İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Dr. Cenk Yaltırak, 6-7 Şubat tarihlerinde 3 zelzele olduğunu, Marmara fay sınırlarına ait dataların de yanlışlı olduğunu belirtti. Marmara Bölgesinde tek fay olduğuna dair bilginin yanlış olduğunu tabir eden Yaltırak, Celal Şengör ve takımının kendi bulgularını değiştirmemek için sonraki çalışmaları yok saydıklarını tez etti.
T24’ten Cansu Çamlıbel’e konuşan Yaltırak, AFAD ve İBB’nin bedellerine dayanarak yapılan bütün yeni binaların riskli olduğunu, kullandıkları fay haritası ve tarihî bağlantıların de büyük bir soru işareti olduğunu ileri sürdü. Yaltırak’ın hususla ilgili açıklamaları şöyle:
“-Maraş’ta birinci sarsıntı dediğimiz o anda aslında iki sarsıntı tıpkı anda oldu diyorsunuz. Herkes iki zelzele diye açıkladı. Ancak aslında 3 zelzele mi oldu?
Evet. 1999 zelzelesi de öyledir mesela. Ancak iç içe geçtikleri için onu göremiyorlar. Bunu görebilmeniz için çok hassas yer hareketi ölçen aletlere bakmanız lazım. Ground motion ölçen aletlere baktığınız vakit bunu görebilirsiniz.
Bir tane 7.4 oldu, bir tane 7.6 oldu tıpkı anda. İkisinin toplam gücü yaklaşık 7.8. Bunu tam hesaplamak için daha çalışmamız lazım lakin üç aşağı beş üst bu türlü oldu diyebiliriz.
1999’de bir tane 6.9 oldu. Bir tane 7 oldu, sonra da 7.4 oldu. Bunlar art arkayadır. 7.4 en büyük olduğu için başkaları onun ortasında kayboldu. Hala o sarsıntısı milletlerarası kayıtçılar 7.6 olarak gösterir.
Biz sonra 1500 yılın tarihi sarsıntılarını biliyoruz. Biz Marmara’daki 38 tarihî sarsıntının ikiden fazla yıktığı kentlerin kapsadığı alanı biliyoruz. Mesela İzmit’e 1490, 1719, 1999. Her fayın kendine has bir tekrarlanma dönemi var. Marmara’daki faylar tıpkı halde çalışmıyorlar. Bunlar farklı büyüklüklerdeler farklı kovalar ve musluklar üzere, farklı süratlerde doluyorlar.
‘110 KM’lik fayın 7.7 zelzele üretebildiği ortaya çıktı’
-Maraş sarsıntısıyla 4 tane argüman yanlışlandı diyorsunuz. Bir, tehlike haritaları yanlışlandı. İki, ‘büyük sarsıntı için fayın çok uzun olması lazım’ tezi yanlışlandı.
Tabii burada Amanos segmenti 150 kilometre kadar kırıldı. Kuzeydeki Çardak segmenti de 110-120 kilometre kadar kırıldı. Halbuki birçok adama nazaran 110 kilometrelik fay 7.7 zelzele yaratmıyor. Fakat görülüyor ki iç içe geçtikleri vakit yaratıyormuş demek ki.
-Bir öbür yanlış argüman da şu diyorsunuz; faydan uzak olunca tesirini az hissederim…
Osmaniye’de, Adıyaman’da, Hatay’da gördünüz. Yarar uzaklıktan daha değerli olan fayın yarattığı gücün sizin bulunduğunuz tabanda yarattığı ivme.
Deprem yönetmeliği diyor ki buradaki tasarım ivmesi budur, sen buna nazaran bina yaparsan inançta olursun.
-O vakit zelzele yönetmeliği de külfetli, hakikat mu?
Deprem yönetmeliğinin dayandığı tehlike haritası tehlikeli bir harita. Zira o harita elmayı, armudu, eriği birebir yere atıyor ve bunların ortalama yükünü bir istatistik olarak alıyor. Sonra da senin karşına ayva çıkma mümkünlüğü 2500 yılda bir diyor. O denli bir sınıflama yapılamaz.
-Çok değerli bir bahis olduğu için tekrar sorarak net biçimde kayda geçirmek istiyorum. Ülkenin sarsıntı tehlike haritaları yanlış, bunlar üzerine kurgulanmış sarsıntı yönetmeliği de yanlış. Bunu mu söylüyorsunuz?
