Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nun (TÜRKONFED) ‘2023 Kahramanmaraş Sarsıntısı Afet Durum Raporu’ başlıklı raporunda 1999 yılında yaşanan Marmara sarsıntısının bilgileri temel alınarak can kaybı ve mali hasara yönelik öngörüler hazırlandı.
Bloomberg HT’nin aktardığına nazaran, raporda Marmara Depremi’nde can kaybı 18 bin 373 kişi, mali hasar 1999 dolar konseye 17,1 milyar dolar hesap edilirken Marmara zelzelesi bilgilerinin kullanıldığı metodoloji ile Maraş sarsıntılarının 72 bin 663 can kaybı ve 84,1 milyar dolar mali hasara neden olacağı öngörüldü.
Öngörülen bu mali hasarın 70,75 milyar dolarının konut ziyanı, 10,4 milyar dolarının ulusal gelir kaybı ve 2,91 milyar dolarının işgünü kaybı olacağı kestirim edildi.
Raporda, vilayetlerin ulusal gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da tesiriyle, 15 milyar dolar seviyesinin altına düşebileceği iddia edildi.
Raporda sarsıntının merkezi idare bütçesi üzerindeki tahribatına ait saptamalar da yer aldı.
Raporda hususla ilgili olarak şu sözler kullanıldı:
2023 yılı bütçe açığı 659,6 milyar TL olarak hedefleniyordu. Bloomberg zelzeleye ait kamu harcamalarının GSYH’nin yüzde 5,5’ine muadil olabileceğini varsayım etmektedir.
Mevcut kaideler altında bütçe açığının en azından 1 trilyon TL’nin üzerine çıkması beklenebilir.
2023’te nominal ulusal gelirin 18 trilyon TL’yi aşması beklendiğini düşündüğümüzde bütçe açığının ulusal gelire oranının yüzde 5,4’ün üzerinde gerçekleşmesi hayli mümkündür.
ALTYAPI HASARLARI 7 BAŞLIKTA TOPLANDI
TÜRKONFED raporunda altyapı hasarlarını 7 ana başlıkta topladı.
Bu 7 ana başlık şöyle sıralandı:
Ulaşım
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 8 Şubat tarihli açıklamasına nazaran trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıklasa da Hatay Havalimanı ve Hatay-Reyhanlı yolunda sıkıntılar devam ediyor.
Sahadan gelen bilgi ve manzaralara nazaran birçok ilçe ve köyün yollarının ulaşıma açık olmadığı anlaşılmaktadır. Başta Gaziantep, Hatay, Gaziantep-Osmaniye, Adıyaman-Çelikhan yolları olmak üzere yollarda birçok çökme meydana geldi.
Onarım çalışmaları devam etmekle birlikte, birtakım noktalarda yol altyapılarının yine inşası gerekmektedir.
Elektrik
Depremden etkilenen vilayetlerin değerli kısmında trafo noktaları yıkıldı, kimi bölgelerde elektrik dağıtım şebekesi yok olma seviyesinde ziyan gördü.
Trafo ve şebeke tesislerinin yine devreye alınmasının uzun vakitte gerçekleşebileceği düşünülüyor.
Ana güç iletim tesis ve sınırlarında problemler giderilmiş olsa da kent içi dağıtım kısımlarında kimi ilçelerde ve vilayet merkezlerinde sıkıntılar devam etmektedir.
Doğalgaz
Deprem ile doğalgaz boru çizgilerinde patlamalar meydana geldi ve BOTAŞ Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş’a süratle akışı kesti.
BOTAŞ’ın ana iletim sınırlarında arıza ve kopmalar meydana geldiği ve tamirat yapılan yerlerde artçı sarsıntılarla hasarın yine oluştuğu bakanlık tarafından açıklandı.
Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş vilayet merkezlerine denetimli ve kısmi doğalgaz akışları başladı.
10 Şubat Cuma günü Hatay vilayet merkezi ve Kırıkhan ilçesi kent giriş istasyonlarına doğalgaz verilmiştir.
