Getty Images Ankara Atina’yı, Türk F-16’larını S-300 sistemleriyle taciz etmekle suçluyor. 2022 ilkbaharından bu yana ilgileri giderek gerilen Türkiye ve Yunanistan, iki ülkenin savaş uçakları ortasında Ege ve Doğu Akdeniz’de geçen hafta yaşanan olaylar nedeniyle yeni bir buhranın eşiğine geldi.
Türkiye, Yunanistan’ı Girit’te konuşlu S-300 hava savunma sistemlerini kullanarak F-16 savaş uçaklarını taciz etmekle suçluyor. Yunanistan, savları reddederken Türk uçaklarının bildirim yapmadıklarını ve hava alanını ihlal ettiği suçlamasını yapıyor. Her iki ülkede de yaklaşan seçimler ve iç politik telaşların buhranı derinleştirebileceği değerlendirmesi de mevcut.
2020 yazında Doğu Akdeniz’de egemenlik alanları nedeniyle askeri ögelerin da işin içinde olduğu büyük bir tansiyondan geçen Türk-Yunan münasebetleri, Almanya ve NATO’nun teşebbüsleri sonucunda 2021 başından itibaren yumuşamaya başlamıştı.
Türk ve Yunan dışişleri bakanlarının karşılıklı ziyaretleri ve akabinde Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis’in 13 Mart 2022’de İstanbul’a giderek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmesi, bu yumuşamanın süreceği yorumlarına neden olmuştu.
Ancak Miçotakis’in Mayıs ayında ABD’ye yaptığı ziyaret sırasında hitap ettiği Kongre’ye Türkiye’nin almak istediği 40 F-16 savaş uçağının satılmaması daveti yapması Ankara-Atina ortasındaki yumuşama sürecini sona erdirmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Benim için artık Miçotakis diye biri yok” kelamlarıyla yansısını lisana getirmiş ve Yunanistan ile 2022’de yapılması planlanan üst seviye işbirliği kurul toplantısını iptal ettiğini kaydetmişti.
Bu süreçten sonra, siyasi boyutta gerilen ilgiler, Ege ve Doğu Akdeniz’e de yansıdı. Türkiye, Yunanistan’ın Lozan ve Paris muahedeleriyle silahsızlandırılmış olması gereken adaları silahlandırdığını, bunun da adalar üzerindeki egemenliğinin tartışmaya açılması manasına geldiğini kaydetti. Yunanistan ise Türk savaş uçaklarının Yunan adaları üzerinde uçtuğunu ve hava alanını yüzlerce defa ihlal ettiğini gündeme getirdi.
Getty Images S-300 füze savunma sistemleri. GERİLİM YENİ BİR SEVİYEYE ÇIKTI
MSB kaynakları, Türk F-16’larının 22, 23 ve 24 Ağustos günlerinde Ege ve Doğu Akdeniz’de NATO misyonları kapsamında vazife uçuşu gerçekleştirirken radar kilitlemesi yoluyla taciz edildiklerini bildirdi.
22 ve 24 Ağustos’ta yaşanan olaylarda, Amerikan savaş uçakları ve öbür NATO uçaklarına eskort uçuşuyla dayanak veren Türk savaş uçaklarının Yunan hava kuvvetleri tarafından radar kitleme yoluyla tacize uğradıkları kaydedildi.
23 Ağustos’ta ise Rodos adasının batısında 10,000 feet irtifada uçuş gerçekleştirilen Türk savaş uçaklarına Girit adasında konuşlu yerden havaya füze atma kabiliyeti olan S-300 hava savunma sistemlerinin radar kilidi atıldığı Ankara tarafından gündeme taşındı.
Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1990’ların ortasında Rusya’dan satın aldığı S-300 sistemlerine Türkiye’nin çok büyük yansısı sonucunda, hava savunma sistemlerini Girit adasına yerleştirmeyi kabul etmiş ve böylelikle sorunun çözülmesini sağlamıştı. Yunanistan, o tarihten bu yana Girit’te konuşlandırdığı bu sistemleri 2013 yılında bir tatbikat sırasında aktive etmişti. Rus savunma sisteminin ondan sonra bir daha aktive edilip edilmediği bilinmiyor.
