İsrail’in Ankara Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Irit Lillian, Türkiye ile İsrail ortasındaki olağanlaşma sürecine çok inandığını belirterek “Çünkü bu sürecin, iki ülke ortasındaki bağların en yüksek noktaya çıkmasını sağlayacak bir kapı olduğunu düşünüyorum” dedi.
AAtölye’de Anadolu Ajansına özel röportaj veren Lillian, Türkiye ile İsrail ortasındaki olağanlaşma sürecini, iki ülke ortasındaki potansiyel iş birliği alanlarını ve sürecin geleceğine ait beklentilerini anlattı.
Ocak 2021’den bu yana resmi olarak Türkiye’de misyon yapan Lillian, yeni periyoda ait olarak, “İsrail ve Türkiye ortasındaki alakalarda çok net bir biçimde bir sonraki evreye girdiğimizi düşünüyorum” sözünü kullandı.
Lillian, bölgede daha evvel de yaşandığı üzere krizlerle karşı karşıya kalınabileceğine işaret ederek “Bizim coğrafyamızda sorun krizlerin ortaya çıkması değil ne vakit olacağıdır. Ve geçtiğimiz yıl içinde yarattığımız sürecin, çatışma önleyici düzenek içerdiğine inanıyorum. Ve şayet bu çatışmayı tedbire sistemini makul kullanırsak, gelecekteki krizleri denetim altına alabiliriz” diye konuştu.
“NORMALLEŞME SÜRECİNDE RASTGELE BİR ARABULUCU YOKTU”
İki ülkenin resmiyet kazanan olağanlaşma sürecinde rastgele bir üçüncü tarafın arabuluculuğunun kelam konusu olmadığını belirten Lillian, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Uzlaşma süreci her iki hükümetin kararıydı. Bu bahiste hem Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi İbrahim Kalın’ın hem de Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal’ın ismini vermeliyim. Bizim Dışişleri Bakanlığı Müsteşarımız ile çok kıymetli aktörler olarak bu süreci hakikaten çok makul ve dikkatli bir halde yönettiler. Süreç sonunda gemimizin maksada ulaşmasına çok sevindim. Lakin tekrar de önümüzde çok uzun bir seyahatin olduğunu biliyorum.”
“İSRAİL’İN YENİ ANKARA BÜYÜKELÇİSİNİN AÇIKLANMASI BİRKAÇ HAFTADAN FAZLA SÜREBİLİR”
Yeni atanacak İsrail’in Ankara Büyükelçisinin kim olacağı istikametinde soruya ait, şimdi katılaşmış bir ismin mevcut olmadığını söyleyen Lillian, “Yeni elçinin ismini öğrenmemiz birkaç haftadan fazla sürebilir” dedi.
Lillian, iki ülke ortasında birebir vakit diliminde elçilerin isimlerinin açıklanması istikametinden bir karar alınmadığını söz ederek her iki tarafın da kendi takvimine uygun bir biçimde açıklamasına hürmet duyduklarını ve bunun bu halde olması gerektiğine inandıklarını söyledi.
“FİLİSTİN SIKINTISININ TÜRKİYE İDARESİNİN KALPLERİNDE ÇOK PAHALI OLDUĞUNU BİLİYORUM”
İsrail ve Türkiye ortasında karşılıklı büyükelçi atama kararının akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun geçen hafta yaptığı “Filistin’in haklarını savunmaya devam edeceğiz.” açıklaması anımsatılan Lillian, Filistin problemindeki gelişmelerin Türkiye- İsrail ilgilerini olumsuz etkileme ihtimaline ait, “Kesinlikle bunu ummuyorum” dedi.
Lillian, şöyle devam etti:
“İkili bağlantılarımızın üçüncü bir tarafa bağlı olmadığını düşünüyorum. Gerçeği görmezden gelmiyorum. Filistin sorununun Türkiye idaresinin kalplerinde çok bedelli olduğunu biliyorum. Bunu çok uygun biliyorum ve anlıyorum. Ve bu birebir vakitte biz İsrailliler için de çok bedelli bir sıkıntı. Bazen buraya pek yansımasa da İsrail’de bizim de hayatımızı çok etkileyen bir mevzu. Ama yeniden de daha evvel bahsettiğim üzere bu alakada üçüncü bir şahsın olmaması gerektiğini düşünüyorum.”
