HDP Ağrı Milletvekili Dirayet Dilan Taşdemir, “Alevilerin inançlarını nasıl yaşayacağına, nerede yaşayacağına sizler, bir bakanlık, Meclis ya da devlet karar veremez. Cumhurbaşkanı da buna karar veremez. Buna yalnızca ve yalnızca Aleviler karar verebilir. Lakin torba yasanın içine koyuyorsunuz, Meclis’e getiriyorsunuz, milletvekilleri elini kaldırıyor-indiriyor ve bir inançla ilgili karar veriliyor. Aleviler ‘Cemevini ibadethane olarak görüyorum’ diyorsa ibadethanedir, bunun tartışması mümkün değildir” dedi.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bugün Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bütçesi görüşülüyor. Kurulda kelam alan HDP Ağrı Milletvekili Dirayet Dilan Taşdemir, şunları söyledi:
“Alevilere yönelik bu asimilasyoncu siyaset da gitgide sürat kazanıyor”
“Alevilere yönelik bu asimilasyoncu siyaset da gitgide sürat kazanıyor. İşte, AKP tekrar 2009-2010 yılları ortasında 7 kere Alevi açılımı yaptı, çalıştaylar gerçekleştirildi. Elbette ki bütün bu çalıştaylarda ve tartışmalarda Alevilere yönelik rastgele bir düzgünleşme ya da Alevilerin talepleri karşılanmadı. Bu karşılanmadığı üzere, bir de Alevilerle dalga geçer üzere bir torba maddede bir kültürel folklormuş üzere ele alındı. Sonra Cumhurbaşkanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı kurulacağını söyledi, sonra akabinde kanun kararında kararnameyle bu da kuruldu.
Alevilerin inançlarını nasıl yaşayacağına, nerede yaşayacağına sizler, bir bakanlık, Meclis ya da devlet karar veremez. Cumhurbaşkanı da buna karar veremez. Buna yalnızca ve yalnızca Aleviler karar verebilir. Lakin torba yasanın içine koyuyorsunuz, Meclis’e getiriyorsunuz, milletvekilleri elini kaldırıyor-indiriyor ve bir inançla ilgili karar veriliyor. Aleviler ‘Cemevini ibadethane olarak görüyorum’ diyorsa ibadethanedir, bunun tartışması mümkün değildir. Aleviler bizim açımızdan eşit yurttaşlardır ve eşit yurttaşların bütün haklarından da yararlanmalıdır. Yeniden toplumsal hafıza, ortak belleği oluşturan bu birikimleri jenerasyondan nesle aktaran şey; kültürler, varlıklardır. Lakin Türkiye’de resmi tarih anlatısının dışında bırakılan kültürel kıymetler, şuurlu bir halde ya da sistematik bir halde ya ihmal ediliyor ya da tahrip ediliyor.
“UNESCO’nun dünya mirası kriterlerinin 10’undan 9’unu karşılayan Hasankeyf’i sular altında bıraktınız”
‘2002’de iktidara geldiğimizde Dünya Miras Listesi’nde olan varlık sayımız 9 idi lakin işte, bizim iktidarımız periyodunda bu sayı 19’a çıkarıldı’ dediniz lakin UNESCO’nun dünya mirası kriterlerinin 10’undan 9’unu karşılayan Hasankeyf’i sular altında bıraktınız. Dicle Vadisi’ni, canlıların yuvası olan Dicle Vadisi’ni sular altında bıraktınız. Niye? 50 yıllık ömrü olan bir tane baraj için. Her tarafa beton döktünüz, tarihi Hasankeyf’ten yalnızca birkaç tarihi varlığı tutup yeniden Hasankeyf’e taşıdınız. Hasankeyf’e daha evvel binlerce turist ziyaret yapıyordu, esnaf o hususta, refah seviyesinde çok önemli bir aşamadaydılar. Ancak siz ne yaptınız? Kenti sular altında bıraktınız. Şu an gidin bir Hasankeyf’e, evvelki yıllara oranla bir canlılık var mı? Tam bir hayalete dönüşmüş durumda Hasankeyf. Lakin artık şenlikler yapıyorsunuz; gerçek Hasankeyf’i sular altında bıraktınız, hayali Hasankeyf’e de turist çekmeye çalışıyorsunuz. Bu türlü bir garabet yaşanıyor.
