Danimarka, Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşın tetiklediği güvenlik kaygılarının ve güç krizinin tırmandığı bir periyotta planlanandan 7 ay evvel yapılacak erken genel seçimler için 1 Kasım’da sandık başına gidiyor.
Covid-19 salgınından bu yana hükümete yönelen tenkitler, seçimlerin erkene alınmasında belirleyici faktör oldu.
Haziran 2019’da misyona gelen Başbakan Mette Frederiksen liderliğindeki azınlık Toplumsal Demokrat hükümeti, salgında toplumu virüsün mutasyonundan korumak için milyonlarca sağlıklı vizonun öldürülmesi buyruğunu verdiği gerekçesiyle tenkitlerin odağındaydı.
Ayrıca hükümetin merkez sol müttefiklerinden Toplumsal Liberal Parti’nin, Frederiksen’in erken seçim daveti taahhüdü vermemesi halinde itimat oylaması tehdidinde bulunması da erken seçim sürecine ivme kazandırdı.
Seçimde kimler yarışıyor?
Ülkede siyaset çok kesimli ve dağınık bir fotoğraf sergiliyor.
Parlamentoda şu anda sağ ve sol blok ortasında bölünen 17 farklı parti var. En büyük partinin 48 sandalyesi bulunurken en küçük dört partinin birer sandalyesi mevcut.
Bu seçimlerde 179 sandalyeli Danimarka Parlamentosu’nda yer edinmek umuduyla 14 parti yarışacak.
Çok dağınık yelpazede bulunan sol partiler içerisinde Alternatif ve Bağımsız Yeşiller üzere yapılar öne çıkarken Muhafazakar Halk Partisi, Toplumsal Demokratlar, Toplumsal Liberal Parti ve Venstre ise en eski 4 muhafazakar parti olarak faaliyet yürütüyor.
Parlamentodaki modüllü yapı nedeniyle uzun yıllardır hiçbir parti çoğunluk elde edemiyor. Bu durum ise ülkenin azınlık hükümetlerince yönetilmesini ve partiler ortası uzlaşıyı zarurî kılıyor.
Sosyal Demokratlar’dan mevcut Başbakan Mette Frederiksen de sol partilerin dayanağıyla bir azınlık hükümetini yönetiyor.
Son anketler, Toplumsal Demokratların öteki sol partilerle birlikte yüzde 50 takviyeye sahip olduğunu gösteriyor.
Ancak sağ partilerin de misal bir oy oranı anketlere yansıyor. Bu nedenle seçimde siyasetin hangi istikamete evirileceğini iddia etmek epeyce sıkıntı görünüyor.
Sağlık hizmetleri ve iktisat beklentilerde önde
Seçim öncesi siyasetçilerin ve toplumun gündemindeki tartışmalar ve beklentiler epey farklılık arz ediyor.
Geçmişte her seçim öncesi göçmenlik tartışmaları sıkça gündeme gelirken bu yıl medya, göçmenlik problemine gereğince ilgi göstermedi.
Bu durum 2015 seçimlerinde yüzde 21 oy alarak parlamentoya 37 temsilci gönderen çok sağ göçmen zıddı Danimarka Halk Partisi’nin oy oranlarının yüzde 3’lere düşmesinden de anlaşılıyor.
Anketlerde sıhhat hizmeti, iktisat, etraf ve iklim, dış siyaset ve savunma siyasetleri toplumun beklentilerindeki öncelikli mevzular.
Buna rağmen eğitim, trafik ve ulaşım, toplumsal siyaset, hayvan sıhhati, istihdam ve cinsiyet eşitliği üzere gündemler anketlerde yüzde 10’un altında kalıyor.
Ancak Rusya ile Ukrayna ortasındaki kriz nedeniyle güvenlik ve güç problemlerinin tırmandığı bir devirde Avrupa Birliği (AB) ile münasebetler toplumun gündeminde epey geride kaldı. TV2 tarafında yapılan ankette iştirakçilerin yalnızca yüzde 3’ü AB’nin kıymetli olduğunu belirtti.
Seçim süreci nasıl işliyor?
Genel seçimlerde Grönland ve Faroe Adaları’ndan ikişer temsilci de olmak üzere parlamentoya 179 milletvekili seçiliyor.
Parlamentodaki sandalyelerin kıymetli kısmı, direkt on seçim bölgesinden orantılı temsille belirleniyor. Buna rağmen bunlardan 40 sandalye “yeniden dengeleme” için kullanılıyor.
Partilerin parlamentoda bir sandalye kazanabilmesi için ülke genelinde en az yüzde 2 oy alması gerekiyor.
Seçimler her ne kadar 1 Kasım’da yapılsa da seçim gününde oy kullanamayanlar, bakımevlerinde kalanlar, mahkumlar ve ülke dışında yaşayan vatandaşlar 3 hafta öncesine kadar oy kullanmaya başlayabiliyor.
Yaklaşık 6 milyon nüfuslu ülkede genel seçimlere iştirak oranı ekseriyetle yüzde 80’lere ulaşıyor.
Parlamento tarafından seçmenlere her seçim periyodunda anayasa ve oylama sürecine ait bilgilendirme maksatlı kitapçık gönderiliyor. Bilhassa bu seçimde yeni oy kullananları sürece entegre etme noktasında kritik uğraşlar dikkati çekiyor.
Seçimlerin birinci ön sonuçlarının seçim günü gece yarısından kısa bir müddet sonra, kesin sonuçların ise iki gün içinde açıklanması bekleniyor.
Kesin sonuçların akabinde seçimde en çok oyu alan partilerden biri, ittifaklar yoluyla hükümet kurmak için parlamentoda kâfi sandalyeyi bir ortaya getirme sürecine girişecek.