Doktorunuz size güzelleşmenin en âlâ yolunun bir yabancının kakasından yapılan kapsülleri yutmak olduğunu söylese nasıl reaksiyon verirdiniz? Denemeler, şiddetli ishal yapan “clostridium difficile” bakterisinin mikrobiyota nakli ile tedavi edilebileceğini gösteriyor.
İngiltere’de yaşayan Carol Goble‘a (76), tekrarlayan şiddetli ishal nöbetlerine neden olabilen bir bağırsak enfeksiyonu olan clostridium difficile (C. diff) hastalığına yakalandıktan kısa bir mühlet sonra yapılan teklif buydu.
Daily Mail‘in haberine göre Carol’ın enfeksiyonu o kadar şiddetliydi ki neredeyse dokuz ay boyunca tuvaletten birkaç metreden fazla uzaklaşamadı. Carol, “Hiç hayatım yoktu, dışarı çıkmayı bıraktım” diye anlatıyor. Tuvalete gitmeyi azaltmaya çalışırken yemek yemeyi de bırakmış ve yalnızca su içmiş.
C. diff bakterisi çoklukla çok küçük çocukların (normalde yalnızca taşıyıcı olsalar da) ve 65 yaş üstü insanların bağırsaklarında bulunur, lakin çoklukla sorun yaratmaz. Fakat antibiyotik almak, bağırsak mikrobiyomumuzu oluşturan trilyonlarca mikrobun doğal istikrarını bozarak “C. diff”in çoğalmasına müsaade verebilir. Bakteri, bağırsak astarını tahriş eden toksinler üreterek ishal, mide krampları, ateş ve mide bulantısı üzere semptomlara yol açar.
Kötü el yıkama ile yayılabilen bakteri, antibiyotik kullanan şahıslarda daha şiddetli seyrediyor; fakat hastanelerde yahut bakım konutlarında kalan yaşlılar yahut bağışıklık sistemi zayıf olanlar (antibiyotik kullanıp kullanmadıklarına bakılmaksızın) bilhassa savunmasız.
Doktorların Carol’ın tedavisinde kullandığı dışkı, bir burun tüpü aracılığıyla hastanın midesine yahut rektum yoluyla kolonuna aktarılmadan evvel işlenip ayrıştırılıyor. Ayrıyeten Carol’un durumunda olduğu üzere ağızdan alınan kapsüller yoluyla daha az invaziv bir biçimde aktarılabiliyor ve olağan haplar üzere yutulabiliyor.
Tedavi, antibiyotiklere cevap vermeyen, C. diff enfeksiyonu atağı geçiren hastalar için BİRÇOK (Ulusal Sıhhat ve Bakım Harikalığı Enstitüsü) tarafından onaylandı. Karar, İtalya, Danimarka, Hollanda ve Kanada’daki hastanelerde 274 hastayı kapsayan klinik çalışmaların FMT’nin (fekal mikrobiyata transplantasyonu) enfeksiyonların yüzde 94’üne kadarını temizleyebildiğini göstermesinin akabinde alındı.
NICE, Birleşik Krallık’taki yıllık iddiası 13.000 C. diff olayından yaklaşık 500’ünün gelecekte FMT ile tedavi edilebileceğini kestirim ediyor.
NICE’in kararını dayandırdığı çalışmalardan biri olan ve 2013 yılında New England Journal of Medicine’de yayınlanan bir çalışmada, C. diff için standart bir tedavi olan antibiyotik alan denetim kümesinin yüzde 31’ine kıyasla, yalnızca tek bir infüzyondan sonra hastaların yüzde 81’inde artık ishal görülmediği tespit edildi.
FMT’nin C. diff’in kendisini öldürmek yerine, C. diff’in büyümesini engelleyerek ve mikrobiyomdaki çeşitliliği artırarak işe yaradığı düşünülüyor.
Tedavi 2015 yılından bu yana Londra’daki Guy’s and St Thomas Hospital NHS Foundation Trust’ta yaklaşık 250 hastaya sunuldu. Trust’ta danışman mikrobiyolog ve enfeksiyon denetim hekimi olan Dr. Simon Goldenberg, “Birçok antibiyotik bağırsak mikrobiyomumuza değerli ölçüde ve uzun müddetler boyunca ziyan veriyor” diyor.