“İSRAİL VE TÜRKİYE ORTASINDAKİ İLGİLERDE BİR SONRAKİ KISMA ÇOK NET BİR HALDE GEÇİLDİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM”
Lillian, İsrail merkezli yayın yapan “Times of Israel” sitesinde pazar günü yer alan röportajında iki ülkenin olağanlaşması sürecine yönelik kullandığı “Mükemmel bir evliliğe sahip olmayacağımızı biliyoruz” tabirini neden kullandığını anlattı.
“Mükemmel” sözünün çok büyük bir manası olduğunu vurgulayan Lillian, uzun müddettir evli olan biri olarak evliliklerin zorluğunun farkında olduğunu ve buna dikkat çekmek için bu benzetmeyi yaptığını belirtti.
Lillian, mevcut ikili alakalarda yakalanan ivmeye vurgu yaptığı açıklamasında, şu sözleri kullandı:
“İsrail ve Türkiye ortasındaki bağlarda bir sonraki kademeye çok net bir biçimde girdiğimizi düşünüyorum. Ve alışılmış ki bölgemizde daha evvel yaşadığımız üzere krizlerle karşı karşıya kalabiliriz. Bizim coğrafyamızda sorun krizlerin ortaya çıkması değil, ne vakit olacağıdır. Ve geçtiğimiz yıl içinde yarattığımız sürecin, çatışma önleyici düzenek içerdiğine inanıyorum. Ve şayet bu çatışmayı tedbire sistemini makul kullanırsak, gelecekteki krizleri denetim altına alabiliriz.”
“İKİ ÜLKE ORTASINDAKİ TİCARET HACMİ 10 MİLYAR DOLAR DÜZEYİNE ÇIKARILABİLİR”
Lillian, Türkiye ile İsrail ortasında ekonomik, güvenlik, istihbarat üzere farklı alanlarda gerçekleşmesi planlanan mümkün iş birlikleriyle ilgili soruları da cevapladı.
Ekonomi başlığı altında beklentileri pahalandıran Lillian, olağanlaşma sürecini iki ülkenin birlikte yola çıktığı bir “yolculuğa” benzetti ve bu seyahatte iki taraf için de daha fazla iş fırsatı doğacağının altını çizdi.
Lillian, ekonomik açıdan iki ülkenin ortak çalışabileceği birçok alanın bulunduğuna işaret ederek “Şu anda iki ülke ortasındaki mevcut ticaret hacmi 8 milyar dolar düzeyinde lakin bunu rahatlıkla 10 milyar dolar düzeyine çıkarabileceğimize inanıyorum. Tekrar ilerideki periyotta İsrail Hava Yollarının yine Türkiye’ye uçuş yaptığını ve daha fazla sayıda İsrailli turistin Türkiye’ye geleceğini göreceğiz. Bu iş birliği hem bölgesel hem de global olarak çok önemli” değerlendirmesinde bulundu.
Karma Ekonomik Komitesinin 2009’dan bu yana toplanmadığını fakat kısa müddet içinde eylül ya da ekim aylarında bir görüşme olacağını belirten Lillian, “İnanıyorum ki her iki ülkeden uzmanların bir ortaya gelmesiyle yeni mutabakatların, iş birliği alanlarının oluşmasını bekleyebiliriz. İktisat alanında bakanlar seviyesinde de karşılıklı ziyaretleri bekliyoruz” dedi.
“GÜVENLİK VE İSTİHBARAT ALANINDAKİ İŞ BİRLİKLERİNİ MEDYA ÖNÜNDE KONUŞMAMALIYIZ”
Türkiye ile İsrail ortasındaki son periyotta ortaya çıkan güvenlik ve istihbarat alanlarındaki iş birliklerinin medya önünde dillendirilmesini hakikat bulmadıklarını söyleyen Lillian, şunları kaydetti:
“Güvenlik alanında iş birliği yapmak çok hassas bir sorundur. Bu nedenle medyada çok fazla tartışmamamız gerektiğine inanıyorum. Birkaç hafta evvel Türkiye’de İsrailli turistlere yönelik terör hücumlarını önleyen çok yeterli iş birliği hakkında çok şey konuşulmuştu. İstihbarat alanındaki iş birliğinin bu halde olması gerektiğine inanıyorum, yapılan iş birliği bâtın kalmalı. Bu tip faaliyetlerin tabiatı budur ve bu formda olduğu için mutluyum.”
