Diyarbakır’da vazifeli bir tabibin 70 yaşındaki hastasının hava yolunun üst kısmına yapışan sülüğü canlı formda çıkarmasına ait manzara, sülük tedavisini bir defa daha gündeme getirdi. Paylaşımı yapan doktor, hastasının sülüğün yedikleriyle o bölgeye yapıştığını söylediğini aktararak, bunun yanlış sülük tedavisi uygulamasından kaynaklandığına işaret etti.
‘YALNIZCA 15 TANESİ…’
Sülük tedavisi konusunda soruları yanıtlayan Prof. Dr. Abdurrahim Koçyiğit, 600 civarında çeşidi bulunduğunu, bunların sadece 15’inin tıbbi emelle kullanıldığını anlattı.
Türkiye’de 2 tip tıbbi sülüğün yaygın olduğuna değinen Koçyiğit, uygulamanın yanlış kullanıldığında önemli komplikasyonlara yol açabileceğini tabir etti. Koçyiğit, tıbbi sülüğün tabip olmayanlarca kullanılması halinde enfeksiyon riskinin çok yüksek olduğuna dikkati çekti.
“KANAMA DURDURULAMAYABİLİR”
Bu risklerden birinin doktor olmayanların birebir sülüğü birçok sefer kullanması ve bu nedenle kan yoluyla bulaşan hastalıkların diğerlerine geçebilmesi olduğunu belirten Koçyiğit, ayrıyeten, kanama diyatezi olanlarda kanamaların durdurulamayabildiğini, kansızlık (anemi), alerjik tepki ve enfeksiyon oluşabildiğini kaydetti.
Usulüne uygun yapıldığında sülüğün yararlı bir tedavi usulü olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Koçyiğit, “Sülüğün güya emdiği kan orada tedavi yapıyor üzere düşünülür. Tam bilakis sülüğün emdiği kan değil verdiği salgılar bizim için çok kıymetli. Sülüğün 100’e yakın dişi var. O dişleri deriye geçirdiği vakit 100 civarında etkin etken maddeyi kana karıştırıyor. Tedavi edici özelliği kana karıştırdığı hususlardan geliyor” bilgisini verdi.
Sağlık Bakanlığınca yayımlanan yönetmeliğe nazaran, 15 kısımda sertifika almak şartıyla yalnızca diş doktorları ve doktorların klâsik ve tamamlayıcı tıp alanındaki tedavileri uygulama yetkisi olduğunu söyleyen Koçyiğit, bunlardan birinin de sülük tedavisi olduğunu aktardı.
Koçyiğit, “Sertifika almayanın tabip de olsa bu tedaviyi yapma yetkisi yok. Sertifikası olmayan, tabip olmayan birileri tarafından bu türlü bir tedavi (Twitter’daki vaka) yapılmış olabilir. Türkiye’de en büyük sorunlardan biri, tabip olmayan şahıslar tarafından bilhassa kupa ve sülük tedavisi çokça yapılıyor” dedi.
Sülüğün ağız içerisinde yerleşip vakitle büyümesinin mümkün olmayacağını savunan Koçyiğit, şöyle devam etti:
“Sülük 60 seneye kadar yaşayabilen ve çok yavaş büyüyen bir mikroorganizma. Kısa müddette orada kalıp, yuvalanıp büyümesi çok kelam konusu değil. Lakin büyümüş formuyla alabilir. İçeriye girip de ondan sonra büyümesi kelam konusu olacağını düşünmüyorum. Tahminen yemek yerken yutmuş olabilir. Fakat bu da çok zayıf bir ihtimal. Bunu yorumlamak çok sıkıntı. Sülük tedavisi yapan birisinin de kalkıp da boğaza sülük uygulaması mümkün değil diye düşünüyorum.”
“DİŞ ETİ İLTİHAPLARINDA, ÇOK SIK DEĞİL LAKİN UYGULANABİLİYOR”
Hirudoterapi Uzmanı Dr. Kusursuz Tercan da sülükle ilgili az da olsa ağızdan uygulanan tedavilerin mevcut olduğunu söz etti.
Kendisinin bu türlü bir olayla karşılaşmadığını anlatan Tercan, “Bu canlılar çok seri hareket edebiliyorlar. Muhtemelen kanlı bir bölgede olduğu için orada süratli biçimde boğaz ve yemek borusu bölgelerine gerçek hareket edip denetimden çıkmış olabilir” dedi.
Ağız içinde diş eti iltihaplarında sülük tedavisinin uygulanabildiğini belirten Tercan, şöyle konuştu:
“Daha çok uygulandığı yer damarsal ve sirkülasyonla ilgili problemler. Yapılması gereken, bu tedavinin yan tesiri olduğunu da bilerek hareket etmek. En büyük yan tesir enfeksiyon ve bu hadisedeki üzere sülüğün aşikâr bir yere hakikat hareket edip denetimini sağlayamamak. Bu çok az görülebilecek bir şey fakat tedavi sonrası olmuş olabilir. Hastanın hayati tehlikesi bile olabilir. Kanama denetimi sağlanamayabilir yahut enfeksiyon olabilir. Küçük büyük bütün kentlerde bu eğitimleri almış doktor arkadaşlarımız var. Kendi muayenehanesinde, hastanede uyguluyor olabilir. Değerli olan o eğitimi almış ve uygun ortamı sağlıyor olması. Beşerler bu merkezleri bulsunlar.”
