapılacak yatırımlarla hem çağı yakalamak hem de yüksek katma kıymet yaratarak ülkenin üretim yapısını değiştirmek mümkün.
Sözün özü; Türkiye’nin işi güç. Umarız bu talan sistemi biter. Yaşayıp göreceğiz…