St Thomas Hastanesi’ndeki bir laboratuarda, FMT kapsülleri istekli bağışçılardan alınan dışkılar kullanılarak üretiliyor; bu bireylerin sağlıklı ve zinde olduklarından ve tertipli ilaç (ya da en az üç ay öncesinden beri antibiyotik) kullanmadıklarından emin olmak için tarama yapılıyor.
Örnekler ayrıyeten virüsler ve öbür patojenler açısından test edildikten sonra bir zidi süreçten geçiriliyor.
Dr. Goldenberg tedavinin tekrarlayan C. diff hastalarının tedavisinde tesirli olduğunu, fakat ülseratif kolit ve Crohn hastalığı üzere öteki rahatsızlıklarda daha az başarılı olduğunu ve yalnızca klinik çalışmalarda kullanılabildiğini söylüyor.
FMT’nin obezite, yer fıstığı alerjisi ve demans üzere bağırsak mikrobiyomuyla irtibatlı öteki durumları tedavi etmesi için dünya çapında çok sayıda klinik çalışma yürütülüyor.
Tedavi şu anda Londra’daki Imperial College Hastanesi, Birmingham Üniversitesi Mikrobiyom Tedavi Merkezi, Portsmouth Hospitals NHS Trust ve Norfolk ve Norwich Üniversite Hastanesi de dahil olmak üzere ülke çapında birkaç ünitede mevcut.
Carol, “Hastalığım o kadar şiddetlenmişti ki, her şeyi deneyebileceğim bir noktaya gelmiştim ve memnuniyetle kabul ettim. Kapsüller kokusuz ve tatsızdı, yani içinde ne olduğunu söylemeselerdi sıradan bir ilaç olduğunu düşünürdüm” diyor.
Bir hafta sonra Carol’ın ishali hafifledi, sonra büsbütün kesildi. Artık olağan bir biçimde yiyip içebiliyor ve yaşayabiliyor. “Bu benim hayatımı değiştirdi” diyor.
Dışkı nakli Türkiye’de de uygulanıyor
Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Gülhane Eğitim Araştırma Hastanesi Gastroenteroloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Uygun, dışkı naklinin, antibiyotik tüketimi ve sıhhatsiz beslenme ile bozulmuş bağırsaklardaki ishallerin tedavisinde, kanlı kolitte ve obezite tedavisinde kullanıldığını söyledi. Prof. Dr. Uygun, “Biz, sıhhatsiz dışkıyı atıyor, yerine fekal transplantasyon yani ‘dışkı nakli’ dediğimiz sağlıklı bağırsak florasını bırakıyoruz. Bu formda de birçok hastalığı tedavi edebiliyoruz” dedi.
Prof. Dr. Uygun, bağırsaktaki bozuklukların nörolojik hastalıklara da sebep olabileceğine işaret ederek memnunluğu sağlayan serotonin hormonun yüzde 88’inin, dopaminin yüzde 57’sinin bağırsaklarla alakası olduğunu söyledi. Depresyon, demans, Alzheimer üzere rahatsızlıkların tedavisinin dışkı nakli ile yapılması gerektiğinin ortaya çıktığını söyleyen Uygun, “Diyabette çok yeterli aralık aldık ve bugün dünyada Çin’den sonra en fazla gaita nakli yapan merkez biziz” diye konuştu.
Bağırsaklarda 100 ile 160 trilyon ortasında canlı yaşadığına ve bunun, beslenmeyle direkt alakalı olduğuna dikkati çeken Uygun, şu bilgileri verdi:
“Yediklerimiz, kullandığımız antibiyotikler, bağırsaklarımızın sağlıklı olmasında çok değerli. Doğal olmayan beslenme prosedürlerinin, şekerli, paketlenmiş besinlerin yüklü tüketildiği bir beslenme usulü bağırsaklarda sıhhatsiz bir ortam yaratıyor ve bu da bizim mikrobiyotamızı bozuyor, hastalıklar başlıyor. Yapmamız gereken, Akdeniz tipi diyetle beslenmek, paketlenmiş besinlerden uzak durmak, hareket etmek gerekiyor kesinlikle. Bu, yalnızca beslenmeyle olmuyor. Hem doğal beslenmeli hem de hareket etmeliyiz. Bu ikisi birlikte olunca bu, floramıza da yansıyor.”