Maraş merkezli zelzelelerin akabinde arama-kurtarma vazifelisi olarak Hatay’a giden Pola Moffitt, “Katıldığım tüm operasyonlar ortasında bu muhakkak en zorlusu, en etkileyicisi oldu” dedi.
Meksikalı sivil toplum kuruluşu Topos Adrenalina Estrella’nın operasyonel koordinatörü olan Moffitt, 37 yıldır bu tıp çalışmalarda yer almış bir kurtarma vazifelisi. Moffitt, çalıştığı kuruluşun iki hafta evvel Hatay’a gönderdiği beş kişilik kurtarma grubunun başındaydı.
“Burada yaşadıklarımızı şimdi sindiremedik. Büsbütün çökmüş yüzlerce bina vardı” diyen Moffitt, şu tabirleri kullandı: “Termal kameralarla, dijital ses sistemleriyle, her türlü teknolojiyle arama ve kurtarma çalışmaları yaptık, ömür aradık ve lakin bu samanlıkta iğne aramak üzereydi. Ne yazık ki çok sayıda can kaybı oldu ve bunun nedeni çalışanın vaktinde ulaşamaması değil, kurtarma çalışmalarındaki teknik şartların çok karmaşık olmasıydı. Bir gece termal kamerayla bina bina, konut mesken dolaşarak hayat aradık ve ‘burada 20 meyyit var, burada 14, burada 8’ tabirlerini duymak çok zorlayıcıydı.”
O gece, zifiri karanlıkta, Hatay’ın o bölgesinde yürüyorduk ve bu sözleri duymak müthişti. Bütün sokaklar bunu dinliyordu ve beni en çok etkileyen şey de bu oldu. Bizim sloganımız ‘Hayat kurtarıyoruz ve umut kurtarıyoruz’du. Ve bu süreçte hayat bulma dileğiyle kendi umutlarımızı da kurtarıyorduk.”
‘HER ŞEY YIKILMIŞ, ÇÖKMÜŞTÜ’
Türkiye’deki zelzelenin akabinde birçok ülke buraya kurtarma ve yardım grupları gönderdi. Meksika birkaç saat içinde Kızıl Haç, Deniz Kuvvetleri Bakanlığı ve Ulusal Savunma Bakanlığı üzere çeşitli kurumlardan cankurtaranlar ve eğitimli köpekler temin etti. 1985’teki Meksika zelzelesinin akabinde kurulan sivil toplum örgütü Topos Tlatelolco kurtarma grubundan bir küme da afet bölgesine gönderildi. Bir sivil toplum teşebbüsü olarak ortaya çıkan ve gönüllülerden oluşan Topos Adrenalina Estrella da çalışmalara katıldı. Moffitt, 6 Şubat Pazartesi günü resmi süreçleri tamamlayıp salı günü çabucak Türkiye’ye hareket ettiklerini, İstanbul’a ulaştıktan sonra tıpkı gün Adana’ya uçarak oradan helikopterle Hatay’a nakledildiklerini anlattı.
Moffit, şöyle devam etti: “Hatay’da gördüğüm görüntü beni şaşırttı: Her şey yıkılmış, çökmüştü; ayakta kalan binalar da etkilenmişti, ancak binaların dışında beşerler yoktu; tahminen de kendi ülkemde, öbür kimi Orta Amerika ülkelerinde gördüklerime alışmıştım zira beşerler oralarda olurdu, kurbanların yakınları, gönüllüler. Burada sokaklar tenhaydı, büsbütün ıssız alanlar vardı, çok kasvetliydi. Elektriğimiz yoktu lakin acil durum takımlarının hareket ettiğini görebiliyorduk.”
‘EKİBİME HAYAT BAHŞEDİLMEDİ’
Çok sayıda insanın enkaz altında kaldığına, birebir vakitte çaresizlik içinde pek çok kişinin yakındaki kasabalara sığınmak üzere kenti terk ettiğine inandığını söyleyen Moffitt, “Çıkabilenler çıktı” dedi.
Bu birinci izlenimin akabinde Moffitt, geride kalan halkın ve yardım için gelen insanların kendilerini ve tüm milletlerarası grupları nasıl “umutla” karşıladığını anlattı: “Bize ‘iyi ki geldiniz, yeterli ki buradasınız’, ‘umarım ailem için bir şeyler yapabilirsiniz’ diyorlardı. Böylelikle beşerler kendilerini yalnız hissetmiyor. Tüm ülkelerin buraya gelip kurtarma çalışmaları için kalplerini ve ellerini birleştirmeleri manevi bir dayanak oldu.”