Hasankeyf üzere tekrar Allianoi sular altında bırakıldı. Yeniden yolsuzluklarla gündeme gelen Mardin Büyükşehir Belediyesi, UNESCO Dünya Mirası’na girmeye, en azından Süreksiz Liste’ye aday olan Dara Antik Kenti’ni imara açtı ve bir rantçı yandaşa peşkeş çekme hesapları yapılıyor. ‘Kentsel dönüşüm’ ismi altında Sulukule, Tarlabaşı, Ayvansaray, Fikirtepe mahalleleri başta olmak üzere Süleymaniye, Zeyrek, Sultanahmet, Boğaziçi, Validebağ Korusu, Kapadokya peribacaları yol inşaatı üzere Dünya Miras Alanı yahut sit alanındaki uygulamalarda yeşil alanlar, doğal alanlar ve tarihi sit alanları yok edilerek boşaltılıyor.
“Kültürel varlıkların tahrip edildiği kentlerin terk edildiğini biliyoruz”
Bin 600 yıllık, Başkale’de bulunan Surp Bartholomeos Manastırı yok olmayla karşı karşıya. Assos tarihi kenti kendi mukadderatına terk edilmiş durumda. Kültürel varlıkların tahrip edildiği kentlerin terk edildiğini biliyoruz. Bu siyasetlerden vazgeçilirse aslında daha demokratik, daha hoşgörülü, refah seviyesi daha yüksek bir ülkede oluruz. Fakat 2002 yılında birçok kentte sit alanlarının statüleri değiştirilmiş kimi sit alanları imara açıldı, tıpkı Dara Antik Kenti’nde olduğu üzere. Halbuki bu uygulamalara bir an evvel son verilmeli, bu alanların kontrolüne sivil toplum örgütleri de dâhil edilmelidir. Tekrar, ören yerlerini aslında gözümüz üzere muhafazamız gerekiyor. Gelin görün ki ören yerleri de definecilere terk edilmiş durumda. Buraların güvenlikleri çok önemli manada alınmıyor, eline kazmayı, küreği alan gidiyor, istediği yerde hafriyat yapmaya çalışıyor. Tekrar, devam eden arkeolojik hafriyatlar tahrip ediliyor. Binlerce yıl geçmişi olan bu eserler, bu ören yerleri, bu manada önemli bir tahribat yaşıyor. Tekrar biliyorsunuz buralarda, kaçak hafriyatlarda ve müzelerde periyot dönem kayıplar oldu, eserler çalındı deniliyor. Bu hususta da bilhassa yurt dışına kaçırılan yapıtların geri getirilmesi konusunda nasıl bir siyaset izleniyor? Bunu da merak ediyoruz.
“Türkiye’de 2020 yılında bakanlığa bağlı fiyatlı müze ve ören yerlerini ziyaret edenlerin sayısı bir evvelki yıla nazaran yüzde 74,6 azalmış”
Zeugma Müzesi’nden çalınan eserler vardı, yargıya da bahis olmuştu; bu mevzunun, bu yapıtların akıbeti ne oldu? Onu da cevaplarsanız sevinirim. Asimile edilen, inkar edilen Kürtlerin varlıklarına yaklaşım maalesef AKP devrinde de değişmedi. Bu meseleler gitgide daha çok derinleştirildi. AKP’nin bu bahiste bir yaklaşımı var, aslında birçok hususta genel tavrı o denli. Yani bilhassa kültürel varlıklar ve kültürel miras konusuna da baktığımızda işte, genel yaklaşım şu; turist gelsin, görsün, biz de biraz daha fazla para kazanalım lakin bu mevzuda da tekrar öteki kültürel varlıklar ortasında da bir ayrımcılık kelam konusu. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı 211 müze, 145 düzenlenmiş ören yeri olmak üzere 356 müze olduğu tabir edilmiş. Tekrar TÜİK bilgilerine nazaran Türkiye’de 2020 yılında bakanlığa bağlı fiyatlı müze ve ören yerlerini ziyaret edenlerin sayısı bir evvelki yıla nazaran yüzde 74,6 azalmış. Bu azalmanın nedenleri nelerdir?
