Dün sabahın erken saatlerden itibaren ajanslara düşen bir haber Afrika ülkesi Burkina Faso’da olağan dışı bir askeri hareketlilik başladığını haber veriyordu.
Esasen haber kimseyi şaşırtmamıştı. Çünkü Burkina Faso’da Fransa’nın kışkırtmasıyla sık sık askeri darbeler yaşanıyor.
Batı Afrika Burkina Faso, 1896’dan bağımsızlığını kazandığı 1960’a kadar Fransa sömürgesinde kaldı. Lakin Fransa, eski sömürgesi üzerindeki gölgesini kaldırmamakta ısrarcı.
Gelin artık ülkeyi istikrarsızlığın pençesine atan Fransız takviyeli darbeleri ve Fransa’nın bölgedeki durumuna kısaca bir göz atalım…
TRT Haber’den Selami Kökçam’ın Burkina Faso tahlili:
20 milyondan fazla nüfusa sahip Burkina Faso’nun yüzde 61’i Müslüman, yüzde 23’i Katolik Hristiyan, yüzde 16 ise mahallî dinlere mensup. Ülkenin resmi lisanı hala Fransızca.
Ülkedeki darbe tarihi hayli eski. O denli ki, bağımsızlığını kazandığı 1960’dan 6 yıl sonra birinci askeri darbe yaşandı. 14 Haziran 1970 yılında onaylanan yeni anayasa ile dört yıllık bir geçiş periyodu başladı. Bu anayasadaki uyuşmazlıklar sonucunda 1977 yılında yeni bir anayasa hazırlanıp onaylandı ve 1978’de yapılan seçimlerde Sangoule Lamizana lider seçildi.
Ülke 1980 yılında bir darbeye daha şahitlik etti. Ülke tarihine bakıldığında darbelerin peş peşe yaşandığı görülüyor. 1980’deki darbeden 3 yıl sonra 1983’te yeni bir darbe daha meydana geldi.
FRANSA’NIN AYAK İZLERİ: 60 YILDA 10 DARBE
Burkina Faso, bağımsızlığını kazandığı 1960’dan bu yana 10’a yakın askeri darbe gördü ve sık sık dış müdahalelere maruz kalmakla itham edildi. Dış müdahalelerde gözler daima Fransa’ya çevrildi.
Son bir yıl içinde gerçekleştirilen darbelerde de Fransa’nın parmağının olduğu sık sık konuşuldu. Hatta 23 Ocak 2022’de gerçekleştirilen darbeden sonra Paris merkezli yayın yapan Afrika Intelligence internet sitesi, Fransız diplomatların Eylül 2021’den bu yana ordunun idareye el koyması senaryoları üzerinde çalıştığını ve Paris idaresinin 23 Ocak’ta eski Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore’ye ülkeden acil biçimde ayrılmasını sağlamayı teklif ettiğini tez etti.
Haberde, Kabore’yi komşu ülkelerde inançlı bir yere getirme konusunda çalışmaların yapıldığı lakin onun bunu reddettiği aktarıldı. Paris’in Kabore ile 23 Ocak’ta tüm gün irtibat halinde olduğu lakin dün bu irtibatın kesildiği bildirildi.
Elysee Sarayı’nın bu savları yalanladığı belirtildi.
France 24’ün haberinde değerlendirmelerine yer verilen Fransız gazeteci ve müellif Antoine Glaser, Kabore’nin Fransa’ya karşı uzaklıklı olduğunu kaydetti.
Kabore’nin Fransa’yı orduyu tekrar düzenlemesine karşı çıkmakla suçladığını söz eden Glaser, Burkina Faso’da Kabore’nin Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba’ya yakın askerleri yaklaşık 15 gün evvel tutuklaması nedeniyle darbenin yaşanmasının beklendiği yorumunda bulundu.
Glaser, Fransa’nın Kabore’yi terk ettiğini düşünmediğini belirterek, “(Burkina Faso’nun) eski Cumhurbaşkanı Blaise Compaore’yi Fildişi Kıyısı’na götüren Fransız özel kuvvetleriydi.” dedi.