Evet. Haritalar da yanlış, haritalar üzerinden çalışılan senaryoları da yanlış.
‘Son sarsıntı Marmara sarsıntısını etkilemez’
-Biz bugün yeniden sizin tehlikeli dediğiniz yönetmeliğe dahi uymadan bina yapıp oraları binlerce beşere mezar eden inşaatçıları tartışıyoruz. Lakin sizin dedikleriniz bana şunu düşündürtüyor; şu anki zelzele yönetmeliğine uygun yapıda oturuyorum sanıp da çırak çıkabiliriz?
Siz hepsini 1’e nazaran hesaplıyorsunuz, buna 1.5 geldi bu yıkıldı. Ne yapacaksınız?
-Sizin haritanızda binalar yan yana bile olsa ikisine ivmenin farklı gidebileceğini görüyoruz, o denli mi?
Doğru görüyoruz. İşte ben o yüzden diyorum ki; zelzele tehlike haritaları olasılıksal tehlike haritaları olmaktan çıkartmalı. Mesela Kuzey Anadolu fayında Erzincan zelzelesi oldu. Tehlike haritasında Erzincan bölgesi hala kıpkırmızı. Fakat orada 200 yıl hiçbir sarsıntı olmayacak. Bitti orası. Orada yine 7’den büyük zelzele olması için o fayın tekrarlanma döneminin aşılması lazım.
-Peki tekrar çok tartışılan bir konu da şu. Oradaki bu büyük fay hareketi sanki Marmara’daki fay sistemini tetikler mi, tesirler mi?
Hiç alakası yok. Diyelim ki bu odada 7 tane kova var. Bir de koridorda ilerde Ufuk Hoca’nın odasında kovalar var. Buradaki kovalar taştığı vakit Ufuk Hoca’nın odasındaki kovalar taşar mı diyorsun bana. Hiç alakası yok, orası öteki bir yer. Bu fayları birbirine bağlayarak domino üzere dünyayı dolaştıramazsınız.
‘1999’da TPAO ‘çok fay var’ diyor, kimse dikkate almıyor’
-Tek harita argümanıyla uğraşınızın en başına dönelim mi? Nasıl başladı sizin bu husustaki çalışmalarınız?
Mihaloviç’in 1912 zelzelesi üzerine kitabını Sırpça’dan Türkçe’ye çeviri ettim lakin Sırpça bilmiyorum. Bilgisayara öğrettim. O denli çevirdim. Mihaloviç’in yüzey kırığının haritalanması için müşahedeleri okudum. Orada klasik çizilen dümdüz fay yerine farklı bir tanım gördüm. Çalışmaya devam ettim. Mesela Otto Gutzwiller ile Emile Wenfer’in birinci yerde yapılmış fay haritası vardır. Sarsıntıdan sonra İstanbul’a geliyor bu iki İsviçreli bilimadamı. Lakin onların bu haritasını da kimse dikkate almıyor. Konuşan adamların hiçbiri içeriği bilmiyor. Bu benim yapyığım bir hafriyat aslında.
Celal Şengör, Marmara fayını İhsan Ketin keşfetti diyor. Bu tam gerçek değil. 1944’te Egeran ve Lahn ‘Şimali Anadolu Zelzele Havalisi ve hattı’ diye haritalamış ve bu fay sistemi Marmara’dan geçiyor. Ketin 1948’de Kuzey Anadolu’da olan zelzelelerle ilgili makalesinde bu çizginin yanal atımlı olduğunu söylüyor. Ancak batıya sarsıntı göçünü Egeren ve Lahn evvel söylemiş. Ketin bu sınırın Marmara’ya gittiğine inanmıyor. Halbuki 1943’te Nuriye Pınar doktora tezinde Marmara üç kolunu da haritasına koymuş.
Şengör’ün birinci KAF yayınlarında bu yayınlardan kelam edilmiyor nazaran o denli bir şey yok. Bunların bulunduğu yayınları tesadüfen odamda eski hocaların arşivinde buldum. Ketin Kuzey Anadolu Sarsıntı Fayı sözünü 1957 de İTÜ mecmuasında üç sayfalık bir makalede kullanıyor. O da ortada yok ancak birebir kutudan çıktı. Orada KAF, Marmara değil Edremit’e gidiyor. Aslında birçok şey daha evvel konuşulmuş duymadığımız ve referans verilmediğinden bilmiyoruz. Artı bunların yerine birtakım adamların bir şeyleri keşfettiğini söylüyor. Marmara’da daha evvel söylemiş şeylerin üzerinde kısmen 1999’dan sonra durur.