Avrupa’dan, Çin’den, dünyanın dört bir yanında beşerler geliyor aslında, bu kültürel varlıkları görmek istiyor lakin Türkiye’de maalesef beşerler bu imkanlardan yararlanamıyor. Zira taban fiyatla geçinmek zorunda kalan insanların bir de bu yerleri ziyaret etmek üzere bir durumu da kelam konusu olmuyor. Yeniden son devirlerde birçok sanatçı çok sıkıntı kurallarda yaşıyorlar, çok sıkıntı kurallarda mesleklerini icra etmek zorunda kalıyorlar. Bunları da destekleyecek düzenekler çok zayıf. Bu hususta örneğin sokak sanatkarları çok sıkıntı koşullarda mesleklerini icraat ediyor. Hem sokakta mesleğini icra ederken ırkçı, ayrımcı hücumlara maruz kalıyorlar hem de devir dönem belediyeler tarafından engelleniyorlar.
“Kafe çalışanları teminatsız kaidelerde çalışıyor”
Kafe çalışanları garantisiz kurallarda çalışıyor. Uzun çalışma saatleri başta olmak üzere birçok hak ihlaline uğruyorlar. Bu beşerler, sigortasız çalıştırıldığı için de işten çıkardıklarında işsizlik parası almıyorlar. Pandemi devrinde maalesef birçoğu intihar etti. Tekrar enstrümanlarını satan sanatkarlar, müzisyenler olduğuna biz tanıklık ettik. En son da müzisyen Onur Şener, çalıştığı yerde, yalnızca istenilen parçayı çalmadığı için maalesef katledildi.
Yani aslında Kültür Bakanlığı hem müzisyenler hem sanatkarlar hem de kültürel varlıklara yaklaşımda eşit bir yaklaşım, adil bir yaklaşım sergilemiyor. Genelde daha ayrımcı bir tavra maruz kalıyor sanatkarlar. Bakın, Kültür Bakanlığı’nın yaptığı faaliyetlere, telaffuzlara baktığımızda, genelde kültürel alanda da kendi hegemonyasını kurmaya çalışıyor. Bu hegemonyayı kurmak için de aslında kendisi üzere düşünmeyen, kendisi üzere sanat icra etmeyen herkesi de baskıyla, asimilasyonla aslında kendi kontrolünde tutmaya çalışıyor. Hani bu kültürel hegemonyayı ne kadar başardığınız da tartışmalı, zira periyot dönem sizin kimi temsilcileriniz de bunu başarmadığınız için sık sık hayıflanıyor.
“AKP periyodunda müzik söylemek, eğlenmek, şenlik düzenlemek neredeyse yasak hâle getirildi”
Yandaş sanatkarlara her alanda imkanlar tanınıyor, bunlar için her manada dayanaklar sunuluyor fakat muhalifse; sizi, iktidarı eleştirmişse o sanatkarlara yönelik baskılar artıyor. İşte, Kürtçe söylediği için, Rumca söylediği için sanatkarların konserleri yasaklanıyor, iptal ediliyor. ODTÜ Memleketler arası Bahar Şenliği, Zeytinli Rock Şenliği, Munzur Tabiat Kültür Şenliği yasaklandı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde 80 yılı aşkındır kutlanan klâsik İnek Bayramı’na bile soruşturma açıldı. Trabzonspor’un şampiyonluk kutlamalarına katılan Yunan sanatçı sahneye çıkarılmadı. Yani o denli ki suratınızı almadınız, Güney Kore’den gelen bir küme vardı, K-pop, onu bile yasakladınız.
AKP devrinde müzik söylemek, eğlenmek, şenlik düzenlemek neredeyse yasak hâle getirildi. Artık, ömür biçime müdahale tartışmaları bu manada gündeme gelince, iktidar genelde her seferinde ‘Hayır, biz kimsenin hayat biçimine müdahale etmiyoruz; biz herkesin ömür biçimine, kimliğine, kültürüne, inancına saygılıyız’ diye propaganda yapıyor. Ancak icraata dönüp baktığımızda, aslında gerçeğin hiç de bu türlü olmadığını, kendisine yakın, kendi dünya görüşüne yakın olanların önü açılıyor, lakin başkaları yasaklanıyor.” (ANKA)