Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve Afet İdaresi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen, son 10 yıllık bilgilere nazaran 2022’nin zelzele aktivitesi en düşük yıl olduğunun görüldüğünü, geçen yıl 5 ve 5’ten büyük sarsıntı sayısının 15 olarak kayıtlara geçtiğini açıkladı.
Özmen, geçen yıl dünyada ve Türkiye’de yaşanan sarsıntı hareketliliğine, sarsıntılardaki can kayıplarına ait bilgi verdi.
Türkiye ve yakın civarında meydana gelen sarsıntıların Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafından işletilen bin 143 sarsıntı kayıt istasyonuyla gece ve gündüz 24 saat takip edilerek kayıt altına alındığını belirten Özmen, sarsıntının büyüklüğü, oluş vakti, yeri, derinliği, enlemi, boylamı üzere parametrelerin bu biçimde belirlendiğini tabir etti.
Depremlerin vakit ve yerdeki değişim özelliklerinin istatistik usullerle incelendiğini lisana getiren Özmen, bu datalardan yararlanılarak mümkün sarsıntıların büyüklüklerinin, yaşanma olasılıklarının kestirim edildiğini ve Türkiye’nin zelzele risk azaltma çalışmalarına katkı verilmeye çalışıldığını vurguladı.
‘2022’de 5 ve 5’ten büyük 15 sarsıntı oldu’
Geçen yıl Türkiye ve yakın civarında 20 bin 277 zelzele olduğunun görüldüğünü kaydeden Özmen, “Son 10 yıllık sarsıntı datalarına baktığımız vakit 2022 yılının sarsıntı aktivitesi en düşük yıl olduğu görülmektedir. Genel olarak ülkemizde 5 ve 5’ten büyük sarsıntılar hasara ve can kaybına neden olabilmektedir. 5 ve 5’ten büyük sarsıntı sayısı 15 olarak kayıtlara geçmiştir. Yani ülkemiz 2022 yılında yaklaşık olarak üç haftada bir, 5 ve daha büyük bir sarsıntıyla sarsılmıştı.” sözünü kullandı.
‘6’dan büyük tek zelzele kıbrıs açıklarında meydana geldi’
Doç. Dr. Özmen, AFAD datalarına nazaran, 2022 başından bugüne kadar geçen müddet içinde 6’dan büyük tek sarsıntının 11 Ocak 2022’de saat 04.07’de 6,4 büyüklüğünde meydana gelen Kıbrıs açıklarındaki sarsıntı olduğunu söyledi.
Bülent Özmen, bu zelzelede 3 kişinin hayatını kaybettiğini, 1 kişinin yaralandığını, Türkiye’de ise rastgele bir can kaybı ve hasar meydana gelmediğini belirtti.
En fazla can kaybı gölyaka zelzelesinde yaşandı
Türkiye’de geçen yıl en fazla can kaybı ve yaralanmanın, 23 Kasım 2022’de Düzce Gölyaka’daki 5,9 büyüklüğündeki sarsıntıda yaşandığını kaydeden Özmen, bu sarsıntıda 2 kişinin hayatını yitirdiğini ve 93 kişinin yaralandığını kaydetti.
İkinci en fazla can kaybına ve yaralanmaya neden olan sarsıntının ise 4 Kasım 2022’deki 4,9 büyüklüğündeki Buca-İzmir sarsıntısı olduğunu aktaran Bülent Özmen, 2 kişinin hayatını kaybettiğini ve 64 kişi yaralandığını anımsattı.
Özmen, şöyle devam etti:
“Diğer hasara neden olan zelzeleleri de hesaba kattığımızda 2022’de ülkemizde sarsıntı nedeniyle toplamda 4 kişinin hayatını yitirdiği ve 162 kişinin yaralandığı görülmüştür. Türkiye için son 122 yıllık sarsıntı istatistiğine baktığımızda ise ortalama her 6 yılda bir defa 7 ve daha büyük bir sarsıntı meydana geldiği görülmektedir. Son 23 yıllık vakit içinde 17 Ağustos 1999 tarihinde 7,4 büyüklüğünde Marmara sarsıntısı, 12 Kasım 1999 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Kaynaşlı Düzce sarsıntısı ve 23 Ekim 2011 tarihinde 7,2 büyüklüğünde Erciş-Van sarsıntısı olmak üzere 3 sefer 7’den büyük zelzele meydana geldiği görülmektedir. Ortalama olarak her 6 yılda bir 7’den büyük bir sarsıntı meydana geldiği gerçeğine baktığımızda, Erciş-Van sarsıntısından bu yana 12 yıldır büyük bir sarsıntı meydana gelmediği ve 7 ve daha büyük sarsıntıların sayısının ortalamanın altında kaldığı görülmektedir. Bu datalar de bize yerkabuğunun gerilmeye devam ettiğini büyük bir zelzele olma mümkünlüğünün her geçen gün arttığını göstermektedir.“
Ulusal Sarsıntı Strateji ve Aksiyon Planının güncellenmesi önerisi
Özmen, zelzeleye karşı alınabilecek tedbirlere ait tekliflerde bulunarak, 2004’te değerli bir Sarsıntı Şurası düzenlendiğini lakin şuranın üzerinden 19 yıl üzere uzun bir müddet geçtiğine işaret etti.
Bu vakit aralığında gerek Türkiye’de gerekse de dünyada sarsıntı bilimi açısından değerli gelişmeler olduğunu anımsatan Özmen, “Bu yeni gelişmeleri ve ülkemizde yapılan çalışmaları göz önüne alarak ülkemizin mevcut durumunun, sıkıntıların ve tahlil yollarının tekrar kıymetlendirilmesi ve zelzele risklerinin azaltılması konusunda yeni bir yol haritasının belirlenmesi gerekir” dedi.
2012-2023 devrini kapsayan ve bu yıl içinde mühletini tamamlayacak olan Ulusal Zelzele Strateji ve Hareket Planı’nın Şura’dan elde edilen bilgilerle ve 2023-2030 yıllarını kapsayacak formda güncellenmesinin, Türkiye’nin sarsıntı risklerinin azaltılması çalışmalarına değerli katkılar sunacağını vurgulayan Özmen, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Deprem risklerini azaltmaya yönelik siyasetlerin süratli bir formda uygulamaya konulabilmesi maksadıyla gerekli mevzuat hazırlanarak merkezi idare bütçesinden ve türlü süreçlere konulacak vergilerden kaynak aktarılarak sarsıntı başta olmak üzere afet risklerini azaltmaya yönelik çalışmalara finansman dayanağı sağlayacak sürdürülebilir bir sarsıntı fonunun oluşturulması gerekli görülmektedir. Böylelikle 2021 yılı sonu prestijiyle 81 ilimiz için hazırlanan ve her ilin kendine has tehlikelerini önlemek yahut risklerini azaltmak için belirlenmiş olan amaç ve hareketlerinin gerçekleştirilebilmesi için kıymetli bir finansal kaynak bulunmuş olur.“