1999’da TPAO diyor ki Marmara’da tek ve kolay bir fay yok. Biz TPAO olarak 4300 kilometre data topladık. Bu bilgilere nazaran yaptığımız harita budur ve Marmara çok faylı bir alandır, o denli tek bir fay yok. Lakin bunu yapan adamlar mühendis olduğu için. Bu da İngilizce yayınlanmadığı için kimse bunu bilmiyor yahut gündeme getiremiyor. Ve medya yalnızca tek fayı biliyor.
Le Pichon ve Şengör. Neyi söylüyor? Daha hiçbir haritaları yokken harita yapmamışken Cumhuriyet Bilim Teknik mecmuasında ‘tek fay var’ diyorlar. Meğer TPAO bile artık 1999’da ‘çok fay var’ dedi. Sonra hudutlu sismik kesitle ben 1999’un Ocak ayında çizdiğim fay haritası çoklu fay sistemi var. Sonra toplanan sismik bilgiler ve batimetri haritasına dayanarak bu makaledeki fay haritasını hiç dikkate almıyorlar. Kimse bunu göstermek istemiyor.
‘Asistan bunu yaptıysa profesör ne yaptı’ arbedesi
-Neden?
E şu; asistan bunu yaptıysa profesör ne yaptı olacak.
-Bu kadar kolay bir sebeple mi sümenaltı ediliyor haritanız?
Sümenaltı değil yok saymak diyelim. Ben kimim ki çizeceğim o haritayı? Hala diyorlar! Ve tek fayı test etmek için Çubuklu gemisini gönderiyorlar. Bakıyorlar ki o tek fay yok bu datada. Meğer yeni batimetri haritasını TPAO’nun fay haritasının üzerine koyunca ikisi birbirini doğruluyor. Yani tek fay olmadığı ortaya çıktı.
1997’de Kanada’dan Profesör Ali Aksu Marmara datalarını toplamaya başlıamış aslında, 3390 km bilgi var Marmara’da sarsıntıdan evvel Aksu’nun elinde. 1999 sarsıntısı sonrası bir mektup yazdım ve topladığı datalardan bir fay haritası yapmak istediğimi söyledim. Ali Aksu da benim makalelerimi biliyor o vakit. Beni doçent sanıyor. Araştırma vazifelisi olduğumu duyunca çok şaşırdı ve Kanada’ya çağardı beni. Ben 2001 Ekim’inde eşimle birlikte Kanada’ya gittim. Memorial Üniversitesi’nin sismik laboratuvarında 3390 kilometre bilgiyi Ali Aksu bana verdi. Ben de onları haritaladım.
Bu ortada TÜBİTAK’ın Bilim ve Teknik mecmuasında 2000 yılında bizim çalışmalarımıza paralel bir makale TPAO çalışanları tarafından yayınlanıyor. Marmara fayının Le Pichon ve Şengör’ün dediği üzere bir fay olmadığını, her şeyinin farklı olduğunu anlatan bir makale. Bu makale de tekrar gözden uzak tutuluyor. Ne medya dikkate alıyor ne kamu.
Bu ortada Le Suroit gemisi geliyor yeni data toplanıyor ve bu takım orijinal bir fay haritası koyuyor ortaya. Bunu Cumhuriyet Gazetesi’nin de manşetten tam sayfa yayınlanıyor. Bu röportajda buldukları için “Marmara Denizi’nin birinci fay haritasını hazırladık” diyerek garip bir şey söylüyorlar. Halbuki 1920’den 2000’e kadar bir sürü fay haritası var fakat hiçbir şey yok üzere davranılıyor. Lakin daha sonra Orhan Bursalı’nın Cumhuriyet Gazetesi’nde yayınladığı bu fay haritası ansızın ortadan kayboluyor. Zira aslında bu harita da ‘tek fay yok’ diyor. Heyecanla, prematüre olarak bilgiyi açıklıyorlar. Sonra fark ediyorlar ki o güne kadar söyledikleri her şey güme gidiyor.