Lillian, iki ülke ortasında savunma endüstrisi alanında potansiyel iş birliklerine ait soruyu geçmişe referans vererek şu halde yanıtladı:
“Türkiye ile savunma endüstrisi alanında 90’lı yıllarda, 2000’li yılların başında, çok yakın iş birliklerimiz oldu. İki ülkenin savunma endüstrileri ortasındaki teknolojik iş birliği etabına gelecek süreçte ulaşılabileceğine inanıyorum. Bu bahiste iş birliği eski halini alabilir. Fakat vurguladığım üzere farklı alanlarda da geniş bir yelpazede teknolojik ve iş birliği imkanlarımız var. Bunlar tarım, su kaynakları, çölleşme üzere alanlar olabilir. Savunma endüstrisinde iş birliği de daha sonraki bir kademede müzakere edilebilir.”
Enerji alanında son devirdeki gelişmeleri de kıymetlendiren Lillian, İsrail’in Doğu Akdeniz Doğal Gaz Boru Sınırı Projesi’nin (EastMed) uygulanması konusunda kararlı olduğunu tabir etti.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle son bir yılda güce, doğal gaza olan talebin muazzam bir biçimde arttığının altının çizen Lillian, lakin tekrar de yenilenebilir güç üzere geleceğin güç kaynaklarına da yönelinmesi gerektiğini aktardı.
“TÜRKİYE İLE GÜÇ ALANINDAKİ İŞ BİRLİĞİ GELECEK PERİYOTTA KONUŞULMALI”
Türkiye ile ilgili güç alanında yapılacak ortak iş birliği konusunun gelecek devirde konuşulması gereken bir problem olduğunu belirten Lillian, “Enerji ve güçle ilgili alanlardaki iş birliği üzerinde durabileceğimiz pek çok bahis var. Ancak yeniden de bu gelecek periyotların sıkıntısıdır. Bu mevzuların çok yakında tartışılacağına inanıyorum. Bu mevzulara çok bütünsel yaklaşmamız gerektiğini düşünüyorum” dedi.
“SEÇİMLERDEN ÇIKACAK SONUÇLAR OLAĞANLAŞMA SÜRECİNİ ETKİLEMEMELİ”
Lillian, İsrail’de 1 Kasım’da yapılacak genel seçim sonucunun olağanlaşma sürecine bir tesirinin olup olamayacağına ait, “İki ülke ortasındaki bağlar tarihî ve klasik olarak uzun yıllara dayanıyor. Bağlantılarda iniş ve çıkışların yaşandığını biliyoruz. Bu sefer çok daha sağlam, temeli sağlam ve sıkıntıları gelişimi esnasında çözebileceğimiz bir ilgi yarattığımıza inanıyorum. Bu, hangi hükümetin var olduğuyla ilgili değil” diye konuştu.
Türkiye’nin de 2023’ün Haziran ayında seçime gideceğini anımsatan Lillian, ikili ilgilerin siyasetçilerin kararlarına bağlı olmaması gerektiğini belirterek “İlişkiler, iki ülkenin de başında kim olduğu önemsenmeksizin bölgedeki barış ve istikrarı artıracak halde güçlü bir temele dayanmalıdır. Bu durumu, iki ülkenin, iki ulusun ve iki halkın ortak çıkarları olarak ele almalıyız” değerlendirmesinde bulundu.
“TÜRKİYE’DEN ÇOK ÜST SEVİYE BİR BAKANIN KUDÜS’TE BİR HEYETE BAŞKANLIK ETMESİ BEKLENİYOR”
Lillian, iki ülke ortasında yakın devirde bir ziyaretin planlanmasına ait soruyu şu halde yanıtladı:
“Üzerinde çalışıyoruz. Birinci ziyaretin ekonomiyi daha geniş halde ele alabilecek bir bakanın olacağını düşünüyorum. Karma Ekonomik Komitesinin eylülde bir ortaya gelmesini bekliyoruz ve bildiğimiz kadarıyla Türkiye’den çok üst seviye bir bakanın Kudüs’te bir heyete başkanlık etmesi bekleniyor. Ve olağan ki bu bakan İsrail İktisat Bakanı’nın konuğu olacak. Bu görüşmelerin devamı da gelecek diye düşünüyorum. Üzerinde çalışıyoruz.”