Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov‘un, ABD’nin Ukrayna savaşı yüzünden Rusya ile direkt çatışmaya girebileceğini argüman etmesi, Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması’nın (The New Strategic Arms Reduction Treaty – New START) yenilenmesinin de bilinmeyen olduğunu söylemesi ne kadar tehdit içeriyor ne kadar öylesine edilmiş bir laftır kısa müddette anlaşılır.
Uzun mühlet direnmesine karşın Almanya’nın da sonunda Ukrayna’ya Leopard 2 tankları yollama kararı vermesi, Rusya’yı hem batıya hem de ABD’ye karşı elindeki her kozu kullanmaya sevk ediyor. Savaştan istediği sonucu alamayan Rusya’nın, ABD/Batı kışkırtmasının giderek artması nedeniyle müzakereye başlaması mümkünlüğü da güç görünüyor. Hal bu türlü olunca ABD ile yapılan muahedeyi da bir koz olarak ileri sürmesi doğal. Ukrayna’daki çatışmalar nedeniyle Kasım 2022’de askıya alınan New START Mutabakatı 2026 yılında sona erecek bilindiği üzere.
Sınırlamalar getiren anlaşma
2011 yılında başlayan Muahede, ABD ile Rusya’nın hem konuşlandırılmış hem de şimdi konuşlandırılmamış nükleer silah sayısı için sonlar getiriyor. Bu sonlandırmaları anımsatalım:
700 konuşlandırılmış kıtalararası balistik füze (ICBM), konuşlandırılmış denizaltından fırlatılan balistik füze (SLBM) ile nükleer silahlarla donatılmış konuşlandırılmış ağır bombardıman uçakları; konuşlandırılmış ICBM’lerde, konuşlandırılmış SLBM’lerde, nükleer silahlarla donatılmış konuşlandırılmış ağır bombardıman uçaklarında bin 550 nükleer savaş başlığı, nihayet 800 adet konuşlandırılmış/konuşlandırılmamış ICBM fırlatıcıları, SLBM fırlatıcıları, nükleer silahlarla donatılmış ağır bombardıman uçakları.
Ryabkov, New START muahedesinin inançlı stratejik münasebetler kurmayı amaçladığını, lakin ABD’nin “Rus sorununu” çözmeye yönelik agresif eforları nedeniyle bu unsurların göz gerisi edildiğini belirtiyor ki haksız sayılmaz. Bu durumun Rusya‘yı ABD/NATO ortasında direkt bir çatışmanın eşiğine getirdiğini tabir etmesinde de gerçeklik hissesi var. Ryabkov, muahedenin 2026’da sona ermesinin akabinde, New START’ı kastederek ABD ile bir silah denetim mutabakatı yapılmamasını “muhtemel” görüyor. Rusya’nın bunu arzulamasa bile bu türlü bir gelişmeye hazır olduğunu da vurgulayan Ryabkov’un yeniden de umudunu koruduğu, muahedeyi feshetmektense daha farklı bir yol izleyebileceklerini söylemesinden muhakkak.
Önemi büyük
New START üzere muahedeler güç süreçlerin akabinde yaşama geçirilen, dünyayı daha güvenli/güvenilir kılan büyük kelam vermeler aslında. Lakin her an bozulması, dünyanın gibisi mutabakatlardan evvelki tehlikeli durumuna dönmesi ihtimali daima var. Artık bu “ihtimalin” gerçekleşebileceği vakitler yaşıyoruz. Ukrayna siyasetleri sahiden büyük yanılgılar içeren ABD ile Batı, büyük güçler ortasında yapılan mutabakatları, yalnızca o muahede unsurlarına uymaktan ibaret sanıyor. O hususlar elbette başta olmak üzere muahedeyi sağlıklı sürdürebilecek şartları da oluşturmak gerek. Halbuki New START üzere bir mutabakatın tarafı olan ABD’nin Ukrayna savaşındaki tavrı mutabakatın öbür tarafı olan Rusya’yı “kışkırtmak” üzerine heyeti.
Ryabkov’un açıklamaları, ABD’nin Rusya’ya karşı Batı’nın takviyesinin bir modülü olarak Ukrayna’ya Abrams tankları sağlama planını açıklamasının akabinde geldi. Ryabkov bu hamleyi Ukrayna’daki çatışmanın artacağına işaret eden “son derece yıkıcı bir adım” olarak kıymetlendirdi. ABD’nin Ukrayna savaşı konusundaki Rusya aykırılığı New START mutabakatının da sürdürülebilirliğini zora sokuyor. O nedenle kelamları tahminen de son derece önemli bir tavra işaret eden Ryabkov, Washington’un Rusya’ya karşı yıldan yıla artan düşmanca tavrı nedeniyle iki ülke ortasındaki münasebetlerin çıkmaza girdiğini belirtirken yanlış bir laf etmiyor.
Anlaşma istikrar demek
New START’ın dünyayı nitekim de muteber kılan tarafı tıpkı vakitte ABD ile Rusya’nın cephaneliklerinin karşılıklı olarak denetlenmesine de imkan sağlaması. Muahede 2026’da bitmeden evvel Rusya çekilirse bu iki nükleer gücün birbirlerini denetlemeleri de sözkonusu olmayacak. Bu hakikaten de dünyanın gitgide “güvensiz” bir yer olacağının da işareti.
Ukrayna savaşı yalnızca bölgeyi değil, tüm dünya siyasetini olumsuz manada etkileyecek derken kastettiğimiz buydu.