Moffitt’in takımı enkaz altından kimseyi canlı çıkaramadı. “Ekibime hayat bahşedilmedi” diye anlattı: “Orada burada ‘bir kişi canlı’, ‘iki kişi canlı’ dedikleri yerlere gönderildik lakin hem yakınları hem de bizim için maalesef canlı kurtarma nimetine sahip olamadık. Acıya, ıstıraba, kayba karşın, takviye sunduğumuz insanların minnettarlığı sonsuz. Eşini kaybeden bir adam grup arkadaşıma ‘Benimle bir fotoğraf çektir de hayatım boyunca sana dua etmek için yanımda bulundurayım’ demişti.”
‘MÜMKÜN OLAN EN İNSANCIL ŞEYİ YAPTIK’
Moffitt, birçok akraba için sevdiklerinin cesetlerini geri alabilmenin ne kadar kıymetli olduğunu söyledi: “Bunun hayatın başka bir kesimi üzere olduğu kültürler var, bu döngüyü tamamlamak, onun için ağlamak, tüm ailenin paylaştığı o yas sürecini başlatmak üzere. Latin Amerika’da vücuda çok kıymet veriyoruz ve ‘işte buradasın, artık sana dua edebilirim’ diyoruz. Birebir şey Türkler için de geçerli. Onları bu açıdan desteklemek için mümkün olan en insancıl şeyi yaptık; şayet enkazdan olumlu sonuç alınmadıysa ve bir cesedin çıkarılması gerekiyorsa, tıpkı dikkat ve itinayla bunu yaptık. Her şeyden evvel hürmet göstererek.”
‘HAİTİ’DEKİ SARSINTIYLA KIYASLIYORUM’
Moffitt yalnızca zelzelelerde değil, birebir vakitte kasırga, fırtına ve başka afetlerde de Meksika, El Salvador, Şili, Peru, Guatemala ve Ekvador’un yanı sıra Filipinler, Japonya, Endonezya ve ABD’de (İkiz Kuleler’de) de çeşitli yardım operasyonlarına katılmıştı. Moffitt, “Türkiye’de olanları, meyyit sayısı, yıkım, yıkılan ve etkilenen konut sayısı ve yerlerinden edilen aile sayısı nedeniyle Haiti’deki zelzeleyle kıyaslıyorum” dedi.. 2010’da Haiti’yi vuran şiddetli sarsıntıda yaklaşık 200.000 kişi ölmüş, 300.000’den fazla kişi yaralanmış, Port-au-Prince ve yakın kentlerin birçok harabeye dönmüş, 1,5 milyondan fazla Haitili evsiz kalmıştı.
“Orada, enkazdan sekiz kişiyi kurtarma lütfuna eriştik” diyen Moffitt’in grubuna, 1999 Türkiye zelzelesinden kurtulan bir kişi de katılmış: “Burada bize dayanak için katılan bir istekli de oburlarının vaktinde onu kurtarmak için yaptığı üzere üzerine düşeni yapmaya geldi.”
Moffitt takımın başkanı olarak duygusal baskı hissettiğini söyledi: “Sağlam durmak için kendi üzerimde çok çalışıyordum zira yıkılmak istediğim, ağlamak istediğim anlar oldu. Çok zordu… Hayal kırıklığından kurtulmak, meslektaşlarıma cüret aşılamak ve kolektif bir umut için kararlı olmam gerekiyordu. Enkaz altında kalanların yakınlarına ve bizimle birlikte enkazda çalışanlara gerekli olanı iletmek de kıymetliydi. Bütünlüğü korumak gerekiyordu. Birçok dostumuzla, elimizden gelenin en güzelini yapmış olmanın mutluluğuyla ve Türkiye’de olup bitenleri paylaşma umuduyla ayrılıyoruz.”
‘ÖNLEM HAYAT KURTARIR’
Moffitt, kelamlarını şöyle noktaladı: “37 yıldır tekrarladığım ana niyet, hiç kimsenin bir zelzelede ne yapacağını bilmediği için ölmemesi gerektiğidir. Hepimizin bir sarsıntı durumunda ne yapacağımıza dair aile çapında planlar yapmamız gerekiyor. Ayrıyeten risk idaresi yoluyla mülkünüzü de garanti altına alın. Tedbir en az görünür olan lakin hayatınızı kurtaran şey olabilir.” (BBC Türkçe)