John Hopkins Üniversitesi
Johns Hopkins araştırmacıları yeni keşifleriyle ‘organoid zeka’ alanında çığır açıyor. İlerleyen yıllarda daha da geliştirilmesi planlanan ‘biyobilgisayarlar’, gelecekte muhtaçlık duyacağımız çok yetenekli ve az maliyetli bilgisayarların öncülleri niteliğinde. Bu teknolojinin çağdaş bilişim bölümünün yeteneklerini katlayarak genişletmesini ve yeni araştırma alanları yaratmasını bekleyen Johns Hopkins Üniversitesi araştırmacılarının aktardığı kadarıyla, insan beyni hücrelerince desteklenen bir ‘biyobilgisayar’ hayat süremiz içinde geliştirilebilir.
Araştırma takımı ‘Frontiers in Science’ mecmuasında yayınladıkları yeni makalede ‘organoid zekâ’ planlarını özetleyerek aktarıyor. Araştırmaya öncülük eden ve Johns Hopkins Bloomberg Halk Sıhhati Okulu ile Whiting Mühendislik Okulu’nda etraf sıhhati bilimleri profesörü olan Thomas Hartung, “Bilgi süreç ve yapay zekâ alanları, teknoloji ihtilaline öncülük ediyor alsa da bir hududa ulaşıyorlar” diyor: “Biyobilgisayar, var olan teknolojik hudutların ötesine geçmek doğrultusunda hesaplama gücünü daha da sıkıştırmayı ve verimliliğini artırmayı amaçlayan devasa bir uğraş.”
GELECEĞİN BİLGİSAYARLARI ORGANİK OLACAK
Bilim insanları yaklaşık yirmi yıldan beridir, insan ya da hayvan üzerinde yapılan testleri kullanmaksızın, böbrekler, akciğerler ve öteki organlar üzerinde deneyler yapmak maksadıyla tam manasıyla yetişkinliğe ermiş organlara benzeyen ve laboratuvar ortamında yetiştirilen dokular olan küçük ‘organoidleri’ kullandılar. Daha yakın periyotta Hartung ve Johns Hopkins’ten meslektaşları, beyin organoidleri, yani bir kalem ucu büyüklüğünde küreler olan ve öbür özelliklerle birlikte öğrenme ve hatırlama üzere temel fonksiyonları sürdürmeyi vaat eden nöronlar üzerinde çalışıyorlar.
Hartung, “Bu, insan beyninin nasıl çalıştığını mevzu edinen araştırmaların önünü açıyor” diyor: “Zira sistemi manipüle etmeye/yönlendirmeye, insan beyni üzerinde etik açıdan yapamayacağınız şeyleri yapmaya başlayabilirsiniz.”
Hartung, 2012 yılında, tekrar programlanarak embriyonik kök hücre gibisi bir duruma geçirilen insan derisi örneklerinden sağlanan hücreleri kullanarak beyin hücrelerini fonksiyonel organoidler biçiminde yetiştirmeye ve birleştirmeye başladı. Bir meyve sineğinin hudut sistemi büyüklüğündeki organoidlerin her biri, yaklaşık 50 bin hücre içeriyor. Ve artık, buna benzeri beyin organoidleriyle fütüristik bir bilgisayar geliştirmeyi tasarlıyor.
Hartung, bu “biyolojik donanım” üzerinde çalışan bilgisayarların, gelecek on yıl boyunca git gide sürdürülemez hale gelecek olan harika hesaplama süreçlerinin gerektireceği güç tüketimi muhtaçlığını azaltmaya başlayabileceğini söz ediyor. Bilgisayarlar, sayıları ve dataları kapsayan hesap süreçlerini insanlardan daha hızlı biçimde gerçekleştirse de, beyin, bir köpeği bir kediden ayırmak üzere karmaşık mantıksal kararlara ulaşmada çok daha akıllı.
BEYNİN ÖTESİNE GEÇMEK KOLAY OLMAYACAK
Hartung, “Beyin hala çağdaş bilgisayarlardan çok daha üstün” diyor: “ABD’nin Kentucky kentinde bulunan en yeni harika bilgisayar olan Frontier, 600 milyon dolara mâl olan, yaklaşık 630 metrekare genişliğe sahip bir donanım. Sadece bir defa, geçtiğimiz yılın haziran ayında, birinci kez tek bir insan beyninin hesaplama kapasitesini aştı ama milyonlarca kat daha fazla güç kullandı.”
Hartung, organoid zekânın bir fare seviyesinde akıl sahibi olacak bir sisteme güç sağlamasının onlarca yıl gerektirebileceğini belirtiyor. Bununla bir arada, beyin organoidlerinin üretimini artırarak ve onları yapay zeka yardımıyla eğiterek, biyobilgisayarların üstün bilgi süreç suratını, gücünü, bilgi verimliliğini ve depolama hünerlerini desteklediği bir gelecek öngörüyor.
Hartung, “Herhangi bir bilgisayar tipiyle kıyaslanabilir bir maksada ulaşmak onlarca yıl alacak” diyor: “Ne var ki şayet bu doğrultuda finansman programları hazırlamaya başlamazsak, bunu başarmak çok daha güç olacak.”
BEDENSEL PROBLEMLER İÇİN DE TAHLİL OLABİLİR
Johns Hopkins Etraf Sıhhati ve Mühendisliği kısmında yardımcı doçent olan Lena Smirnova, organoid zekânın, nörogelişimsel bozukluklar ve nörodejenerasyon alanlarında kullanılan ilaç testlerinde de bir ihtilal yaratabileceğini belirtiyor.
Smirnova, “Alışılmış biçimde yetişkin bağışçılardan sağlanan beyin organoidlerini otizmli bağışçılardan alınan beyin organoidleri ile karşılaştırmayı istiyoruz” diyor. “Biyolojik bilgi süreç emeliyle tasarladığımız araçlar, hayvanları kullanmak ya da hastalara ulaşmak zorunda kalmaksızın nöronal ağlardaki otizme has farklılıkları kavramamızı sağlayacak araçlarla birebir; bu sayede hastaların bu cins bilişsel problemlerinin ve bozukluklarının arkasındaki düzenekleri anlayabiliriz.”
Organoid zeka ile çalışmanın etik sonuçlarını ele almak maksadıyla, çeşitli bilim insanları, biyoetikçiler ve halk üyelerinden oluşan bir konsorsiyum araştırma grubuna dahil edildi.
Yazının yepyenisi EurekAlert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)