CHP İnsan Haklarından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca, hazırladığı ‘Günümüzde Çocuk Ceza İnfaz Kurumları’ raporunu CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve MYK’ya sundu. Raporda, şu tespitlere yer verildi:
>> Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun (TİHEK) 2017-2020 yıllarını kapsayan toplam 79 cezaevi ziyaretlerinden sırf ikisi çocuk cezaevlerine yöneliktir.
>> Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, anneleriyle tutulan çocukların sayısını pandemi devri öncesinde Kasım 2018 itibariyle 743, pandemiden sonra Mart 2021 itibariyle 345 olarak açıklamıştır.
>> Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine nazaran 15-34 yaş ortası ceza infaz kurumuna giren kişi sayısı, toplam kişi sayısının yüzde 49’unu oluşturmaktadır.
Sorunlar tespit edildi
Ceza infaz tarzlarının kimi vakit çocukların yetişkinler üzere infaz edilmesine neden olduğunu belirten Karaca, raporda çocuk cezaevlerinde şu meseleleri tespit etti:
>> Onarıcı tarafı olmayan çocuk ceza infaz kurumları çocukların psikososyal durum ve gereksinimlerini karşılayamıyor.
>> Çocuk cezaevlerinin tutulma koşulları ve infaz metotları, çocuğun çocuk olmaktan gelen haklarına erişememesine neden oluyor.
>> İzleme vazifesi olan kurumların vazifelerini yerine getirmemeleri, çocuk cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerini izlemek emelli çalışan STK’lara bu doğrultuda müsaade verilmemesi, cezaevinde bulunan çocuk ve ailelerinin bu heyetlere yönelik müracaatlarda kâfi bilgi sahibi olmaması sonucunda, hak ihlalleri açısından çocuk cezaevleri bir bilinmezlik kuyusuna dönüştü.
>> Ceza infaz yolları kimi vakit çocukların yetişkinler üzere infaza uğramalarına neden olmaktadır.
>> Ceza infaz kurumlarındaki tutulma kaideleri birçok vakit örgün eğitimde olması gereken çocukların eğitim hakkına erişememelerine; sıhhat sorunu yaşayan çocukların sıhhate erişimleri konusunda ihlallere yol açıyor.
>> Çocukların cezaevlerinde aldıkları disiplin cezaları, sıhhat sorunları vb. çocukların ailelerini de ilgilendiren mevzularda ailelerin bilgilendirilmesi gerekiyor.
>> Türkiye’de çocuk ve Gençlik Kapalı Ceza İnfaz Kurumları; Ankara Diyarbakır, Hatay, İstanbul, İzmir, Kayseri ve Mersin vilayetlerinde; Çocuk Eğitimevleri ise Ankara, İstanbul, İzmir ve Elazığ vilayetlerinde bulunduğu için pek çok çocuk ailesinden, okulundan, avukatlarından uzakta tutuluyor.
>> Çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumlarının tutulma kaideleri, eğitimevlerinden ağırdır. Çocukların burada dış dünyayla irtibatları, eğitim-öğrenim hakkından faydalanmaları, boş vakit aktiviteleri ve kültürel faaliyetlere erişimleri son derece sonludur. Yetişkin hapishanelerinin çocuk koğuşlarında kalan çocuklar ise haklara erişim açısından daha zorlayıcı kurallar altındadır.
>> Türkiye’de özgürlüğünden mahrum bırakılan çocuklar; Aile Bakanlığı çatısı altındaki ÇODEM’lerde değil, Adalet Bakanlığı çatısı altındaki çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumları ile çocuk eğitim konutlarında tutulmaktadır.
>> Çocuk hapishanelerinin kapasite ve lokasyonlarına nazaran çocuklar, süreksiz ya da daima olarak yetişkin hapishanelerinin çocuk koğuşunda da kalabilmektedir. Bilhassa kız çocukları için yetişkin hapishanesinde tutulmak bir istisna değil, asıl uygulama haline gelmiştir.
>> Kural olarak bir çocuğun hakkındaki mahpus cezası katılaştığında direkt eğitimevine gönderilir. Eğitimevleri yetişkinlerin tutulduğu açık ceza infaz kurumlarının çocuk infaz sistemindeki muadilidir. Uzun süren ya da 18 yaşa yakın başlayan yargılamalar hasebiyle hakkındaki karar 18’inci yaş gününde kesinleşmeyen çocuklar, eğitimevine ya da muadili olan açık hapishaneye direkt gönderilme hakkını kaybetmektedir.