Antoine Glaser, “Fransa’nın (Burkina Faso’da 2015’teki darbe teşebbüsünden sorumlu General) Gilbert Diendere’ye dayanak verdiği doğrudur. (Fransız Dış İstihbarat Birimi) DGSE’nün Ouagadougou’daki platformunu bölgedeki kapalı operasyonlar için kullandığı doğrudur fakat bunun Fransa’nın Roch Kabore’yi desteklemediği manasına gelmez.” tabirini kullandı.
TERÖR VE DARBE
Geçtiğimiz gün yaşanan son darbe ise, ülkenin kuzeyinde gerçekleştirilen terör saldırısını protesto etmek için halkın sokaklara çıkmasıyla tetiklendi.
Öyle ki, 27 Eylül’de yaşanan 11 askerin öldüğü, 50 sivilin kaybolduğu terör saldırısının akabinde, ekonomik başşehir Bobo-Dioulasso’da sokaklara dökülen yüzlerce kişi, Geçiş Devri Devlet Lideri Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba’yı istifaya davet etti.
Yarbay Damiba, 24 Ocak’ta darbeyle iktidarı ele geçirmiş, 2 Mart’ta geçiş sürecinin cumhurbaşkanı olarak atanmıştı.
Hatırlamakta yarar var. Fransa terör örgütleriyle uğraş mazeretiyle 2013’ten itibaren bölgede bulundurduğu askerlerini geçtiğimiz aylarda geri çekmişti.
Yaklaşık 10 yıl evvel patlak veren güvenlik krizi nedeniyle bugün Sahel dendiğinde akla birinci silahlı terörist kümelerin akınları geliyor.
El Kaide ve DEAŞ bağlantılı kümeler Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun paylaştığı ve “Liptako Gourma” ismi verilen hudut çizgisinde her yıl yüzlerce kişinin vefatına neden olan taarruzlar düzenliyor.
Terör örgütleri, uyuşturucu, silah, akaryakıt kaçakçılığı üzere yasa dışı yollardan elde ettiği önemli gelirlerle faaliyetlerini her geçen gün artırıyor.
POZİSYON KAYIPLARI DEVAM EDİYOR…
Dünyanın en fakir ülkelerinden kabul edilen Nijer, Mali ve Burkina Faso ise darbeler ve iç karışıklıklar üzere nedenlerle ordularına kâfi bütçeyi ve ekipmanı sağlayamıyor, bu örgütlerle uğraşta yetersiz kalıyor.
İşte Fransa en fazla terör saldırısına maruz kalan kelam konusu üç ülkede 10 yıldan fazla bir müddet asker bulundurdu. Mali’de sokak protestoları ve idarenin talepleriyle ülkeden ayrılmak zorunda kaldı. Çünkü ülke idaresi Fransa’yı terör örgütlerini şahsen desteklemekle suçluyordu.
Öte yandan Fransa, büyük bir hezimetle sonuçlanan Sahel operasyonlarının sonucunda Mali’yi Rus paralı milis kümesi Wagner’i yerleştirdi.
Fransa her ne kadar halihazırda Ukrayna’da faaliyetlerde bulunan ve Mali’de durum kazanan Wagner’e karşı sesini yükseltse de 2020’de Hafter’i destekleyen Wagner milisleriyle birebir safta yer aldı. Mali’de durum kaybeden Fransa, şimdilerde Burkina Faso’da ağır faaliyetlerde bulunuyor. Fakat bu ülkede de Fransız zıddı sokak şovları yaşanıyor.
Geçtiğimiz aylarda Fransız büyükelçi ülkedeki durumu “sivil savaş” olarak niteleyince Fransa aykırıları sokaklara döküldü.
Burkina Faso’nun başşehri Vagadugu’daki Nation Meydanı’nda “M30 Naaba Wobgo Hareketi”nin” davetiyle toplanan aksiyoncular, Fransa’nın Vagadugu Büyükelçisi Luc Hallade’ın ülkeden ayrılması ve Fransa ile yapılan mutabakatların sona erdirilmesi için şov düzenledi.