‘Şengör kümesi birebir datadan tam 12 farklı harita yaptı’
-Bir manada kendi çalışmalarını yalanlamış olacaklar mı diye düşünüyorlar? Meğer bilim tam da bu türlü bir şey değil mi; deneyip yanılmak ve tekrar denemek…
E olağan kendilerini yanlışlamış olacaklar. Tüm söylenenler gösterilenler ve yazılanlar güme gidecek. Ancak bu ortada çalışmalar devam ediyor. Ve bu noktada buldukları batimetri Siyako’nun haritasının güzel bir harita olduğunu gösteriyor. O sırada Aral Okay, Le Pichon’ların kullandığı bilgiden daima bir öncekiden farklı yeni bir sınır haritalıyor. Yani birebir küme tıpkı datadan durmadan diğer haritalar yapıyor. Tam 12 farklı harita, birebir bilgi.
-Kendileri de artık o noktada artık Marmara’da tek bir fay olmadığını fark ediyorlar.
Evet fark ediyorlar lakin nasıl çıkacaklar işin içinden, ona uğraşıyorlar. En sonunda bu küme, 2001 yılında bugün Türkiye’nin hala kullandığı fay haritasını yayınlıyorlar. Daha evvel yazıp çizdikleri tüm fayları siliyorlar. İzmir Körfezi’nden Adalar’a geliyorlar, Adalar’dan Ganos’a kadar tek bir fay yapıyorlar. Yani başından beri sav ettikleri “tek fay” haritasını buluyorlar!
‘Devleti de yanlış yönlendirdiler’
-Devlet kurumlarının da bu ortada yanlış yönlendirildiğini tez ediyorsunuz bu anlattıklarınızla, yanlışsız mu?
Tabii, yanlış yönlendiriliyorlar. Yanlış yoldan gerçek yere gidilmez.
-Ama sonuçta TPAO da bir devlet kurumu. Ve onlar 1999’dan beri Le Pichon takımıyla çelişen bilgiler topladılar.
Ama TPAO takımı memur ve saklılık kuralını ihlal edemezler. Çıkıp bilimsel bir tartışmaya giremezler.
‘O gruba güvenmediğim için haritanın bir kopyasını sakladım’
-Ya da TPAO, MTA ile kendi başına nazaran paylaşamıyor. Devlette birilerinin buna uyanmış olması lazımdı.
Evet paylaşamaz. Mesela ben istedim bilgiyi. Kullanabilmem için benden 118 bin dolar istediler.
Bu ortada, Şener Üşümezsoy, Armijo Le Pichon’a karşı çıktığı için çıkıyor televizyonlara devamlı Armijo haritasını örnek veriyor. Halbuki Armijo’nun yaptığı tek fayı makasla ikiye kesmek. O sırada ben 16 Mayıs 2001’de Ali Aksu’nun Kanada’daki bilgileriyle bu çoklu fay sistemini gösteren fay haritasını yapıyorum. Ben bu haritayı 2002 yılında dünyanın bu alandaki en yeterli mecmuası Marine Geology’de yayınlıyorum. Ve bu Doğu Marmara çoklu fay segmentlerini 45-110 kilometre ortası uzunlukta olduğunu gösteriyorum. Aslında oburlarının haritasında bir noktada bu fay vardı lakin daha sonra bu haritalardan kayboldu.
18 Haziran 2008’de Celal Şengör beni odasına çağırdı. Marmara’nın yeni bir fay haritasını yapmamız lazım, bunu sen yap. Bütün bu kısım bu olayı bilir. Caner İmren’den bilgileri alıp çalışmamı istedi. Caner’le biraz itişip kakıştık zira o benimle harita yapmak istemedi. Zira biliyor ki yeni bir fay haritası yapılırsa doktorasından farklı sonuç ortaya çıkacak. Ancak Celal Şengör ısrar ettiği için bu fay haritası yapıldı.
-Peki o yapılan harita aslında sizin 2002’de yayınladığınız fay sistemi modelinin geliştirilmiş bir versiyonu mu oldu?
Evet. Zati Celal Şengör benim o modeli 2002’de yayınladığımı bildiği için 2008’de bana o işi verdi.
-Bu izlekte devam edersek siz şunu mu söylüyorsunuz; Celal Şengör grubu artık 2008 yılı prestijiyle kendi tezleriyle çelişen Marmara’da çoklu fay sistemini kabullenmekten öbür deva yok diye düşünerek bu teoriyi sahiplenmeye karar veriyorlar.
