Şehir efsaneleri, ne vakit, nerede, kim tarafından, ne emelle, nasıl çıkarıldığı bilinmeyen, kimileri halkın deney ve gözlemlerinden çıkmış olan fakat birden fazla uydurma inanışlardır. Bunların hiçbir yazılı evrakı, delili yoktur; daha çok kulaktan kulağa yayılır. Kent efsanelerinin birden fazla tüm dünyada bilinir.
Bilimin cevaplayamadığı pek çok soruda ve biçare kaldığı durumlarda imdada daima kent efsaneleri yetişir; bilhassa de tıp alanında.
Şehir efsanelerinin doğruluğu her vakit herkesin aklını kurcalar, lakin gelin görün ki kolay kolay aksini tez eden babayiğit çıkmaz, çıksa da kelamını kimseye dinletemez.
Son yıllarda nazar mı değdi bilinmez, bu efsanelerinin birer birer yıkıldığına şahit oluyoruz.
“Beş saniye” kuralı
Yiyeceğiniz yere düştükten sonra yerde kaldığı mühletin hiçbir ehemmiyeti yok. Düştüğü an mikropları toplamaya başlayacağı için beş saniye içinde alıp yiyebilirsiniz üzere bir efsane yok.
Günde 8 bardak su kilo verdirir
Ellerinde, çantalarında plastik su şişeleri ile gezen, sevmedikleri, güzellerine gitmediği halde içleri kalka kalka zoraki su içenlere muştum olsun. Halbuki bugüne kadar neredeyse tüm hekimlerin ”aman ne yapın ne edin, sıhhatiniz için günde kesinlikle 2 litre su için” formundaki öğütlerinin bilimsel bir desteği yokmuş. Araştırmaya nazaran gereksiz yere zoraki içilen fazla su ne cildimizin güzelleşmesine, ne kilo vermemize, ne baş ağrılarımızın ortadan kalkmasına ve ne de toksinleri bedenden atmamıza yarıyormuş.
Tabii ki su yaşamamız için elzem bir unsur, elbette susuz bir hayat düşünülemez, ancak fazla su içerek ‘daha sağlıklı olmak’ da kelam konusu değil. Araştırmayı yapan uzmanlar, ”kendinizi vilayetle de 8 bardak su içeceğim diye zorlamayın, susadıkça su için, kâfi’, zira yiyeceklerimizde ve öteki içtiğimiz sıvılarda da su var’‘ diyorlar.
Karalâhana guatr yapar
Karalâhananın guatr yaptığı, Karadenizliler çok karalâhana yedikleri için onlarda guatrın çok görüldüğü’ formundaki efsane de yerle bir oldu.
Karadeniz’ de 100 bin kişi üzerinde yapılan guatr taramasında, bu bölgenin klâsik mutfağında değerli yer tutan karalahananın masumiyetini kanıtlayan sonuçlar elde edildi. Araştırmaya nazaran, karalâhananın guatr yapabilmesi için her gün 4 kilo yemek lâzımmış ve bu da imkânsızmış. Karalâhana ?aklanmış’ oldu böylelikle.
Karanlıkta okumak gözleri bozar
Karanlıkta yahut alacakaranlıkta kitap okumak gözlerde kalıcı hiçbir hasara yol açmaz, ancak beğenilen dinlenme ile düzelen yorgunluk ve görme sertliğinde azalma olabilir. Çok kitap okumak da gözleri hiçbir biçimde bozmaz.
Fazla yenen hindi eti uyutur
Hindi etinde bulunan ‘triptofan’ isimli unsurun uyutucu tesiri vardır, ancak tavuk ve sığır etinde de tıpkı ölçüde triptofan bulunur. Asıl uyutucu olan, hindi eti ile bir arada alkol alınması ve çok fazla yemek yenmesidir.
Beynimizin yalnızca yüzde 10’unu kullanıyoruz
Ünlü alım Einstein’ a ilişkin olduğu ileri sürülen bu efsane de gerçek dışıdır. MR, PET ve öteki görüntüleme yolları ile beynin her tarafının ”aktif” olduğu gösterilmiştir. Metabolik araştırmalarda da beyinde faaliyet göstermeyen hiçbir yer bulunamamıştır.
Süt balgam yapar
Sütün, balgam yaptığı ve öksürüğe yol açtığı gerekçesiyle astımlı ve bronşitli çocuklara verilmemesi de aslı astarı olmayan bir kent efsanesidir. Süt, çocukların en değerli besin kaynaklarından biridir ve balgam yaptığını yahut balgamı artırdığını gösteren hiçbir bilimsel kanıt olmadığı üzere, birçok araştırmada sütü ve sütten yapılan öteki besinleri sistemli olarak tüketen çocuklarda astım belirtilerinin daha az görüldüğü ortaya konmuştur.
C vitamini gribi önler
C vitaminin gribe, soğuk algınlığına karşı koruduğu da bir kent efsanesindir. Ateşiniz çıktığı yahut öksürdüğünüz için C vitamini desteği yapmanın hiçbir yararı yok. “Çok yorgunum” diye multi-vitamin almak da tıpkı halde anlamsız.
C vitamini elbette sağlıklı bir hayat için ‘elzem’ bir unsur.Ancak bunun için C vitamini hapı almaya da gerek yok; çünkü olağan bir diyette bu vitamin yeteri kadar mevcut.Türkiye üzere neredeyse her çeşit zerzevatın meyvenin yetiştiği bir ülkede bir beşerde C vitamini eksikliği olması için o kişinin çok özel çaba göstermesi gerekir.
Saç ve tırnaklar öldükten sonra da uzamaya devam eder
Bu, vefattan sonra derinin kurumaya başlaması ve büzüşmesi sonucu tırnakların daha uzunmuş üzere görünmesinden diğer bir şey değildir. Tıpkı şey saçlar için de geçerlidir; büzüşen saçlı deri yüzünden saçlar daha dik ve uzun görünür. İşin doğrusu şudur ki, öldükten sonra ne tırnaklar ne de saçlar uzar.
Vitaminler kanseri önler
Son yıllarda yapılan araştırmalar, vitaminlerin sanılanın bilakis kanser riskini artırabileceklerini gösteriyor. Beta karoten ve E vitamininin sigara içen erkeklerde akciğer kanseri riskini yüzde 18 ve kansere bağlı mevt riskini de yüzde 8 oranında artırdığı kanıtlandığından, artık sigara tiryakilerinin bu vitaminleri almaları muhakkak sakıncalı bulunuyor. 170 bin kişi üzerinde yapılan bir çalışmada A, C, E vitaminleri ve beta karoten kullananlarda mide-bağırsak kanserlerinden ölümlerin daha fazla olduğu belirlendi.
Keçiboynozu cinsel gücü artırır
Keçiboynuzunun cinsel gücü artırdığını gösteren hiçbir bilimsel bilgi yoktur. Mahcup olmayayım diye her gün keçiboynuzu kemirmekten imanı gevreyenler, dişini kıranlar inanmayın bu kent efsanesine. Sıkıntınıza devayı öteki yerlerde arayın.