Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim’in staj sigortasıyla ilgili yaptığı son açıklamalar milyonlarca kişiyi emeklilik konusunda umutlandırdı. Alım bir soru üzerine “Biliyorsunuz stajda sıhhat sigortası yapılıyor fakat emeklilik sigortası yapılmıyor. Çok eski bir düzenleme. Bu mevzunun tekrar ele alınması gerekiyor. Ben bu hususta bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu kıymetlendirmek gerekir zira. EYT çalışmamız tamamlandığı vakit o belgemiz bittiği vakit bu soru da aydınlanmış olur” dedi.
İLK İŞE GİRİŞ TARİHİNDE..
Bakan Alim’in bu açıklaması, ‘Acaba çıraklık ve staj devrinde ödenen primler emeklilikte sigorta başlangıç tarihi olarak kabul edilir mi?’ sorusunu akıllara getirdi. Esasen çırak yahut staj sigortası olanlar bir hizmet dökümü aldıklarında birinci işe giriş tarihinde çırak yahut staj başlangıç tarihi yer alıyor. Bu da başları karıştıran bir durumdu. Lakin çırak yahut staj sigortasında şahısları emekli eden ve uzun vadeli sigorta kolları olarak adlandırılan ‘malullük, yaşlılık ve mevt sigortalarına’ prim ödenmediğinden emeklilik açısından, çırak yahut staj sigortası emeklilik açısından sigorta başlangıcı sayılmıyor.
KAZA VE HASTALIKLAR İÇİN
Çıraklık yahut stajyerlik mühletince çırak yahut stajyer ismine patron, sırf kısa vadeli sigorta kollarına, yani iş kazası-meslek hastalığı ve analık sigortasına prim ödüyor. Bu primin ödenme gayesi, staj yapılan periyotta çırakların ve stajyerin iş kazası yahut meslek hastalığına maruz kalması riskine karşılık bu sigorta kollarından sağlanan yardımlardan faydalanması, bir öbür tabirle stajyeri muhafaza altına almaktır.
KIDEMDE DE HESAPLANMIYOR
Posta’nın haberine nazaran; çıraklık yahut staj periyodunun emeklilik konusunda dikkate alınmamasının nedeni, çıraklık yahut staj mühletince çırak ve stajyer ismine malullük, yaşlılık (emeklilik) ve mevt sigortalarına, yani uzun vadeli sigorta kollarına prim ödenmemiş olması. Çıraklıkta ve stajda emeklilik için prim ödenmediğinden bu periyot emeklilik hesabında dikkate alınmıyor. Bu periyotlar emeklilik için dikkate alınmadığından hem kişinin emekli olacağı tarih uzuyor hem de kıdem tazminatı alarak işten ayrılma kaideleri ağırlaşıyor. Örneğin; sigorta başlangıç tarihine nazaran birtakım sigortalılar ‘3600, 4500 ve 7000 gün prim kuralı’yla işten ayrılıp kıdem tazminatı alması da mümkün olmuyor.
DOĞUM YAPAN BAYANLARA BORÇLANMA VAR
Staj başlangıç tarihi emeklilik primi ve yaş hesabında dikkate alınmıyor lakin bayan sigortalılar staj sonrası doğumlarını borçlanabiliyor. Böylelikle, stajdan sonra doğum yapan bayanların sigortalılık mühletini geri çekmesi mümkün hale geliyor. Doğum borçlanmasıyla sigorta başlangıç tarihini geri çekebilen bayanlar, böylelikle daha erken emekli olabiliyor. Bu durum bütün sigortalılar için geçerli değil.
SİGORTA BİREBİR NUMARA ÜZERİNDEN DEVAM EDİYOR
Çırak yahut staj girişinin emeklilikte dikkate alındığı algısını uyandıran başka bir bahis da çıraklık yahut staj yapan sigortalıların sigorta kartlarındaki numaranın, daha sonra SSK’lı başlanan işte tıpkı formda kullanılmaya devam edilmesi. Yani primler alınan bu numara üzerinden yatıyor, bir şahsa iki farklı numara verilmiyor. Bu durumdaki bireylerde çırak yahut staj girişinin emeklilikte dikkate alındığı algısı oluşuyor. Lakin bu, çırak yahut stajın emeklilikte dikkate alındığı manasına gelmiyor.