Bunu bilmiyorum. Ama haritayı tamamladığım akşam o takıma güvenmediğim için bir kopyasını çalışma masasına koyuyorum, oburunu rulo yapıp gerçek 4. Levent’teki fotokopiciye gidiyorum. Orjinal haritanın dijital çıktısını alıyorum kendim için. Sonraki sabah Celal Şengör’ün odasına gidiyorum. Kendisi haritaya bakarken hop oturuyor hop kalkıyor. ‘Ben Xavier’e söylemiştim tek fayın olamayacağını. Aferin Cenk, bu işi sen çözdün. Biz bunu dünyanın en düzgün mecmualarında yayınlayacağız’ diyor. Lakin ‘sen yaz’ demiyor. Makaleyi Caner yazsın, sen ikinci isim ol, Xavier Le Pichon üçüncü isim olsun, ben dördüncü isim olayım. Ortadan dört yıl geçiyor dört yıl boyunca Caner İmren bu harita yayınlanmasın diye uğraşıyor. Şengör de Le Pichon’un haritayı görmesinden sonra bu olayı zorlamıyor. Zira Le Pichon yazdıkları onca makaleden sonra konum değiştirmek istemiyor. Fransız bir Katolik o. Asla ve asla fikrini değiştirmez. Hele bir Türk’ün onu yanlışlamasını muhakkak kabul edemez.
’15 sene sonra o fayı oraya eklediler’
-Şengör grubuyla harita çekişmesi orada bitti mi?
2014’te Celal Şengör beni tekrar çağırıyor; ‘Selin Grall geliyor birlikte yazacağız, bu pazar seni arayacağız’ diyor. Fakat aramıyor. Olağan o kademede bilmedikleri şey, bu haritanın bir kopyasının bende olduğu. Bu ortada ben Kanada’ya dönüyorum. Bir müddet sonra 2014 yılı içinde bir harita yayınlıyorlar lakin değiştirerek. Ve birinci kez kendi haritalarında olmayan ve benim 15 sene evvel kendi haritama koyduğum fayı oraya ekliyorlar. Tek fay dedikleri yere başkalarını de ekliyorlar ancak bir detay var, gri çizgilerin yani öbür fayların artık faal olmadığını söylüyorlar. Yani aslında bizim yaptığımız harita neredeyse lakin orada ben yokum.
-Şengör grubunun haritası sizin yaptığınız haritaya yakın artık fakat sizin harita yorumunuz hala farklı.
Evet. Zira hala ‘Marmara’da tek fay var’ diyorlar. Lakin bizim yaptığımız haritayı temel alarak 2014’te yayınladıkları haritada 4 tane segment var. Bugün o segmentten birisinin üzerinde zelzele olsa diyecekler ki ‘bizim haritamızda var’. Ya da öbüründe olsa ‘biz onun etkin olmadığını düşünüyorduk ancak demek ki aktifmiş’ diyecekler. Yani her halde haklılar. Fakat bu harita kenarda yedek duruyor. Hala televizyonlara çıkıp anlattıkları harita eski tek faylı harita. Kelam konusu haritayı çok göstermiyorlar ortalıkta fakat bir sigorta olarak kenarda duruyor.
‘İstanbul için 2019 – 2026 aralığı yalnızca bir tahmin’
-Farklı haritanın pratik, bizim hayatlarımızı etkileyecek sonucu nedir?
Şimdi bizim hazırladığımız Marmara’nın 2022 model haritasında 22 bin kilometre bilgi var. Marmara’nın tek fay haritasının dayandığı bilgi 1630 km. 12 kat daha fazla data var bizde demek. Artı denizin 10 kilometre altındaki yapıyı da haritaladık. Fayı yalnızca yüzeyde haritalamadık, derinliğine hakikat da haritaladık. Biz böylelikle denizin tabanındaki 3 tane fayı derine doğruda bulduk. Fay derine gerçek gidiyorsa sarsıntı üretiyordur.
-Siz 2002’de yazdığınız makalede zati 4 fay demekle kalmamış bunların kırılmasının Marmara’da 7.5 büyüklüğünde sarsıntı oluşturacağı tespitinizi de yazmıştınız. Hatta tarih aralığı da vermiştiniz. Bizim İstanbul zelzelesi dediğimiz sarsıntının 2019 ile 2026 aralığında olacağı istikametinde savlı bir öngörü de paylaşmıştınız.