Yunanistan, Türkiye’nin her üç olayla ilgili yaptığı açıklamalarının gerçeği yansıtmadığını, Türk savaş uçaklarının NATO misyonuna iştirakine ait bilgilendirme yapılmadığını savundu. FIR (Uçuş bilgilendirme bölgesi) çizgisine giren kimliği meçhul uçaklara dönük bir hareket gerçekleştirildiğini kaydeden Atina, S-300 radarlarının Türk savaş uçaklarına kilitlenmediğini de iletti.
ANKARA, MEVZUYU NATO’YA TAŞIYOR
Yunanistan’ın S-300 hava savunma sistemlerinin Türk savaş uçaklarına karşı aktive edilmediği açıklaması sonrasında Ulusal Savunma Bakanlığı, olaya ait bilgileri ve radar imajlarını NATO Genel Sekreterliği ve ittifaka üye ülkelerin savunma bakanlıklarına göndereceğini açıkladı.
Türkiye, bu atılımla Yunanistan ile olan ikili tansiyonunu NATO hakemliğine taşımak ve Atina’nın provokasyon olarak tanımladığı hareketlerinin ittifak içerisinde kayda geçmesini sağlamak istiyor.
Türkiye, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in 2021’de geliştirdiği Türk-Yunan tansiyonunu azaltma hedefli “ayrıştırma mekanizmasına” (de-confliction) tam iştirak sağlamış, Yunanistan ise bir iki toplantı sonrasında sisteme ilgisinin kalmadığını göstermişti.
Türkiye’nin NATO’nun İsveç ve Finlandiya ile genişleme sürecindeki kritik rolü, Genel Sekreter Stoltenberg’in son devirde Türk tezlerinin daha düzgün anlaşılması için yaptığı açıklamalar, Yunanistan’ı ittifak bağlamında rahatsız eden ögeler ortasında.
ABD’YE S-400 KONUSUNDA ‘TUTARSIZLIK’ ELEŞTİRİSİ
Türkiye’nin S-300 konusunu bu kadar güçlü gündeme getirmesinin nedenlerinden biri de kendisinin 2019’da Rusya’dan alıp topraklarında konuşlandırdığı S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle ABD’nin yaptırımlarına maruz kalması.
ABD, Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Uğraş Etme Yasası (CAATSA) kapsamında Türkiye’ye yaptırımlar uygulamış ve 2000’lerin başından bu yana ortağı olduğu F-35 savaş uçağı projesinden çıkarmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 30 Ağustos’ta yaptığı bir açıklamada, Yunanistan’ın S-300 hava savunma sistemini aktive ettiğini anımsatarak, “Şimdi birebir Amerika’nın Yunanistan’ın bir NATO hava gücüne karşı S-300 sistemlerini harekete geçirilmesine nasıl karşılık vereceğini merakla bekliyoruz. Üstelik Amerika, bize vermediği F-35’leri Yunanistan’a ikram ederek Rus hava savunma sistemlerinin güya gözü üzere sakındığı bu uçaklarla birebir çuvala girmesinin yolunu kendi eliyle açmıştır” sözlerini kullandı.
Erdoğan, ABD’nin Hindistan’ı Rusya’dan S-400 almasına rağmen yaptırım dışı bıraktığını da anımsatırken, “Demek ki sıkıntı Rus hava savunma sistemleri ile Amerikan askerî eserlerinin birlikte kullanılması değil, bizatihi ve mahsusan Türkiye’dir. Bize F-35 vermiyorlar, aldığımız alternatif savunma sistemlerine reaksiyon gösteriyorlarmış, saçma sapan mevzulara kadar varan ambargolar uyguluyorlarmış. Açıkçası, hiçbiri umurumuzda değil” dedi.
ATİNA DİKKATLERİ EGE’YE ÇEKMEK İSTİYOR
Ankara’da yapılan değerlendirmelerde, Yunanistan’ın hedefinin milletlerarası toplumun dikkatini Ege ve Akdeniz bölgesine çekmek ve Türkiye’yi “saldırgan” halde göstermek olduğu öne çıkıyor. Bu siyasetin Amerikan Kongresi’ni Türkiye’ye 40 adet yeni F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kiti satışı konusunda daha da olumsuz bir noktaya çekmeyi de hedeflediği kaydediliyor.