KANUN TEKLİFİ DE VERİLMİŞTİ
Geçmiş devirlerde kimi milletvekilleri tarafından çırak yahut staj periyodunda ödenen sigorta primlerinin birinci sigorta başlangıç tarihi olarak dikkate alınması ve emeklilik yaşının öne çekilmesi istikametinde kanun teklifleri verilmişti. Ancak bu tekliflerinin hiçbirisi kanunlaşmadı. Artık EYT düzenlemesi kapsamında çırak yahut staj başlangıç tarihlerinin emeklilik başlangıcı olarak kabul edilmesiyle ilgili bir düzenleme yapılabileceği söz ediliyor.
Bu gerçekleşirse milyonlarca kişinin sigorta başlangıç tarihi öne çekileceğinden erken emeklilik yolu da açılacak. Emekliliği yaklaşan birçok sigortalının 1999’dan evvel staj ve çırak sigortası bulunuyor. Sadece çırak ve staj sigortası emekli başlangıcı sayılmadığından EYT haklarından yararlanamayacak bireyler de tahminen de bu yolla EYT kapsamında değerlendirilip emekli olabilecek. Tüm merak edilen ayrıntılar aralıkta Meclis’e gelecek EYT düzenlemesiyle netleşecek.
Peki stajyerler EYT kapsamına nasıl girecek? İşte 5 soruda yeni sistem…
1. MEVCUT SİSTEM NASIL?
Eğitimin lise, üniversite üzere çeşitli devirlerinde staj yapmak mecburiliği bulunuyor. Bu müddette kısa vadeli sigorta kollarına prim ödeniyor. Staj devrinde, şahısları emekli eden uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve mevt sigortalarına) prim yatırılmadığından, staj tarihi emeklilik süreçlerinde sigorta başlangıcı sayılmıyor. Stajdan sonra maaşlı olarak işe başlanıldığında emeklilik için gereken primlerin yattığı gün sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.
2. STAJ MÜDDETİ NASIL SAYILACAK?
Staj ile çalışma hayatına başlayanlar, bu müddetlerin borçlanma yapılarak uzun vadeli sigorta kollarından sayılmasını ve işe başlangıç tarihi olarak kabul edilmesini istiyor. Böylelikle staj yapanların işe başlangıç tarihleri geriye çekilecek. Yani beklenen düzenleme gelirse, staj müddetlerinin sigorta müddeti sayılması için borçlanma yapılması yetecek.
3. KİMLER YARARLANACAK?
Sadece staj yapmak değil, bu periyotta staj sigortasının yapılması ve kısa vadeli sigorta kollarına primin yatırılmış olması gerekiyor.
4. NE KAZANDIRACAK?
Staj yapılan tarih sigorta başlangıcı sayılırsa emeklilik yaşı düşecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış fakat çalışmaya daha sonra başlamış olanlar, borçlanma yaparak sigorta başlangıcını staj tarihi yapabilecek. Bu sayede EYT kapsamına girebilecek.
5. ÇIRAKLAR DA KAPSAMDA MI?
Geçmişte staj yapanlarla birlikte çıraklık yapanların da, getirilmesi planlanan düzenleme kapsamında yer alması bekleniyor. Düzenlemenin ayrıntıları EYT’lilere yönelik çalışmanın tamamlanmasıyla ortaya çıkacak.
İSTİSNA VAR
Takvim’in haberine nazaran; mevcut sistemde stajda geçen müddetler emeklilik için borçlanılamıyor, fakat burada 2 istisna var. Avukatlar, sigortalı olmaksızın birinci 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj müddetlerini gösteren onaylı baro evrakı ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları halinde bu müddetleri borçlanabiliyor. 1 yıllık müddetin tamamını borçlanmak kaide değil, gereksinim kadar da borçlanma yapılabiliyor. Staj annelere de bir ayrıcalık sunuyor. Anneler sigortalı olmadan evvel yaptığı doğumları borçlanamıyor. Lakin staj ya da çıraklık sonrası dünyaya gelen çocukları için borçlanma yapabiliyor. Şayet staj ya da çıraklık ile sigortalı çalışmaya başlanılan müddet ortasında doğumlar olduysa bunlar borçlanıldığında sigorta başlangıcını geri çekebiliyor. Hasebiyle yaş ve prim koşulu da düşüyor.