E işte bir varsayımım var. Ancak o kestirim yalnızca bir kestirim. Bu nedenle bunu tekrar etmeye gerek yok.
-Neden?
Çünkü içine girdik artık, o periyodun içine girdik.
‘Sizden iki sokak ötede ivme farklı olabilir’
-Sizin argümanınıza nazaran tabiatın bir matematiği var ve aslında tarihî zelzelelerin tahlili bize net takvim veriyor.
Tabii. Bizim çalışmamız bunu çözdü. Bu bölgedeki bütün sarsıntıların nerede olduğunu biliyoruz biz. Periyodları da biliyoruz. Bu algoritmaları uygulamak için kod yazıldı. Fayların üzerinde geçen vakti biliyoruz. 989’da 1509 ortasında 520 yıl geçmiş ve o zelzelenin büyüklüğü 7.66 olmalı. Neden? Burada yılda 20 milimetre hareket var. Yirmi milimetre toplam 9.3 metre yapıyor. 9.3 metreyi bilgisayara koyduğun vakit üretebileceği en büyük zelzele bu; 7.66.
-Bir söyleşinizde şunu demişsiniz; Beşiktaş Ulus’ta oturan birinin ‘evimin durumu ne acaba’ diye çok fazla endişelenmesine gerek yok zira o bölgede bizim hesabımıza nazaran ivme o kadar kuvvetli olmayacak.
Tabii, olmayacak. Zira aslında her şeyi bilebiliriz. 750×750 m pikselde aktif yer ivmesini Murat bunları hesapladı. Bunlar bina bazında olmasa bile ada bazında fikir veriyor.
Biz Silivri zelzelesinde kendi geliştirdiğimiz algoritmaların geçerliliğini test ettik. Sisam zelzelesinde de test ettik bu programı. Zelzele olmadan programın hakikat çalışıp çalışmadığını göremezsiniz. Bir müddet alet var kullandığımız. Noktasal olarak o aletlerde bedel okuyoruz, o bedelle bizim hesapladığımız kıymetler ortasındaki ahenge bakıyoruz. Programımızın yüzde 95’in üzerinde başarılı olduğunu gördük.
Bu kurduğumuz sistemde rastgele bir zelzelede oluşacak ivmeyi her yerde hesaplayabiliyoruz. Biz rastgele bir fay haritası üzerinde atımı ve büyüklüğü biliyorsak 3D geometrisi var ise oluşan ivmeyi biliyoruz. Bu ne demek? Birebir havuzun içinde olan ivmeleriniz artık birebir havuzun içinde değil. Yani sizin evinizden iki sokak ötede bile durum farklı olabilir.
-Hepimize söyleyin o vakit bizi ne bekliyor?
Niye söyleyeyim? Benim bunu kime söylemem gerekir?
-Başta devletin ilgili kurumlarına herhâlde.
Evet. Pekala devletin ne yapması lazım? Ciddiye alması lazım.
‘İBB tek faya nazaran tehlike haritası yaptı’
-Peki bunu devleti yönetenlere hiç mi anlatamadınız? Birinci başta bir akademik klik tarafından çalışmalarınızın itibarsızlaştırıldığını anlatıyorsunuz. Lakin sonuçta son üç dört yıldır çalışmalarınız medyada dikkat çekmiş durumda. Siz bunları televizyonlarda anlatmaya başladıktan sonra hiç mi ‘gel bize de anlat diyen’ olmadı devlet içinde?
Kaç defa anlattım hatırlamıyorum. Lakin tek faya nazaran İBB tehlike haritası yaptı. Bu haritanın üzerinden yapacağınız hesaplama ve hasar oburuyla tıpkı değil. Zira İBB’nin haritasında bir kilometrenin içindeki herkes tıpkı havuzda bedellendiriliyor. Oradaki bütün konutların üzerinde oluşacak sarsıntı yüklerinin yanlış hesaplanmasına neden oluyorsunuz.
-İBB’nin idaresi 2019’dan sonra AKP’nin elinden çıktı. Ekrem İmamoğlu periyodunda yaklaşım değişmedi mi?
Yönetim değişti ancak adamlar değişmedi. İlgilenmiyorlar. Zira eski adamlar her daim makbul.
‘Bizim bilgileri Düzce’de AFAD Lideri’ne anlattım’
-Sizin bu anlattığınız yeni sarsıntı haritalandırma grubu ile birlikte çalışarak devlet bir anda bu türlü bir sistemsel değişikliğe geçebilir mi? Çok süratli biçimde aksiyon alınabilir mi?