“SU, ÇOK YAPRAKLI SEBZELERDEN KAYNAKLANABİLİR”
Acil Tıp Kliniği Eğitim Vazifelisi Prof. Dr. Ayhan Özhasenekler, bu biçim parazitlerin, bilhassa kırsal kesimde, dezenfeksiyon yapılmayan durağan sularda ve dere kenarlarında bulunduğunu, o bölgelerde yaşayan halk ile çobanlık üzere mesleklerle uğraşan insanların su muhtaçlıklarını karşılarken bunları yutulabildiğini anlattı.
Bu parazitlerin, insan bedenine yerleşerek büyüdüklerini söyleyen Özhasenekler, dudak ve yanak içleri ile lisan ve boğaz üzere mukoza denilen dokularda kan emerek beslendiklerini tabir etti.
Geleneksel ve tamamlayıcı tıp kapsamındaki sülük uygulamalarının cilde yapışan karasal tiplerle gerçekleştirildiğini lisana getiren Özhasenekler, şöyle konuştu:
“Islak tip dediğimiz mukozaya yerleşen sülükler, kazara yutulan su, marul, maydanoz, börülce, dereotu üzere bitkilerden de kaynaklanabilir. Marul yeterlice yıkanmadığında, yaprakları açılmadığında içinde ne olduğunu bilmiyoruz ve süratli doğranabiliyor. Bu sırada şayet parazit kesilmemişse, siz de bunu bir salatanın içerisinde çok rahatlıkla yutabilirsiniz. Çok küçük olduğu için fark edilmeyebiliyor. O yüzden bunların düzgün yıkanması, durulanması, 3-4 saat suda bekletilmesi, yapraklarının ortası âlâ temizlendikten sonra tüketilmesi değerli.”
Sosyal medyada yapılan paylaşımdaki imajda yer alan hadisenin da zerzevattan kaynaklanmış olabileceğini yorumlayan Özhasenekler, insan bedeni içinde sülük uygulamasının mevtle sonuçlanabileceği ikazını yaptı.
HAYATINI KAYBEDEN DE OLDU
Prof. Dr. Ayhan Özhasenekler, 11 yıl vazife yaptığı Diyarbakır’da bunun yaşandığı olaylarla karşılaştığından bahsederek, birinci olayla 2004’te asistanken gördüğünü ve bunu da ulusal bir mecmuada kaleme aldığını söyledi.
Özhasenekler, geçmişte karşılaştığı hadiseleri şöyle anlattı:
“Birinci olgumuz genç bir çocuktu. Trafik kazasıyla öbür bir hastanede değerlendirilirken, kan pahasının çok düşük olduğu tespit edilince iç kanama kuşkusuyla bize sevk etmişlerdi. Hasta geldiğinde trafik kazasıyla ilgili rastgele bir bulgusunun olmadığını gördük. Çocuk ‘Boğazımda kaç gündür bir şeyler hareket ediyor. Sesim ortada değişiyor’ şikayetinde bulundu. Biz de boğazına ışık tuttuk. Hareketli, iri, mor-kahverengi, yaklaşık 2 santim uzunluğunda bir cisim gördük. KBB’deki arkadaşlar direkt ve indirekt laringoskopla burundan ve ağızdan girerek, kamerayla onun sülük olduğunu tespit ettiler.
Sülüğün çıkartılması kolay değil. Cımbız vesaireyle tutup çektiğinizde yırtılabiliyor ve kanayabiliyor. Çok kanadığında akciğerlere, yemek borusuna kaçabiliyor. Hasta açısından riski olabiliyor. O yüzden hekimler genel anesteziyle hastanın başının daha aşağıda, gövde ve bacaklarının daha üst olduğu bir durumda, direkt ve indirekt laringoskop ve kazıma formülüyle bütün halinde bunu çıkarttılar. Daha sonra hastaya kan dayanağı verildi, eski sıhhatine kavuştu. Bunun nasıl olabileceğini sorduğumuzda çocuğun çoban olduğunu, derelerden, daima sakin yerlerden su içtiğini öğrendik.”
Prof. Dr. Özhasenekler, ani gelişen teneffüs kasveti ve kan tükürme şikayetleriyle kendilerine başvuran 45 yaşlarında bir erkek hastanın da tıpkı durumu yaşadığını söyledi. Akciğer rahatsızlığından şüphelendiklerini lakin tomografide, ses tellerinin altında 3 santimetre çapında yabancı bir cisme rastladıklarını anlatan Özhasenekler, şimdi tedavi planlanırken, cismin tutunduğu yerden kopmasıyla teneffüs yolunu tıkandığını ve hastanın hayatını kaybettiğini tabir etti.
Özhasenekler, “Özellikle kırsal kesimde çalışanların bu çeşit durağan sulardan su içerken dikkat etmesini, hatta hiç içmemesini öneririz. Doktorlarımızın de yaşadıkları bölgedeki endemik olaylara, endemik etrafa, ekolojik istikrara çok dikkat etmeleri gerekiyor hasta deneyimi açısından” tavsiyesinde bulundu.