Petrol hatları
BOTAŞ, Pazartesi günkü birinci zelzelenin akabinde tesisi denetlemek için terminale petrol akışını durdurdu, lakin rastgele bir sızıntı yahut hasara rastlanmadığını açıkladı.
BOTAŞ, Akdeniz kıyısındaki Ceyhan ihracat terminaline ham petrol akışını 7 Şubat Salı günü geç
saatlerde yine başlattı. IKBY idaresi de petrol akışının devam ettiğini teyit etti.
İletişim
11,5 milyon taşınabilir abone bulunun afet bölgesinde vilayet ve ilçelerde telekomünikasyon hizmetleri büsbütün durmasa da önemli aksaklıklar yaşanmaktadır.
Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone’un üyesi olduğu Taşınabilir Telekomünikasyon Operatörleri Derneği’nin açıklamasına nazaran 2.451 baz istasyonu devre dışı kaldı, 190 taşınabilir istasyon yollandı ve güç gereksiniminin karşılanması için operatörler tarafından bölgeye ivedilikle 3 bin 485 adet jeneratör sevk edildi.
Aksaklıklar çoğunlukla köy ve ilçelerde devam ediyor.
Hastaneler
2012’de zelzele dayanıklılık raporu olumsuz gelen İskenderun Devlet Hastanesi’nin A Bloğu ağır bakım hizmeti için kullanılıyordu ve sarsıntıyla bir arada yıkıldı.
Hatay İl’inde iki devlet hastanesi yıkılırken birçok özel hastane de yıkılmış yahut kalıcı ziyan görmüştür.
Yıkılan hastane sayısı resmi makamlarca şimdi paylaşılmamakla bir arada alanda sahra hastanelerine ve sıhhat çalışanlarına olan gereksinim belirtilmektedir.
Okullar
Eğitim Bakanlığı 81 vilayette tüm okulların sömestr tatili sonrası açılış tarihini erteledi.
Bakanlık okulların 20 Şubat 2023 Pazartesi günü açılacağını açıkladı.
Depremden etkilenen 10 vilayette eğitim gören öğrencilerin istedikleri vilayetlere nakil yaptırabilecekleri duyuruldu. Yıkılan okul sayısına dair resmi bir bilgi şimdi açıklanmadı.
RAPORDA TEKLİFLER DE SIRALANDI
TÜRKONFED raporunda afet sonrası ekonomik toparlanma için tekliflerini de sıraladı.
Raporda şu 4 teklife dikkat çekildi:
Örnekleri bulunan7,8 zelzelenin ekonomik tesirlerinin makroekonomik ve sosyo-ekonomik tahlil boyutuyla ilgili detaylı incelemeler yapılmalıdır. Tesir tahlilleri yanlışsız politikaların
kurgulanmasında yardımcı olacaktır.
Depremle ilgili yasal düzenleme ve kurumsal idare bahisleri gündeme alınıp “Depreme sağlam daha düzgün bir kent planlamasına doğru” örgütlenmelere fırsat verilmelidir.
Deprem sonrası tekrar inşa ve ekonomik rehabilitasyon süreçlerinde piyasa iktisadını de temel alan bir ekonomik gelişme yaklaşımı çerçevesinde bahis ele alınmalıdır.
İleriye yönelik yapılması gereken sarsıntı riski ve ekonomik hazırlık çalışmalarında bilimsel yaklaşım ön plana çıkarılmalıdır. Örneğin iki Türk deprembilimci-sismolog, Alaska Üniversitesi’nden Ezgi Karasözen ve Boğaziçi Üniversitesi’nden Didem Cambaz’ın da ortak müellifi olduğu 30 Mayıs 2020 tarihinde yayınlanan bir bilimsel makalede, 24 Ocak 2020 tarihli 6.8 büyüklüğündeki Elâzığ zelzelesinin Doğu Anadolu fay sınırında büyük bir kırılmayı haber verdiğine işaret edilmiştir. (HABER MERKEZİ)