Uzun vakittir ben bunu söylüyoruz. Geçen sene birinci Türkiye Jeoloji Kurultayı’nda Marmara faal tektonik seksiyonunda davetli konuşmacı yaptırdılar. Birinci kere. O konuşmada bugün size anlattıklarımı anlattım. Genç akademisyenlerin çok ilgisini çekti. Profesör Tabip Orhan Tatar geçen yılın sonuna hakikat AFAD içinde Zelzele Risk Azaltma Departmanının başına atandı. Orhan Tatar benim yaptığımı takip eden bir arkadaşımız. Bana dedi ki; ‘Cenk, mevcut tehlike haritasıyla bir yere varamıyoruz zira çok geniş bir alanın değiştirilmesi gerekiyor. Meğer sen diyorsun ki bu işler nokta atışı olmak zorunda. Nokta atışıyla yeni harita yapabilir miyiz?’ Ben de bunun yapılabileceğini örneklerle anlattım. Düzce’deki sarsıntı oldu. Orhan beni Düzce’ye davet etti. ‘Seni AFAD Lideri ile tanıştıracağım’ dedi. O sırada alanda AFAD Lideri Yunus Sezer de var. Murat’ın makalesini açtım, üç boyutlu sistemleri gösterdim. Bu tehlike haritasının kendisi tehlike dedim.
Biz orada çalışma arkadaşım Dr İrem Elitez ile birlikte bilgisayarı açıp anlattık. “Şu anda burada yine risk yok, bir zelzele olacaksa Bolu Tüneli’nin olduğu segment bir meseledir. O da olsa olsa 6 ila 6.5 ortası bir zelzele yaratır” dedik.
‘Hocam siz herkese ‘din değiştir’ diyorsunuz7
-Sonuç?
Yunus Sezer dinledi, dinledi. Sonra dedi ki; ‘Hocam siz diyorsunuz ki bütün herkese din değiştirin. Herkes bugüne kadar yaptığı işi inanılmaz savunuyor. Siz de bu din yanlış diyorsunuz.’ Ben de dedim ki ‘Çok hakikat söylüyorsunuz. Hazreti Nuh da her yeri sel kaplayacak dediğinde statükocuların hiçbiri ona inanmadı sele kapıldı gitti. Nuh ve taraftarları kurtuldu. Bu çağda bu türlü bir durum yok. Ancak yeni bir yol izlemez isek tufan hepimizi süpürecek. Onun için sizin bu tehlike haritasıyla bir büyük sarsıntı olursa Türkiye’nin rastgele bir yerinde bütün bu hesaplamaların yanlışlığı ortaya çıkacak. Zira mevcut haritalarınızın mantığını jeologlar, jeofizikçiler değil inşaat mühendisleri kurguladı. Onlar yerküreyi homojen, daima birebir biçimde davranan bir kolaylıkta zannediyorlar. Onlar betonarmedeki statik kuralları burada var zannediyorlar. Bu türlü bir dünya yok. Sizin bu haritada 0.5 denilen yer yarın 1G olabilir sarsıntının tabiatına bağlı olarak. Ve yeni bina bile yıkılabilir.’
Bütün bu anlattıklarım üzerine Yunus Beyefendi dedi ki ‘Şu sarsıntının hengamesi bitsin, sizi Ankara’ya davet edeceğiz.’ Üç hafta evvel beni Ankara’ya çağırdı. O toplantıda birkaç arkadaş dışında birkaç kişi de şu anki haritayı savundu. Fakat bu değişirse sarsıntı yönetmeliği nasıl değişecek..efendim şu nasıl değişecek….? O toplantıda AFAD Lideri açıkça oradaki statükoculara ‘Cenk Hoca’nın dediğini yapacağız’ dedi. Sonra işte bu sarsıntı oldu. Bu zelzele olmasa Yunus Beyefendi İTÜ’ye gelecekti.
-Belki de bugünün yoğunluğu geçince gelir sizi dinlemeye. Gelirse temelde ne önereceğinizi tek cümleyle özetler misiniz?
Şunu herkesin anlaması gerekiyor; AFAD ve İBB’nin kıymetlerine dayanarak yapılan bütün yeni binalar riskli zira kullandıkları fay haritası ve tarihi münasebetler büyük bir soru işareti.” (HABER MERKEZİ)