Yunan savunma uzmanları, Yunanistan’ın Fransa’dan aldığı Rafale ve ABD’den almak istediği F-35 savaş uçakları sayesinde F-35 programından çıkartılan Türkiye’ye karşı Ege’de hava üstünlüğünü ele geçireceğini sav ediyor.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, geçen hafta yaptığı bir açıklamada, Atina’nın dikkatleri Ege’de Türkiye ile yaşanan tansiyona çekme arayışının gerisinde Lozan Antlaşması’nı delme isteği olduğunu kaydetti.
22 Ağustos’ta yaşanan taciz olayı ile ilgili bilgi veren Bakan Akar, Yunanistan’ın NATO tarafından daha evvel belirlenen rotayı son anda değiştirdiğini ve uçakların Lozan ve Paris antlaşmalarıyla belirlenen silahsızlandırılmış adaların üzerinden geçmesini sağladığını söyledi. Akar, “Rotayı illaki bu adaların üzerinden geçirmek istiyor. NATO’yu buraya sokmak istiyor yani Lozan’ı delmek istiyor. Bunun için son dakikada güzergâhı değiştiriyorlar. Sonra da gelip uçaklarımıza 3 dakika yahut 5 dakika mühletle radar kilidi atıyorlar. Neden bunu yaptın diye sorulduğunda da ‘Bunlar bize bu uçuşu bildirmediler. Kimliği belgisiz uçak olarak değerlendirdik’ diyorlar” değerlendirmesini yaptı.
Yunanistan ile Türkiye ortasında bilhassa hava alanı açısından kıymetli görüş ayrılıkları bulunuyor. Yunanistan, dünyada gibisi bulunmayan bir uygulamayla kara suları 6 mil olan adalarına 10 mil hava alanı çiziyor. Bu dört millik alana giren her Türk uçağını hava alanı ihlali yapmakla suçluyor. Yunanistan, tıpkı vakitte, yalnızca ticari ve sivil uçaklara bilgilendirme mecburiliği veren FIR çizgisini egemenlik alanı olarak görüyor ve savaş uçaklarının kullanmasını ihlal olarak pahalandırıyor.
YAKLAŞAN SEÇİMLERİN ETKİSİ
Türkiye ve Yunanistan ortasındaki tansiyonun artmasının nedenlerinden biri de her iki ülkede de yaşanan ekonomik ve siyasi problemler ile yaklaşan seçimler olduğu bedellendiriliyor. Mevcut hükümetlerin vazife müddeti Türkiye’de 2023’ün Haziran ayında, Yunanistan’da ise Temmuz ayında sona eriyor. Her iki ülkede de erken seçim olma ihtimali gündemde.
Yunanistan’da Başbakan Miçotakis, ekonomik ve toplumsal sıkıntıların akabinde muhalefet başkanının telefonunun istihbarat servisi tarafından dinlenmesi buhranı nedeniyle güç günler yaşıyor. İstifa baskılarına rağmen vazifede kalmaya devam edeceğini açıklayan Miçotakis, Türkiye ile yaşanmakta olan buhranı azalan siyasi popülerliğini yine kazanmak için kullanabilir. Yunanistan’da Türkiye gündeminin her vakit çok değerli bir iç siyaset tesiri olması bu görüşü güçlendiren bir olgu olarak görülüyor.
Türkiye’de de yaşanan ekonomik kahırlar, artan hayat pahalılığı ve bunun kitlesel tesirleri, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gündemi güvenlik ve dış siyaset hususlarına çekme isteğini tetikleyen ögeler ortasında bedellendiriliyor. Bu sene Zafer Bayramı’nın 100. yılını kutlayan, 2023’te de Cumhuriyet’in kuruluşunun 100. yılını kutlayacak olan Türkiye açısından Yunanistan ile yaşanan mevcut tansiyonun, hükümetin milliyetçi tabanı tekrar konsolide etmesine yarayabileceği de gündeme geliyor.